قازاقتىقتان سىرماق پەن تۇسكيىز عانا قالماسىن - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ

ەتنوسپورت فەستيۆالىنە 30 دان استام ەلدەن سپورتشى كەلدى - TRT

ماۋسىمنىڭ 12 سىنە دەيىن جالعاساتىن ەتنوسپورت مادەنيەت فەستيۆالى ىستانبۇلداعى اتاتۇرىك اۋەجايىنىڭ الاڭىندا وتەدى، دەپ حابارلايدى «تۇركيا راديو تەلەديدار» اقپاراتتىق اگەنتتىگى.

اتالعان باسىلىمنىڭ دەرەگىنشە، ءداستۇرلى سپورتتى سۇيەتىن قاۋىم جىل سايىن اسىعا كۇتەتىن ەتنوسپورت مادەنيەت فەستيۆالى بيىل 9- ماۋسىمنان 12- ماۋسىم كۇنىنە دەيىن ىستانبۇلداعى اتاتۇرىك اۋەجايىنىڭ الاڭىندا وتەدى. بيىلعى فەستيۆالگە 30 دان استام ەلدەن سپورتشى كەلەدى. شارادا جىلداعىداي ءداستۇرلى سپورت تۇرلەرى جانە ويىندار ۇيىمداستىرىلادى. سونداي-اق گاسترونوميا، ساحنا قويىلىمدارى سەكىلدى كوپتەگەن ءىس-شارا جوسپارلانعان.

ايتا كەتەيىك، ەتنوسپورت فەستيۆالى بارلىق جاستاعى كەلۋشىلەرگە ارنالعان. قوناقتار مامانداردىڭ باعىت-باعدار بەرۋى ارقىلى ساداق اتىپ، اتقا مىنە الادى. سونداي-اق جالپى تۇرىك مادەنيەتى دە تانىستىرىلادى.

قازاقتىقتان سىرماق پەن تۇسكيىز، مۇسىلماندىقتان قۇران عانا قالماسىن - Kaznews

موڭعوليالىق Kaznews اقپاراتتىق پورتالىندا وسىنداي تاقىرىپتاعى ماقالا جارىق كوردى.

تاقىرىپتىڭ ءوزى ايتىپ تۇرعانداي اتالعان ەلدەگى قازاقتار از تۇراتىن وڭىرلەردەگى قانداستارىمىزدىڭ اسسيميلاتسياعا ۇشىراي باستاۋى ءسوز ەتىلەدى.

اتالعان جازبا قازاقستاندا دا ايتىلىپ جۇرگەن «ءار قازاق مەنىڭ جالعىزىم» دەگەن سوزىمەن باستالادى.

«بۇل ءسوزدىڭ استارىن جىراقتا جۇرگەن، ەلدىڭ، جەردىڭ قادىرىن بىلەتىن، وزگە ەلدە وگەي ۇلت بولىپ تىرشىلىك ەتىپ جاتقان جاندار وتە جاقسى تۇسىنەدى. قازاققا قازاقتىڭ جانى اشىماسا، ەشكىمنىڭ دە جانى اشىمايدى. «ادام بوپ وڭاي تۋعانمەن، ادام بوپ قالۋ كوپ قيىن» دەگەن قادىر ءمىرزاليدىڭ ءسوزى بۇگىندەرى الەمگە شاشىراعان قازاق ءۇشىن «قازاق بوپ وڭاي تۋعانمەن، قازاق بوپ قالۋ كوپ قيىن» دەگەنگە سايادى. بارلىعىندا ورتاق تاقىرىپ - ءتىلدىڭ شۇبارلانىپ، حالىقتىڭ اسسيميلاتسياعا ۇشىراۋى»، دەپ جازادى موڭعوليالىق ب ا ق.

بۇل ماقالا «اسسيميلاتسيا»، «دومينانت» تەرميندەرى تۋرالى تۇسىنىكتەر جاساي كەلە، موڭعول ەلىندە ازشىلىق بولىپ سانالاتىن قازاق قانداستارىمىزدىڭ بولاشاعى تۋرالى الاڭ كوڭىلىن بىلدىرەدى.

موڭعوليالىق ب ا ق- تا جازىلعان ماقالانىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك، وسىلاردىڭ قاي-قايسى (اسسيميلاتسيا، دومينانت) بولسىن دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا شاشىراعان قازاقتارعا ىقپالىن تيگىزۋدە. ال، موڭعوليا ەلىندەگى قازاقتار جاعدايىنا كەلسەك، دەموكراتيالى، دىلىنە، تىلىنە، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا ەشقانداي شەكتەۋ قويىلماعان كيىز تۋىرلىقتى موڭعول ەلىنىڭ قولتىعىنىڭ استىندا مامىراجاي كۇن كەشۋدە ەكەنى ايتىلادى.

ماقالا اۆتورىنىڭ جازۋىنشا، موڭعوليا كولەمىندە بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا 120 مىڭنان استام قازاق بار دەپ ەسەپتەلىنەدى. وسىنىڭ 90 نان استام پايىزى بايان-ولگي ايماعىندا تىرشىلىك ەتسە، 11 مىڭى قوبدا ايماعىندا، قالعانى ۇلانباتىر قالاسى مەن ورتالىق ايماقتاردا تىرشىلىك ەتەدى. بايان-ولگي ايماعىندا حالىقتىڭ باسىم بولىگى قازاق بولعاندىقتان ۇلتتىق بولمىس، قۇندىلىق، ءتىل-ءدىن جاقسى ساقتالعان ەكەن.

