Теңгенің әлсіреуіне не себеп - ҚР Ұлттық банкі өкілінің жауабы

- Соңғы уақытта ұлттық валюта бағамының төмендегенін байқап отырмыз. Бұндай серпін неге байланысты?

- 7 сәуірдегі биржалық сауда-саттықта ұлттық валюта кешегі сауда- саттықтың орташа бағамынан 0,37%-ға әлсіреп, бір доллар үшін 430,80 – 430,85 теңге аралығында саудаланады. 30 наурыз – 7 сәуір аралығындағы кезеңде ұлттық валютаның айырбастау бағамы 6,8 теңгеге немесе 1,6% төмендеді.

Қазақстан валютасының әлсіреуі – негізгі факторлардың бірі – мұнай бағасы мен Ресей рублінің серпіні саналатын сыртқы және ішкі факторлардың ықпалы аясында болып отыр.

Өткен аптаның басынан бері Brent сұрыпты мұнай бағасы 4,1%-ға төмендеді. Бірқатар Еуропа елдеріндегі карантин шектеулері күшейіп тұрған тұста мұнай нарығындағы ұсыныстың сұраныстан әлеуетті асуына байланысты теңгерімсіздік тәуекелдері әлі де болса сақталып отыр. Германияда, Австрияда және Францияда күрделі эпидемиологиялық жағдай қалыптасты, онда ауруханаға жатқызылғандар саны күрт өсіп кетті.

Альянсқа қатысушы елдер алдағы 3 ай ішінде өндіру квотасын тәулігіне 1,15 млн баррельге ұлғайту туралы шешім қабылдаған 1 сәуірдегі отырыс қорытындысы бойынша ОПЕК+ шешімінен кейін мұнайдың құбылмалылығы үдей түсті. Сонымен қоса, Сауд Арабиясы мұнай өндіруді тәулігіне 1 млн баррельге ерікті түрде қысқартудан бас тартты. Нарыққа ұсынысты кейіннен ұлғайта отырып, Ираннан санкцияларды әлеуетті алып тастау және АҚШ-тың тақтатас секторындағы бұрғылау қондырғылары санының өсуі де мұнай бағасын белгілеуге қысым көрсетіп отыр.

Импорт бойынша басты сауда әріптес – Ресей рублінің өсіп келе жатқан геосаяси, санкциялық тәуекелдер және шетелдік инвесторлардың рубльдік облигациялардан бас тартуы аясында айырбастау бағамының күрт әлсіреуі – теңгеге жасалған қысымның қосымша факторы болды. Рубль өткен жылдың қарашасынан бастап алғаш рет бір доллар үшін 78 рубльден асып, дамушы елдердің валюталары арасында нашар серпінін көрсетті. Рубльдің айтарлықтай әлсіреуі соңғы күндері Украинаның оңтүстік шығысындағы жағдайдың шиеленісуі аясында болды. Нәтижесінде, өткен аптаның басынан бастап Ресей рублінің бағамы 3%-ға дерлік төмендеді.

Ресей мемлекеттік облигацияларындағы бейрезиденттердің үлесі 2015 жылғы тамыздан бастап алғаш рет 20%-дан төмендеді, бұл санкциялар қаупіне байланысты шетелдік инвесторлардың жаңа шығарылымдарға қатыспауына байланысты. Сонымен қатар, РФ Қаржы министрлігі бюджет қағидалары аясында валюталарды сатып алу көлемін биыл ең жоғары көлемге дейін ұлғайтады. 7 сәуірден 7 мамырға дейінгі кезеңде бюджет қағидалары бойынша валюта сатып алуға 185,7 миллиард рубль бағыттау жоспарланып отыр, бұл – 2,4 миллиард АҚШ долларына тең.

Жалпы алғанда, дамушы елдердің валюталары АҚШ МБҚ кірістілігінің өсуіне және эпидемиологиялық ахуалдың нашарлауы төңірегіндегі белгісіздіктің күшеюіне байланысты қысымның ықпалында қалды. Сонымен бірге, инфляцияның жылдамдауын күту және жекелеген дамушы елдер бойынша ерекше күтілмеген өзгерістер монетарлық саясатты жеңілдету циклінің аяқталуына әкеледі.

Сыртқы факторлармен бірге теңге бағамына қысым жасауға ықпал ететін ішкі факторлар да бар. Іскерлік белсенділік индексінің көрсеткіші
2020 жылдың басынан бері алғаш рет 50 шегінен асып, наурызда 50,6 болып оң көрсеткішке өтті. Іскерлік белсенділіктің қалпына келуі кәсіпорындардың операциялық және инвестициялық қызметі аясында шетел валютасына сұраныстың өсуіне ықпал етеді.

Сонымен қатар сәуірдің басынан бастап Қазақстан компаниялары ішінара акционерлер конвертациялайтын және валюта нарығында қосымша сұранысқа ие дивидендтерді төлеуге кірісті.

Өзгермелі айырбастау бағамы жағдайында ұлттық валюта бұрынғыдай ең алдымен іргелі факторлардың ықпалында қалып отыр.