ازىق-تۇلىك نەگە قىمباتتاپ جاتىر

بۇعان دەيىن ماماندار كورشى ەلدەردەگى جايتتارعا بايلانىستى الەمدە اشتىق بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان ەدى. دۇنيەجۇزىلىك ازىق- تۇلىك باعدارلاماسىنىڭ باعالاۋىنشا، زارداپ شەگەتىن ادامدار سانى پاندەمياعا دەيىنگى 135 ميلليوننان سوڭعى ەكى جىل ىشىندە 276 ميلليونعا دەيىن جەتىپ، ەكى ەسەگە وسكەن.

ءبىراق وكىنىشكە قاراي، ۋكرايناداعى جاعدايدىڭ سالدارىنان بۇل سان 2022 -جىلى 323 ميلليونعا دەيىن ارتۋى مۇمكىن ەكەنى بولجانىپ وتىر. وسىدان- اق جاعدايدىڭ الەمدىك دەڭگەيدە ۋشىعىپ كەتكەنىن كورۋگە بولادى. وسىعان بايلانىستى ب ۇ ۇ وكىلدەرى قازىر ۋكرايندىق جانە رەسەيلىك ازىق- تۇلىك ونىمدەرىن الەمدىك نارىققا قايتارۋ وتە ماڭىزدى ەكەنىن ايتىپ، دابىل قاعىپ وتىر. جالپى الەمدەگى جانە قازاقستانداعى ينفلياتسيا مەن ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ ءوسىمى، ونىڭ سالدارى، سونىمەن قوسا مەملەكەت تاراپىنان قولعا الىنعان شارالار جونىندە قازاقپارات ساراپشىسىنىڭ ماتەريالىندا.

«الەم بۇرىن- سوڭدى بولماعان داعدارىستىڭ الدىندا تۇر»

ب ۇ ۇ- نىڭ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريش «ۋكرايناداعى جاعدايدىڭ ازىق- تۇلىك، ەنەرگەتيكا جانە قارجى جۇيەلەرىنە جاھاندىق اسەرى» اتتى بايانداماسىندا بۇل جايت دۇنيەجۇزىندەگى كوپتەگەن باسقا داعدارىستىڭ سالدارىن كۇشەيتەتىنىن ايتىپ وتىر. ماسەلەن، كليمات، COVID-19 جانە پاندەميادان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋگە بولاتىن رەسۋرستارعا قول جەتكىزۋدەگى جاھاندىق تەڭسىزدىك ماسەلەلەرى ۋشىعىپ جاتىر.

«رەسەي مەن ۋكرايناداعى گەوساياسي جاعداي باستالعالى بەرى ءبىز جاڭا جاعدايمەن بەتپە- بەت كەلىپ وتىرمىز. ۋكراينادا قالعانداردىڭ جاي- كۇيى ناشارلاپ، كۇن وتكەن سايىن جاعداي قيىنداپ بارا جاتىر. ال دۇنيەجۇزىندەگى ادامدار ءۇشىن بۇل گەوساياسي جاعداي باسقا پروبلەمالارمەن بىرگە اشتىق پەن كەدەيلىكتىڭ، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق حاوستىڭ جانە بۇرىن- سوڭدى بولماعان داعدارىستىڭ بولۋ قاۋپىن ءتوندىرىپ تۇر»، - دەدى ب ۇ ۇ باس حاتشىسى.

الەمدەگى ازىق- تۇلىك باعاسى رەكوردتىق دەڭگەيگە جاقىندادى

ب ۇ ۇ- نىڭ مالىمەتىنشە، الەمدەگى ازىق- تۇلىك باعاسى قازىردىڭ وزىندە رەكوردتىق دەڭگەيگە جاقىنداعان، ال تىڭايتقىش قۇنى ەكى ەسەدەن استامعا ارتىپ وتىر. تىڭايتقىشتار باعاسىنىڭ ءوسىمى جۇگەرى مەن بيداي تاپشىلىعىنا اكەلەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە ازيا مەن وڭتۇستىك امەريكاداعى ميللياردتاعان ادامنىڭ ومىرىنە قاۋىپ توندىرەدى جانە بارلىق نەگىزگى داقىلدىڭ تاپشىلىعىنا اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن.

