پرەزيدەنت ۇلتتى ۇيىستىراتىن ءبىرىنشى قاسيەتتى اتادى

قاسىم- جومارت توقايەۆ ۇلتتىق قۇرىلتايدا سويلەگەن سوزىندە، ەڭ الدىمەن جيىنعا ارنايى شاقىرىلعان دەلەگاتتاردى قۇتتىقتاپ، قازاقستان تاۋەلسىز ەل بولعالى وتكىزىلىپ وتىرعان ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ العاشقى جيىنىن بابالار سالعان ءداستۇر بويىنشا ۇلىتاۋدا وتكىزىپ وتىرعانىن ايتتى. مەملەكەت باسشىسى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمدا ۇلكەن وزگەرىستەرگە نيەت بىلدىرگەن، داۋىس بەرىپ قولداعان حالىققا زور العىسىن جەتكىزدى.

«وتباسىمەن بارىپ، ەل بولاشاعىنا بەي- جاي قارامايتىنىن كورسەتتى. شىنايى وزگەرىسكە جانە جان- جاقتى جاڭعىرۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن ءبىلدىردى. كەلەشەگىمىزدىڭ جارقىن بولارىنا ءۇمىتى جانە سەنىمى زور ەكەنىن بايقاتتى. ەلىمىز ەرتەڭگى كۇنگە مىزعىماس بىرلىكپەن قادام باسۋعا دايىن ەكەنىن انىق اڭعارتتى. كوپشىلىك اتا زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى مەنىڭ باستامامدى قولدادى. داۋىس بەرۋگە قاتىسقان بارشا ازاماتتارعا زور العىسىمدى ايتامىن»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت بۇدان بىلاي بارشا ەلىمىزدىڭ جاڭاراتىنىن ايتتى. الايدا، جاڭا قازاقستان ءبىر كۇندە نەمەسە ءبىر جىلدا قۇرىلمايتىنى، ول ءۇشىن ۇلكەن- كىشى، جاس- كارى ءبارى ءبىر كىسىدەي جۇمىلىپ جۇمىس ىستەپ، ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋلەرى كەرەك ەكەنىنە توقتالدى. مەملەكەت باسشىسى ەلدى ءبىر ىسكە ۇيىستىرۋ ماقساتىمەن ۇلتتىق قۇرىلتاي شاقىرۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەنىن ايتتى.

«قۇرىلتاي شاقىرۋ - ەرتەدەن كەلە جاتقان اتا ءداستۇرىمىز. بابالارىمىز ماڭىزدى ماسەلەلەردى وسىنداي القالى جيىندا تالقىلاعان. حالىق ءوزارا اقىلداسا وتىرىپ، ءبىر توقتامعا كەلگەن. مۇنداي شەشىمدەر بۇكىل ەلدى بىرىكتىرگەن. ءتول تاريحىمىزدا ۇلت تاعدىرىن شەشكەن قۇرىلتايلار بولعان. ونىڭ كوبى حالقىمىز ءۇشىن ماڭىزدى كەزەڭدە وتكىزىلگەن. تالاس قۇرىلتايىنان كەيىن التىن وردا دەربەس مەملەكەت بولدى. قاراقۇم جانە ورداباسى قۇرىلتايلارى جۇرتىمىزدى ەل قورعاۋعا ۇيىستىردى. ورىنبورداعى ءبىرىنشى قازاق قۇرىلتايىندا الاش پارتياسى قۇرىلدى. ەكىنشى قۇرىلتايدا الاش اۆتونومياسى جاريالاندى. ەگەمەندىك كەزەڭىندە دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ العاشقى قۇرىلتايى وتكىزىلدى. بۇل جيىندا سىرتتاعى قانداستارىمىز اتامەكەنگە شاقىرىلدى. ءبىز بابالار جولىن ۇستانىپ، قۇرىلتاي شاقىرۋ ءداستۇرىن جاڭعىرتتىق. ەلدىگىمىزدى نىعايتىپ، بىرلىگىمىزدى بەكەمدەيىك دەپ، بۇگىن باس قوسىپ وتىرمىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى. پرەزيدەنت قۇرىلتايدى ۇلى بابالار كەڭەس قۇرعان ۇلىتاۋدان باستاپ وتىرعانىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندىردى.

