Депутат хориждаги ватандошларга она тилини ўргатиш масаласига тўхталди
«Елбасы Нурсултон Назарбоев ташаббуси билан ватандошларимизни мамлакатга кўчириш бўйича тарихий қарор қабул қилинганига 30 йил тўлди. 1991 йилдан буён 1,5 миллиондан ортиқ ватандошимиз тарихий Ватанимиз равнақига ўз ҳиссасини қўшди. Хорижда истиқомат қилаётган этник ватандошларимизнинг Қозоғистонда таълим олиши 1994 йилда бошланган. Ўшанда Қозоғистондаги ватандошларимизнинг бепул таълим олиши учун давлат квотаси 2 фоизни ташкил қилган эди. 2017 йилда ҚР Биринчи Президенти - Елбасынинг топшириғига биноан давлат квотаси 4 фоизга оширилди. Аммо бугунги кунда абитуриентлар сони кўп бўлишига қарамай, талабалар сони йилдан-йилга камайиб бормоқда», - деди Ж. Сулейменова бош вазир ўринбосари Ерали Тўғжановга савол билан мурожаат қилди.
Шу муносабат билан у ушбу масаланинг асосий сабабларини таъкидлади. Хориждаги ватандошларимиз учун Қозоғистоннинг таълим олиш имкониятлари, хориждаги ватандошларимиз ўртасида қозоқ тилини ўрганиш бўйича тегишли ўқув-услубий базанинг йўқлиги, шунингдек, этник ватандошларимиз учун Ягона миллий тест (ЯМТ) имтиҳонларини топширишнинг қийинлиги.
«Қозоғистон таълим дастури бўйича 11 йил ўқиган абитуриентлар ҳам, Қозоғистонда ҳеч қачон ўқимаган ёки бор-йўғи 9 ойлик малака ошириш курсини тамомлаган ватандошларимиз ҳам тест синовидан ўтади. 2019 йилда ЯМТга абитуриентлар сони 2000 нафарни ташкил этган бўлса, шундан атиги 863 нафари ўқишга кирди. 2021 йилда ЯМТга абитуриентлар сони 2478 нафарни ташкил этган бўлса, шундан бор-йўғи 796 нафари ўқишга кирди», - деди у.
Nur Otan партия фракцияси депутатлари хориждаги ватандошларимиз учун таълимнинг янги концепциясини кўриб чиқиш ҳамда ватандошларимизни юртга қайтариш ва бепул таълим олиш бўйича қуйидаги таклифларни кўриб чиқишни таклиф қилди:
Биринчидан, этник қозоқлар учун халқаро имтиҳонлар билан уйғунлаштирилиши мумкин бўлган муқобил ЯМТ имтиҳонини жорий этиш масаласини кўриб чиқиш керак. Шунингдек, ўқув курсларини тил курсларига ўзгартириш таклиф этилди.
Иккинчидан, этник ватандошларимизга Болония жараёни ва академик мобиллик стипендиялари дастури доирасидаги магистратура ва докторантурага индивидуал квота ажратиш масаласини кўриб чиқиш таклиф қилинди.
Учинчидан, қозоқ диаспораси кўп бўлган давлатлардан ҳукуматлараро таълим грантлари доирасида имкон қадар кўпроқ этник гуруҳларни жалб қилиш зарур.
Тўртинчидан, хориждаги этник гуруҳлардан ўқитувчилар ва тадқиқотчилар уюшмасини ташкил этиш таклиф этилди. Хориждаги қозоқ жамиятининг тил хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда қозоқ адабиёти, Қозоғистон тарихи, болалар адабиёти бўйича универсал китобларни онлайн форматда ишлаб чиқиш, Qazaq TV қозоқ тилини ўқитишнинг телевизион версиясини (120 та давлат аудиторияси) ишга тушириш керак. Хорижий олий ўқув юртларида «Қозоқ тили» кафедралари бўлган факультетларни молиявий, гуманитар ва услубий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш муҳим аҳамиятга эга.
Бешинчидан, Қозоғистон Республикаси Таълим ва фан вазирлиги Ўзбекистондаги қозоқ мактаблари сақланиб қолган 370 та, Мўғулистондаги 43 та мактабни услубий ва илмий таъминласин. Бу мактабларда ўқитувчилар малакасини ошириш курсларини йўлга қўйиш муҳим.
Муаллиф: Руслан Ғаббасов