ماسەلەن، ە ى د ۇ ەلدەرىندە ازىق- تۇلىك ينفلياتسياسى ءبىر جىل ىشىندە 1,68 پايىزدان 11,51 پايىزعا دەيىن، ە و- دا 0,1 پايىزدان 8,6 پايىزعا دەيىن ارتقان. ازىق- تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، بۇكىل الەمدە ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ يندەكسى 2021 -جىلعى ساۋىردەگى 122,1 پايىزدان 2022 -جىلعى ساۋىردە 158,5 پايىزعا دەيىن ءوستى. ەت باعاسىنىڭ يندەكسى ۇقساس كەزەڭدە 104,3 پايىزدان 121,9 پايىزعا دەيىن، ءسۇت ونىمدەرىنە باعا يندەكسى - 119,1 پايىزدان 147,1 پايىزعا دەيىن، ءداندى داقىلدارعا - 126,2 پايىزدان 169,5 پايىزعا دەيىن، وسىمدىك مايلارىنا - 162,2 پايىزدان 237,5 پايىزعا دەيىن، قانتقا - 100 پايىزدان 121,8 پايىزعا دەيىن ارتقان. ال ەىدۇ ەلدەرىندەگى ەنەرگەتيكا سەگمەنتى تاۋارلارىنا ينفلياتسيا دەڭگەيى ءبىر جىلدا 16,47 پايىزدان 32,53 پايىزعا دەيىن ءوستى. ازىق- تۇلىك پەن ەنەرگەتيكا سەگمەنتىنەن باسقا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ باعاسى دا ايتارلىقتاي ءوسىم كورسەتىپ وتىر.

«بيىلعى داعدارىس سالدىرىنان ازىق- تۇلىك ونىمدەرى نارىققا جەتپەي جاتىر. ءبىراق كەلەسى جىلى ازىق- تۇلىك تاپشىلىعى بولۋى مۇمكىن»، - دەگەن ەدى ب ۇ ۇ باس حاتشىسى.

ب ۇ ۇ- نىڭ مالىمەتىنشە، 94 ەلدە تۇراتىن شامامەن 1,6 ميلليارد ادام كەم دەگەندە داعدارىسقا اكەلىپ سوقتىرعان سەبەپتەردىڭ بىرىنە ۇشىراعان جانە ونىمەن كۇرەسۋگە قاۋقارسىز. انتونيۋ گۋتەرريش حالىقارالىق قۇقىق پەن ب ۇ ۇ جارعىسىنا سايكەس ساياسي شەشىم قابىلداۋعا شاقىرعان بولاتىن. ب ۇ ۇ- نىڭ مالىمەتىنشە، بۇل داعدارىس بارلىق ايماق پەن سۋبوڭىرلەرگە اسەر ەتپەيدى. ءبىراق بۇل توتەنشە جاعداي مەن كەدەيلىك تاياۋ شىعىس پەن سولتۇستىك افريكاداعى 2,8 ميلليون ادامنىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. قازىر اپتاپ ىستىقتان قينالىپ وتىرعان وڭتۇستىك ازيادا 500 ميلليون ادام ازىق- تۇلىك پەن قارجى داعدارىسىنان قاتتى زارداپ شەگۋدە. شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنە رەسەيدەن اۋدارىلاتىن قارجى مەن ەنەرگيا ەكسپورتىنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ ەنەرگەتيكالىق جانە قارجىلىق اسپەكتىلەرگە تاۋەلدى ەكەنىن كورەمىز. قازاقستاندا ازىق- تۇلىك 19 پايىز قىمباتتادى

قازاقستان ۇكىمەتى دە الەمدىك داعدارىسپەن كۇرەسۋ، ەلدەگى ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ باعىتىندا ءبىرقاتار ءىس- شارانى قولعا الىپ جاتىر.