«ۇلى دالانىڭ تورىندە تۇرعان ۇلىتاۋ تالاي تاريحي وقيعانىڭ كۋاسى بولعان. ەل تاعدىرىن ايقىنداعان كوپتەگەن ماڭىزدى كەڭەستەر ءدال وسىندا وتكەن. كيەلى ولكەدە التىن وردا امىرشىلەرى مەن قازاق حاندارىنىڭ ءىزى قالعان. ءبىز ۇرپاقتار ساباقتاستىعى جالعاسىن تاپسىن دەپ وسى جەرگە كەلىپ وتىرمىز. ۇلت ۇياسى - ۇلىتاۋدىڭ عاسىرلار بويعى ۇلى ميسسياسى قايتا جالعاسىن تاپتى»، - دەدى پرەزيدەنت.

ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ قۇرامىندا 117 ادام بولادى. قۇرىلتاي بارلىق وبلىستىڭ، سان ءتۇرلى سالانىڭ، ءار بۋىننىڭ وكىلدەرىن قامتيدى. بۇندا ازاماتتىق ۇستانىمى بار ورتا بۋىننىڭ تاجىريبەسى، جاڭاشا ويلايتىن جاستاردىڭ تىڭ يدەيالارى ورتاعا سالىنادى. مەملەكەت باسشىسى ەل بىرلىگىن نىعايتاتىن، قوعامدى ۇيىستىراتىن تىڭ يدەيالار ورتالىعى بولاتىنىنا سەنەم ءبىلدىردى. ءسويتىپ، التى الاشتىڭ بالاسى جينالعان القالى جيىندا العاشقى تاپسىرماسىن دا بەردى.

«بۇل جەردە بارلىق رۋدىڭ تاڭباسى تاسقا جازىلعان. سول ارقىلى بابالارىمىز ۇلت بىرلىگىن كورسەتكەن. قانىش ساتبايەۆ «ەلىمىزدىڭ تۋ تىككەن جەرى - تاڭبالى تاس» دەگەن. وكىنىشكە قاراي، قاستەرلى جازۋلار كەيىن ابدەن ءبۇلىندى. ەل ازاماتتارى ۇلىتاۋعا ەسكەرتكىش قويىپ، تاستاعى تاڭبالاردى جاڭعىرتتى. ءبىراق، بۇل جەتكىلىكسىز دەپ ويلايمىن. مۇندا قازاقتىڭ بىرلىگىن ايگىلەيتىن ساۋلەتتى نىسان تۇرۋى كەرەك. مەن اۋليەتاۋدىڭ ەتەگىندە مەملەكەتتىك رامىزدەر الاڭىن اشۋدى تاپسىرامىن. قاسيەتتى وڭىردە كوك بايراعىمىز اسقاقتاپ تۇرۋعا ءتيىس. سول ارقىلى ۇرپاقتار ساباقتاستىعى جالعاسىپ جاتقانىن كورسەتەمىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ەڭ باستى مىندەتى - ۇلتتى ۇيىستىراتىن پاراساتتى، تىڭ يدەيالار مەن ۇسىنىستارعا ايرىقشا ءمان بەرىلۋى كەرەك. قاسىم- جومارت توقايەۆ قۇرىلتاي جۇمىسى بارىسىندا باسشىلىققا الىنۋى ءتيىس ءۇش نەگىزگى ماسەلەنى اتادى.

« ءبىرىنشى. جالپى ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ. ەڭ الدىمەن، ۇلتتىڭ جاڭا ساپاسىن قالىپتاستىرۋعا ايرىقشا ءمان بەرۋىمىز قاجەت. سونىمەن قاتار، قوعامدى العا جەتەلەيتىن قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. ءبىز ورنىقتى دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار قۇرامىز دەسەك، ساياسي جاۋاپكەرشىلىك مادەنيەتىن دامىتۋىمىز قاجەت. شىن مانىندە، ناعىز وتانشىلدىق قاسيەتتى قالىپتاستىرۋعا ءتيىسپىز. سوندا راديكاليزم مەن ەكسترەميزمگە توسقاۋىل قويامىز»، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى ەلدىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى ەگەمەندىك ەكەنىنە نازار اۋدارىپ، قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن قازاقستاندا ساياسي بەلسەندىلىك ارتقانىن اتاپ ءوتتى. جاڭا ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستار پايدا بولا باستاعانىن، ءتۇرلى الاڭداردا ءارتۇرلى پىكىرلەر ايتىلىپ جاتقانىنان حاباردار ەكەنىن ايتتى.

