Қозоғистонда туғилиш даражаси кескин ошди - Меҳнат вазирлиги
Миллий статистика таҳлили шуни кўрсатдики, сўровда қатнашган аксарият мамлакатларда карантин туғилишга салбий таъсир кўрсатган.
Тадқиқотда МРРМ мутахассислари турли мамлакатлардаги 2020 йил ноябридан 2021 йилнинг охирги ойигача бўлган даврдаги ҳақиқий туғилишларни сўнгги 4-5 йилдаги туғилиш кўрсаткичлари асосида ҳисобланган ва агар пандемия ёки бошқа ўзгаришлар бўлмаса туғилиш инерцияси тенденцияси қийматлари билан солиштирди.
Шундай қилиб, Португалия, Руминия ва Чилида туғилиш даражаси мос равишда 9%, 12% ва 19% га паст бўлган. AҚШ ва Швейцарияда пасайиш 4-5% ни ташкил этди. Бельгия, Италия, Словения, Испания, Буюк Британия, Япония, Сингапур ва Францияда туғилиш даражаси 1,3-2,5 фоизга камайди (тенденцияга нисбатан).
Бироқ, баъзи мамлакатларда карантин ва тегишли чоралар боланинг туғилишига ижобий таъсир кўрсатди. Масалан, Тайван, Нидерландия ва Корея Республикасида туғилишнинг реал даражаси тенденциядан 3,1-5,6 фоизга ошган.
«2019-йилда Нидерландия ва Корея Республикасида ишсизлик даражаси жуда паст, 3,4% ва 3,8%, 2021-йил июл ойида эса 3,1% ва 3,3% ни ташкил этди, бу пандемиядан олдингидан ҳам паст. Тайванда ишсизлик ҳам жуда паст эди: 2019-йилда 3,7% ва 2021-йил апрелида 3,6%. Бу шуни англатадики, Голландия, Корея Республикаси ва Тайван пандемия даврида ишсизлик даражаси пасайган ҳолда инқирозни муваффақиятли енгиб чиққан кам сонли давлатлар қаторига киради. Бу ушбу мамлакатлар аҳолисининг ишончини уйғотиши ва бэби бумга ҳисса қўшиши мумкин «, деди МРРМ прогнозлаш департаменти директори ўринбосари Қаирбек Aяшев.
Бу тенденция Украина (7,3%) ва Россияда (8,8%) ошиб кетди. Бироқ бу Россия ва Украинада туғилиш карантиндан олдинги даврга нисбатан ошганини англатмайди. Масалан, сўнгги йилларда Украинада туғилишнинг пасайиш тенденцияси кузатилмоқда: 2020 йилнинг ноябридан 2021 йилнинг июнигача бўлган даврда туғилганлар сони 166,6 мингта даражада қолиши мумкин эди, аммо карантин туфайли туғилишнинг пасайиши 178,8 минг нафаргача секинлашди.
Россияда карантин ва туғилишни назорат қилиш чораларининг ижобий таъсири шундан иборатки, кўп йиллардан бери давом этаётган туғилиш даражасининг пасайиши ҳозирда барқарорлашди. Шундай қилиб, 2019 йилнинг ноябридан 2020 йилнинг июлигача янги туғилган чақалоқлар сони 1 миллион 29 минг нафарни ташкил этди. 2020 йилнинг ноябридан 2021йилнинг июлигача – деярли бир хил – 1 миллион 28 минг нафар чақалоқ дунёга келди. Бу тенденциядан 8,8 фоизга юқори.
»Қўшни давлат«да туғилишнинг барқарорлашуви туғилишни назорат қилишнинг янги чоралари билан боғлиқ бўлиши мумкин. Шу сабабли, асосий омил карантинми ёки туғилишни назорат қилиш чоралари бўладими, бу очиқ савол ва қўшимча тадқиқотларни талаб қилади. Таҳлил қилиш имкониятлари 2021 йилда туғилиш тартиби бўйича мавжуд статистик маълумотлар йўқлиги сабабли чекланган», — деди Қаирбек Aяшев.
Қозоғистонда туғилишнинг кескин ўсиши 2020 йилнинг учинчи чорагидан бошлаб кузатилмоқда – туғилганлар сони 116,7 минг нафарни ташкил этди, бу 2019 йилнинг III чоракга нисбатан 8,4 фоизга кўп. 2020 йилнинг IV чорагида 2019 йилнинг IV чорагига нисбатан ўсиш 9,5 фоизни ташкил этди. 2021 йилнинг I-II чоракларида ўсиш 2020 йилнинг мос чоракларига нисбатан 8,4 ва 10,7 фоизни ташкил этди.
«Кўпчиликда карантин Қозоғистонда (Қозоғистон) бэби бумга олиб келди, деган фикр кенг тарқалган, аммо 2020 йилнинг учинчи ва тўртинчи чоракларининг аксарият қисмида бу хулоса салбий. 2020 йилнинг учинчи чорагида туғилган болалар 2019 йилнинг тўртинчи чорагида ҳатто Ухан аҳолиси янги коронавирус ҳақида билмаганида ҳам ҳомиладор бўлишди. 2020 йилнинг IV чорагида Қозоғистонда туғилган кам сонли болалар карантин вақтида ҳомиладор бўлиши ҳам мумкин, чунки биринчи карантин чекловлари 2020 йилнинг март ойи ўрталарида киритилган эди», — дея тушунтирди эксперт.
МРРМда 2020 йилда Қозоғистонда туғилиш кўрсаткичининг ошишининг энг эҳтимолий сабаби 2020 йил 1 январдан бошлаб тўрт ёки ундан ортиқ вояга етмаганларнинг даромадидан қатъи назар бирга яшаши ёки23 ёшгача бўлган кундузги таълим бўйича талабалари бўлган оилалар учун янги ойлик нафақани жорий этиш дея таъкидланмоқда. Шу билан бирга, 2019 йил октябр-декабр ойларида имтиёзлар жорий этилиши эълон қилинди.
Ушбу имтиёзларнинг рағбатлантирувчи ролини Қозоғистондаги туғилиш статистикаси ҳам тасдиқлайди.
«2020 йилда Қозоғистонда 426 824 нафар бола туғилди, бу 2019 йилга нисбатан 24 514 нафарга кўп. Туғилишнинг кўп қисми (65%) кетма-кет тўртинчи боланинг туғилиши билан боғлиқ. Туғилишнинг 24 фоизга ўсиши туғилганлар сонининг бешинчи ўсиши билан боғлиқ. Шундай қилиб, Қозоғистонда кўп болали оилалар учун янги ойлик нафақа мос равишда 4 ва 5 бола туғилишини рағбатлантиради.
Қозоғистонда туғилишни кейинги ўрганиш 2021 йилда туғилиш тартиби тўғрисидаги маълумотлар асосида олиб борилиши мумкин, бу эса Қозоғистонда 2021 йилда бэби бум давом этганми: бу кўп болали оилалар учун имтиёзлар жорий этилгани ёки карантин билан боғлиқми, аниқлайди», дея хулоса қилди Қаирбек Аяшев.
Сўнгги маълумотларга кўра, Қозоғистонда 2021 йилнинг январ-август ойларида 296,5 минг бола туғилган, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 8,4 фоизга кўпдир.