ماسەلەن، ناۋرىز ايىندا وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا ق ر ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ءبىرىنشى ۆيتسە- ءمينيسترى ەرلان باتتاقوۆ باعانى تۇراقتاندىرۋ قۇرالدارىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا جاڭا تاسىلدەر ازىرلەنىپ جاتقانىن اتاپ وتكەن بولاتىن. ونىڭ سوزىنشە، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلاردىڭ ساتىپ الۋ كولەمىن ۇلعايتۋمەن ءۇش باعىت بويىنشا تاۋارلار بولىنىسىندە ازىق- تۇلىك ساتىپ الۋ ۇسىنىلعان. ءبىرىنشى - ۇزاقمەرزىمدى ساقتاۋ تاۋارلارىن (كۇرىش، قانت، تۇز جانە قاراقۇمىق جارماسى) تۇراقتاندىرۋ قورلارىنا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ تىكەلەي جانە فورۆاردتىق ساتىپ الۋى ارقىلى ساتىپ الۋ ۇسىنىلادى.

ەكىنشى - «اينالىم سحەماسى» شەڭبەرىندە كوكونىستەردى، ەتتى، ءسۇت ونىمدەرىن جانە كۇنباعىس مايىن ساتىپ الۋ. ءۇشىنشى - ۇن، نان جانە روجكي ءوندىرىسىن ارزانداتۋ ءۇشىن بيدايدى «ازىق- تۇلىك كەلىسىمشارت كورپوراتسياسى» ا ق ارقىلى ساتىپ الۋ ۇسىنىلادى. سونداي- اق اتالعان ينستيتۋتتى استىق جانە كۇنباعىس تۇقىمدارىن ساتىپ الۋ ءۇشىن تارتۋ ۇسىنىلعان. «جوعارىدا اتالعان تاسىلدەر حالىقتى ونىممەن جەتكىلىكتى كولەمدە جانە قولجەتىمدى باعامەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەدى ەرلان باتتاقوۆ.

بۇدان بولەك بيىلعى قاڭتار ايىنىڭ باسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى الىبەك قۋانتىروۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ باعانى تۇراقتاندىرۋ تۋرالى تاپسىرماسىن ورىنداۋ اياسىندا ۇكىمەت مىناداي شارالاردى قولعا العانىن مالىمدەگەن ەدى.

- كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە تاريفتەر توقتاتىلدى؛ - جەكەلەگەن تاۋارلاردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنان شىعارۋعا تىيىم سالىندى؛

- جانار- جاعارماي ماتەريالدارىنا شەكتى باعا بەلگىلەندى جانە اۆتوموبيل كولىگىمەن بەنزيندى، ديزەلدىك وتىن مەن مۇناي ونىمدەرىنىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن ەكسپورتتاۋعا 6-ايعا تىيىم سالىندى؛ دەگەنمەن، وسى جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ سوڭىندا ورىن العان جايتقا دەيىن جاسالعان بارلىق ءىس- شارا ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن ەدى، الايدا گەوساياسي جاعدايدىڭ سالدارىنان قابىلدانعان ءىس- شارالار الەمدىك داعدارىسقا توتەپ بەرە الماۋى مۇمكىن دەدى ماماندار. ماسەلەن، ەلىمىزدەگى ازىق- تۇلىك تاۋارلارى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە 19 پايىزعا، ازىق- تۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلار - 11,9 پايىزعا، اقىلى قىزمەتتەر - 9,1 پايىزعا قىمباتتاپ وتىر.

مۇنىڭ ءوزى ساراپشىلاردىڭ كورشى ەلدەردەگى جاعدايدىڭ سالدارى تۇتاس ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا، ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە مىندەتتى تۇردە اسەر ەتەدى دەگەنىنە دالەل بولا الادى.

جۋىردا سانكت- پەتەربۋرگتە وتكەن XXV حالىقارالىق ەكونوميكالىق فورۋمدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ حالىقتى ساپالى جانە قاۋىپسىز تاماق ونىمدەرىمەن قامتۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن بولاتىن. ول ب ۇ ۇ ازىق- تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرىنە سىلتەمە جاساپ، رەسەي مەن قازاقستان الەمنىڭ وسى سالاداعى جەتەكشى ەلدەرى ەكەنىنە توقتالدى.