«قوعام بەلسەندىلەرى الەۋمەتتىك جەلىدە ءتۇرلى ماسەلەلەردى كوتەرىپ ءجۇر. شىنى كەرەك، كەيدە مۇلدە اقىلعا سىيمايتىن پايىمدار دا ايتىلادى. جۇرت داۋلى ماسەلەلەرگە نارازىلىق ءبىلدىرىپ، كوشەگە شىعاتىن بولدى. زاڭدى بەلدەن باساتىن ازاماتتار دا جوق ەمەس. بىرتىندەپ دەموكراتيا جولىنا ءتۇسۋ كەزىندە مۇنداي جاعدايلاردىڭ بولۋى - تۇسىنىكتى. ءبىراق، زاڭ تالابى مۇلتىكسىز ورىندالۋعا ءتيىس ەكەنىن ءاردايىم ەستە ۇستاۋ قاجەت. زاڭ مەن ءتارتىپ - ىشكى تۇراقتىلىقتىڭ بىردەن- ءبىر كەپىلى»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، ۇلتتى ۇيىستىراتىن ءبىرىنشى قاسيەت اتاققۇمارلىق ەمەس، ەڭبەكقورلىق.

«وتباسىن اسىراۋ ءۇشىن تاباندى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن، زاڭعا باعىناتىن ادامدار قۇرمەتكە يە بولۋ كەرەك. وكىنىشكە قاراي، بىزدە كوشە بۇزاقىلارى، جاۋاپكەرشىلىكتەن جۇرداي بلوگەرلەر جانە ماسىلدىق پيعىلداعى ايقاي شىعاراتىن ادامدار بۇگىنگى كۇننىڭ باتىرىنا اينالدى. دەپۋتاتتار مەن اتقارۋشى بيلىك وكىلدەرى سولارعا عانا باسا ءمان بەرەتىن بولدى. ءتۇرلى دەڭگەيدەگى شەنەۋنىكتەر سولاردىڭ عانا تالابىن ورىنداۋعا جۇگىرەدى. ورتالىقتاعى جانە ايماقتارداعى بيلىك بارلىق ازاماتتىڭ مۇڭ- مۇقتاجىنا بىردەي قاراۋعا ءتيىس»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ ءمان- ماڭىزىن حالىققا دۇرىس ءتۇسىندىرۋدى ەكىنشى ماڭىزدى مىندەت رەتىندە اتادى. قازىر بۇل جاڭعىرۋلار بىرتىندەپ جالپىۇلتتىق سيپاتقا يە بولا باستاعان. مەملەكەت باسشىسى حالىقتىڭ جاڭا تەحنولوگيالار ارقىلى اۋقىمدى رەفورمالارعا قاتىسۋىن ءۇشىنشى ماڭىزدى مىندەت رەتىندە اتادى.

«قۇرىلتاي - بەلگىلى ءبىر ادامدار عانا باس قوساتىن جەر ەمەس. ول، شىن مانىندە، جالپى ۇلتتىق جيىنعا اينالۋى كەرەك. بۇل - وتە ماڭىزدى مىندەت. ءبىز جاڭا سيفرلىق تەحنولوگيانىڭ مۇمكىندىگىن كەڭىنەن پايدالانۋىمىز قاجەت. سوندا مەملەكەت پەن حالىقتىڭ قارىم- قاتىناسى بارىنشا ءتيىمدى بولماق. مەن Qurultay دەگەن ارنايى ءموبيلدى قوسىمشا ازىرلەۋدى ۇسىنامىن. سول ارقىلى حالىق ەلدى جاڭعىرتۋ تۋرالى وي- پىكىرىن ونلاين رەجيمدە ايتا الادى. جۇرت رەفورمانىڭ ناقتى پايداسىن كورۋى قاجەت»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن اتاۋلى كۇندەر تىزبەسىنە دە وزگەرىس ەنگىزگەن ءجون دەپ ەسەپتەيدى. ماسەلەن، تاۋەلسىزدىك مەيرامىنىڭ ءمانىن وزگەرتپەستەن، كەيىنگى جىلدارى اتاۋسىز قالعان رەسپۋبليكا كۇنىنە ۇلتتىق مەرەكە مارتەبەسىن قايتارۋدى ۇسىندى.

