قازاق حالقى ەجەلدەن دوڭگەلەك ءتارىزدى پىشىنگە اسا ءمان بەرگەن - قولونەرشى
وسى رەتتە، قازاقپارات ءتىلشىسى ون ساۋساعىنان ونەر تامعان قولونەردىڭ حاس شەبەرىمەن سۇحباتتاسقان بولاتىن.
- ۇكىجان اپا، قولونەرمەن اينالىسقانىڭىزعا قانشا ۋاقىت بولدى؟
- مەن ءوزىم سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى ايىرتاۋ اۋدانىنىڭ تۋماسىمىن. قولونەرشى بولۋدى بالا كەزدەن ارماندادىم. جاستايىمنان قارانداش پەن قاعازدى جانىما سەرىك ەتتىم. ءتىپتى، جۇمىسىمان شارشاپ كەلگەنىمدە سۋرەت سالىپ، بويىما كۇش قۋات الاتىن ەدىم. بۇل ونەردىڭ كيەسى. زەينەتكە شىققانىمدا ۇلىم ەرمەك قىلسىن دەپ مايلى بوياۋ مەن كەنەپ ساتىپ اپەردى. بەرتىن كەلە كەستە تىگە باستادىم.
- قولونەرمەن اينالىسا ءبىلۋ دە بيىك تالعامپازدىق پەن تالانتتى تالاپ ەتەتىن دەگدار ونەر. ءوزىڭىز ايتىپ وتكەندەي، قولونەرمەن بالا كەزدەن اينالىسىپسىز. وعان نە تۇرتكى بولدى؟
- نەگىزىنەن بۇل ونەر ماعان انامنان دارىدى. قىلىشىنان قان تامعان كەڭەستىك داۋىردە ۇلتتىق ونەرگە ءورىس بولمادى. الايدا، انام قازاقتىڭ ءداستۇرىن بەرىك ۇستانعان ادام ەدى. ۇستىنە ويۋلى قامزولىن كيىپ، باسىنا اق ءشايى ورامالىن تاعىپ جۇرەتىن. توقسانعا كەلگەنشە قولىنان ينە- ءجىبى تۇسپەدى. قىز بالا مىندەتتى تۇردە ءىس تىگە ءبىلۋى كەرەك. بۇگىندە زامان كۇن سايىن جاڭارىپ العا وزۋدا. نە ىشەمىن، نە كيەمىن دەيتىن زامان ەمەس. دەسەك تە، بالاڭا قولعاپ توقىپ بەرسەڭ، ءيا بولماسا، قىزىڭا ارناپ كويلەك ءپىشىپ بەرگەن قانداي عانيبەت! اقشانى ىسىراپ ەتە بەرمەي، كىلەمشە توقىپ، قالعان قيقىم ماتادان قۇراق كورپە تىگىپ الا الساڭ قانداي جاقسى.
- ءسىزدىڭ ءار كەستەڭىزدى الىپ قاراساق تا، ۇلكەن فيلوسوفيالىق ءمان جاتىر. ءتىپتى، ۇلتتىق ويۋ- ورنەكتەرىڭىزدىڭ استارىنا ۇڭىلسەك ويماقتاي وي جاتقاندىعى شىندىق. ونىڭ سىرى نەدە؟
- ءيا، دۇرىس ايتاسىز. ءار كەستەمنىڭ وزىندە الۋان ءتۇرلى ماعىنا بار. ونى كورگەن ادام بىردەن ۇعىنادى. سالت- ءداستۇردى بەرىك ۇستانعان ادام رەتىندە، ءوز ويىمدى ويۋمەن جەتكىزگىم كەلەدى. ماسەلەن، «شيماي» دەپ اتالاتىن ويۋ- ورنەگىمدە قىزىل مەن كوك تۇستەر، تىنىمسىز ۋاقىت پەن تولاسسىز تىرشىلىكتى بەينەلەيدى. قازاق حالقى ەجەلدەن دوڭگەلەك ءتارىزدى پىشىنگە اسا ءمان بەرگەن. ماسەلەن، كيىز ءۇيى دە، شاڭىراعى دا، داستارحانى دا شەڭبەر تارىزدەس. ياعني، ءبىر- بىرىمەن ءوزارا بايلانىسقان، ۇندەسكەن، جالعاسا جۇرەتىن عۇمىر ءتارىزدى. «اناما حات»، «ۇزاتىلعان قىز»، «التىن ادام...» ءتارىزدى قولونەر تۋىندىلارىمنىڭ اتاۋىندا دا ءبىراز سىر جاتىر. ءار تۋىندىمدا وزىندىك قولتاڭبام بار. تاقىرىپ وزەگى دە ءومىردىڭ ناق وزىنەن الىنعان.
- قازىرگى تاڭدا قازاقتىڭ قولونەرى ۇلكەن سۇرانىسقا يە كاسىپتەردىڭ ءبىرى. وسى رەتتە، كيىز بەن ماتاعا قيىپ جاساعان كەستەلى بۇيىمداردى قايدا وتكىزەسىز؟
- قوشقار، سىڭار ءمۇيىز، قازتابان، قۇس قاناتى تاعى باسقا ويۋ ورنەك تۇرلەرى ايشىقتالعان ادەمى كورپەشەلەرگە حالىقتىڭ سۇرانىسى جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. ناۋرىز مەيرامى سياقتى ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن ءتۇرلى كورمەلەردە ۇسىنامىن. مەن قولونەردى تابىستىڭ كوزى ەمەس، اتادان قالعان مۇرا دەپ سانايمىن.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اۆتور: اسلان وسپانوۆ