پرەزيدەنت ءوز سوزىندە:

«حالىقتى ساپالى جانە قاۋىپسىز تاماق ونىمدەرىمەن قامتۋ ىشكى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەتى جانە فاكتورى بولىپ قالا بەرەدى.. . سوندىقتان ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تاسىلدەرىن بارلىق قاتىسۋشى مەملەكەتتەردىڭ قاجەتتىلىكتەرى مەن مۇددەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ە ا ە و- نى قوسا العاندا، ۇلتتىق دەڭگەيلەردە دە، وڭىرلىك بىرلەستىكتەر اياسىندا دا ازىرلەۋ كەرەك.. . ءبىزدىڭ مەملەكەتتەرىمىزدىڭ الەۋەتى نارىقتارىمىزدى قاجەتتى ازىق- تۇلىك تاۋارلارىمەن تۇراقتى جانە تولىق قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەگەن ەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قوسا جاقىندا ق ر پرەمەر- ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ توراعالىعىمەن ت م د ۇكىمەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ كەزەكتى وتىرىسى ءوتتى. قازاقستان پرەمەرى الەمدەگى داعدارىس جاعدايلارى ازىق- تۇلىك نارىعىنا تەرىس اسەر ەتىپ وتىرعانىن اتاپ وتكەن بولاىن.

ماسەلەن، ب ۇ ۇ ف ا و دەرەكتەرىنە سايكەس الەمدەگى ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ يندەكسى بيىل ءساۋىر ايىندا بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا 30 پايىز وسكەن. ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگى پروبلەمالارىن شەشۋ ءۇشىن ءاليحان سمايىلوۆ كەزەڭ- كەزەڭىمەن كەشەندى ەكونوميكالىق ۇيىمداستىرۋ شارالارىن ىسكە اسىرۋعا، اتاپ ايتقاندا، اگرارلىق نارىقتاردا، ونىڭ ىشىندە بىرلەسكەن ازىق- تۇلىك تەڭگەرىمىن ازىرلەۋ جانە جۇرگىزۋ ارقىلى نەگىزسىز مەملەكەتارالىق باسەكەلەستىكتى تومەندەتۋگە؛ اۋىل شارۋاشىلىعىندا ينۆەستيتسيالىق- يننوۆاتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەملەكەتارالىق بىرلەستىكتەردى نەمەسە بىرلەسكەن كاسىپورىنداردى قۇرۋعا؛ وتپەلى تاۋار وتكىزۋ جۇيەسىن دامىتۋعا شاقىرعان ەدى. جالپى ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ ءوسىمى ەلدەگى ينفلياتسيانىڭ دا ارتۋىنا اكەلىپ وتىر.

16-ماۋسىمدا وتكەن سەنات وتىرىسىندا ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى عالىمجان ءپىرماتوۆتىڭ سوزىنشە، اقپاندا ينفلياتسيا 8,7 پايىزدى قۇراعان بولسا، مامىر ايىندا 14 پايىزعا جەتكەن. ال تومەندەگى كەستەدەن وتكەن جىلدىڭ ءساۋىر ايىنداعى 7 پايىزدان بيىلعى مامىر ايىندا ەكى ەسەگە ارتقانىن كورۋگە بولادى.

«سىرتقى سەكتورداعى گەوساياسي جاعدايدىڭ ناشارلاۋى كەزىندە ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن سىرتقى داعدارىس سالدارىن بارىنشا ازايتۋ، باعا تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ جانە جەرگىلىكتى ۆاليۋتاداعى اكتيۆتەردى قورعاۋ ماقساتىندا ۇلتتىق بانك 2022 -جىلعى 24 -اقپاندا بازالىق مولشەرلەمەنى 13,5 پايىزعا دەيىن كوتەردى»، - دەپ ەسكە سالىپ ءوتتى ع. ءپىرماتوۆ.

بۇل رەتتە ايتا كەتۋ كەرەك، ازىق- تۇلىك ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە ءبىرقاتار جەدەل شارا قابىلداندى.