«1990 -جىلى 25-قازاندا قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيا قابىلداندى. بۇل ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جولىنداعى تۇڭعىش قادامى بولاتىن. وسى قۇجاتتى قابىلداعان كەزدە تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اسا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. رەسپۋبليكا كۇنى ەلدىڭ مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى تاريحي قادامىنىڭ سيمۆولى بولۋى كەرەك. ارينە، تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ باستاپقى ءمانى ساقتالادى. بۇل كۇن مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ قالا بەرەدى. ءبىراق، تاۋەلسىزدىك الۋعا زور ۇلەس قوسقان ۇلتتىق باتىرلارىمىزعا تاعزىم كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتىلۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم- جومارت توقايەۆ قوعامدا، اسىرەسە الەۋمەتتىك جەلىلەردە كوپ تالقىلانىپ جۇرگەن كادر، ياعني ماماندار ماسەلەسىنە دە نازار اۋداردى.

«الەۋمەتتىك جەلىدە «ەسكى كادرمەن جاڭا قازاقستاندى قالاي قۇرۋعا بولادى؟» دەيتىندەر بار. بۇل - ورىندى سۇراق. ءبىراق، نەگىزىنەن كادرلاردى بىرتىندەپ اۋىستىرۋ كەرەك. ءتىپتى، كەزىندە رەسەيدە، قىتايدا، يراندا بولعان ريەۆوليۋتسيالاردان كەيىن دە بۇرىنعى رەجيمنىڭ شەنەۋنىكتەرى مەملەكەتتىك قىزمەتىن جالعاستىرعان. بۇل ەلدەرمەن سالىستىرعاندا بىزدەگى جاعداي، ارينە، مۇلدە باسقاشا. جالپى، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى قولىنان تۇك كەلمەيدى دەپ كەمسىتۋدى دوعارۋ كەرەك. ءتىپتى، ولاردى «حالىق جاۋلارى» سياقتى كورەتىندەر بار. «شەنەۋنىك» دەگەن ءسوز جاعىمسىز ۇعىمعا اينالىپ بارادى. بۇل - دۇرىس ەمەس. مەملەكەتتىك قىزمەتتە ادال ءارى بىلىكتى كادرلار وتە كوپ. ولار وتانىمىزدىڭ يگىلىگى جولىندا تىنباي ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، «ءبىر قارىن مايدى ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى» دەگەن دە بار. ونداي ادامدارمەن ءبىز بىردەن قوشتاسىپ جاتىرمىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم- جومارت توقايەۆ قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىنە دە توقتالدى.

«مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تۇعىرى كۇن وتكەن سايىن نىعايىپ كەلەدى. وعان قوسا، الەمنىڭ باستى اقپارات قۇرالدارى قازاقشا شىعىپ جاتىر. جاقىندا ايگىلى «APPLe « كومپانياسى قازاق ءتىلىن iOS- تىڭ تىلدەر جۇيەسىنە قوستى. الەمنىڭ 40 تىلىندە تارايتىن «NICKEL odeon» تەلەارناسى قازاقشا كورسەتىلە باستادى. جاستاردىڭ باستاماسىمەن «NATIONAL GEOGRAPHIC» جۋرنالى 6 جىلدان بەرى انا تىلىمىزدە جارىق كورۋدە. وسىنداي كوپتەگەن جاعىمدى جاڭالىقتار بار. سوندىقتان قاتتى الاڭداۋعا نەگىز جوق دەپ ويلايمىن. دەسەك تە، وسى سالاداعى جۇمىسىمىزدى داڭعازا جاساماي، تاباندىلىقپەن جۇرگىزۋىمىز قاجەت. قازاق مەملەكەتى امان تۇرعاندا، قازاق ءتىلى جاساي بەرەدى»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ءسوزىنىڭ سوڭىندا وسىعان دەيىن قازاق قوعامىن تولعاندىرعان كەلەلى ماسەلەلەردىڭ ءبارى ۇلىتاۋدا، ورداباسىدا، مارتوبەدە، كۇلتوبەدە وتكەن وسىنداي كەڭەستەردە شەشىلگەنىن ايتا كەلىپ، ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ كەلەسى جيىنىن تۇركىستاندا وتكىزۋدى ۇسىندى. جيىندا مەملەكەت باسشىسىنا بولەك ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ 10 مۇشەسى ءسوز سويلەدى. مەملەكەتتىك كەڭەسشى ەرلان قارين قۇرىلتايدى جۇرگىزدى. قۇرىلتاي وتىرىسىنىڭ سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ بەلگىلى اقىن مۇحتار شاحانوۆقا «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» اتاعىن بەرىپ، «وتان» وردەنىن تاقتى.