ماسەلەن، 2022 -جىلعى 24-اقپاندا ق ر ۇلتتىق بانكى بازالىق مولشەرلەمەنى 10,25 پايىزدان 13,5 پايىزعا دەيىن، 2022 -جىلعى 26-ساۋىردە - 14 پايىزعا دەيىن كوتەردى، ال 6-ماۋسىمدا 14 پايىز دەڭگەيىندە ساقتاپ قالدى.

ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ ەڭ جوعارى ءوسىمى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا تىركەلدى ال ايماقتارداعى ازىق- تۇلىك باعاسىنا توقتالاتىن بولساق، بيىلعى مامىرداعى دەرەككە سايكەس، ەڭ كوپ ءوسىم ماڭعىستاۋ وبلىسىندا تىركەلگەن. ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ اقشا- كرەديت ساياساتى دەپارتامەنتى ناقتى سەكتور مونيتورينگى باسقارماسىنىڭ باستىعى يگور وسيپوۆتىڭ مالىمەتىنشە، وڭىرلەر بويىنشا جىلدىق ينفلياتسيا 15 وڭىردە قارقىن السا، 2 وبلىستا باسەڭدەگەن.

ەڭ كوپ ءوسىم ماڭعىستاۋ (ساۋىردەگى 13,9 پايىزدان مامىردا 15,2 پايىزعا دەيىن) ، قاراعاندى ​​ (13,5 پايىزدان 14,8 پايىزعا دەيىن) جانە باتىس قازاقستان (12,2 پايىزدان 13,5 پايىزعا دەيىن) وبلىستارىندا تىركەلگەن.

«مامىردا ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى ءبىر جىلدا 19 پايىزعا دەيىن ءوستى (ساۋىردە - پايىز17,9). وسى توپتاعى تاۋارلار باعاسىنىڭ ەڭ جوعارى ءوسىمى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا (21 پايىز) تىركەلگەن»، - دەدى ول.

ازىق- تۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلار باعاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى جىل سايىن 11,9 پايىزعا (ساۋىردە 11,1 پايىز) دەيىن ءوستى. ەڭ جوعارى كورسەتكىش نۇر-سۇلتاندا (14,3 پايىز)، ال ەڭ تومەنگى كورسەتكىش شىمكەنتتە (10,2 پايىز) تىركەلگەن. ال اقىلى قىزمەت كورسەتۋ باعاسى مامىردا ءبىر جىل ىشىندە 9,1 پايىزعا (ساۋىردە - 8,9 پايىز) ءوستى، بۇل رەتتە باعالار شىعىس قازاقستان وبلىسىندا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن ايتارلىقتاي جوعارى (11,4 پايىز)، جامبىل وبلىسىندا (6,3 پايىز) ايتارلىقتاي تومەن بولدى.

بيىلعى مامىردا ەلدەگى ايلىق ينفلياتسيا 1,4 پايىزدى قۇراعان. اي سايىنعى ينفلياتسيانىڭ ەڭ جوعارى قارقىنى دا ماڭعىستاۋ وبلىسىندا (2,2 پايىز) تىركەلىپ وتىرعانىن اتاپ وتكەن ءجون. جالپى قورىتا كەلە، ەلىمىزدە ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، باعانى تۇراقتاندىرۋ بويىنشا ءبىرقاتار شارا قابىلدانىپ، ىسكە اسىپ جاتىر.

بۇعان دەيىن اتاپ وتكەنىمىزدەي، كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە تاريفتەر توقتاتىلىپ، جەكەلەگەن تاۋارلاردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنان شىعارۋعا تىيىم سالىنعان بولاتىن. سونىمەن قوسا جانار- جاعارماي ماتەريالدارىنا شەكتى باعا بەلگىلەندى جانە اۆتوموبيل كولىگىمەن بەنزيندى، ديزەلدىك وتىن مەن مۇناي ونىمدەرىنىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن ەكسپورتتاۋعا 6 ايعا تىيىم سالىندى. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ە ا ە و- نى قوسا العاندا، ۇلتتىق دەڭگەيلەردە دە، وڭىرلىك بىرلەستىكتەر اياسىندا دا ارنايى تاسىلدەرى ازىرلەنسە، بۇل داعدارىستىن شىعۋدىڭ ءبىر تەتىگى بولار ەدى.

نازەركە سۇيىندىك