ال، كوپشىلىكتىڭ ورتاسىندا ازشىلىقتىڭ جايى ءبىز ايتپاساق تا تۇسىنىكتى. ولار تابيعي جولمەن، ءومىر ءسۇرۋ بارىسىندا اقىرىنداپ، تىلىنەن دىلىنەن ايىرىلىپ بارا جاتىر. اتاپ ايتار بولساق، نەگىزىنەن قازاقتار تۇراتىن بايان-ولگي ايماعىنان تىسقارى موڭعوليانىڭ ورتالىق وڭىرلەرىندەگى قازاقتاردىڭ جان ايقايى - ولاردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ءتىل بىلمەيتىنى اعا بۋىن وكىلدەرىن الاڭداتۋدا ەكەنى تىلگە تيەك ەتىلەدى.

سونداي-اق، ءاربىر زيالى ازامات ەل ەرتەڭىن، جاستاردىڭ بولاشاعىن ويلاۋى قاجەت-اق. الايدا ورتالىق ايماقتارداعى ازعانا قازاقتىڭ جان ايقايىنا جاۋاپ بەرەر ادام دا، ۇرپاقتىڭ كەلەشەگىن ويلايتىن باسشى ساۋساقپەن سانارلىق ەكەنى دە ءسوز بولادى.

بۇل ماقالانىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنشە، ورتالىق قالالار مەن قالا توڭىرەگىندەگى قازاق ۇيلەرىن ارالاعاندا الدىمەن قازاق تىلىنەن بەيحابار اۋلادا ويناپ جۇرگەن بالالار كوزگە شالىنادى. قازاقشا سويلەسەڭ موڭعولشا جاۋاپ بەرەدى. ولاردىڭ اكە-شەشەلەرى دە سول. قىسقاسى قازاق ءتىلى - 50 جاستان جوعارعى ادامداردىڭ ءتىلى بولىپ ەسەپتەلىنەدى ەكەن. اتا-اجە اعا بۋىن وكىلدەرى عانا قازاقشا سويلەيدى. ال، ورتا بۋىن مەن جاستاردا قازاق تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق جوق، ءتىپتى وتباسىندا دا قولدانبايتىندارى بار ەكەن.

ونىڭ سەبەبى - ولار تۋادان موڭعولشا وقيدى. بالاباقشادان باستاپ مەكتەپ، جوعارعى وقۋ ورنىن وتاندىق تىلدە (موڭعول تىلىندە) بىتىرەدى. سوندىقتان ولارعا سىن دا تاعۋعا كەلمەيدى. ەندى قايتپەك كەرەك؟! سۇراق كوپ بولعانمەن جاۋاپ جوق. ءتىپتى 21 ايماقتىڭ ءدال قاي جەرىندە قانشا قازاق ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى دا بەيمالىم. ناقتى ساناق، زەرتتەۋلەر جاسالماعانى دا ءسوز بولادى.

بۇل جازبانىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنشە، قازىرگى تاڭدا ۇلكەن اۋىلعا (موڭعولدارعا - اۆت.) قىز بەرىپ، كەلىن ءتۇسىرىپ وتىرعان قازاقتار دا بار. ءتىل مەن ءدىلدى بىلمەي تۇرعان ادامعا ءدىن تۋرالى ايتۋدىڭ دا قاجەتى شامالى ەكەنى بەلگىلى. اعايىن تۋىسى جوق جالعىز جارىم، نەمەسە باسقا ۇلتپەن شاڭىراق كوتەرگەن كەيبىر قازاقتار جانازاسىز اقتىق ساپارعا شىعارىلۋدا دەگەن سوزدەر بار ەكەن.

«ىشكەرى ايماقتارداعى حالىقتىڭ پروبلەماسىنا قازىرگى تاڭداعى اتقامىنەر ازاماتتار بەي-جاي قاراماۋى ءتيىس. بۇل جەردە ايتىلعانمەن ماسەلە دە شەشىلمەيدى. ارنايى جوبالار، باعدارلامالار جاساپ، ۇكىمەتتىك جانە بەيرەسمي ۇيىمدار، ۇلانباتىر قالاسىنداعى قازاقستان ەلشىلىگى، جەرلەستەر القاسى، مۇق مۇشەلەرى، ت. ب قوعام بەلسەندىلەرى قولعا الىپ تەز ارادا ىسكە كىرىسۋ قاجەت. ويتكەنى بۇل ماسەلە سوڭعى 20 جىل بويى ايتىلىپ كەلە جاتىر. قازاق ءتىلدى كىتاپ قۇرالدار، گازەت-جۋرنالدار تاراتىپ كەتەدى. قازاق ءتىلىن بىلمەسە مۇنى قالاي وقيدى؟ بىزگە قازاق ءتىل ۇيرەتەتىن مامان قاجەت دەگەن ماسەلەلەردى حالىق وكىلدەرى ايتىپ وتىر. ءبىر بىلەرىمىز وسى ماسەلە شەشىمىن تاپپاسا، نەمەسە الدەكىمدەر الاڭداماسا قازاقتىقتان سىرماق پەن تۇسكيىز، يسلامدىقتان قۇران عانا قالۋى ىقتيمىل. ەندەشە ويلانايىق، ويانايىق قازاعىم!»، دەپ تۇيىندەلەدى Kaznews-كە جاريالانعان ماقالا.

تاشكەنت قازاقتارىنىڭ رۋلارى جانە مادەني ءومىرى تۋرالى كىتاپ جارىق كوردى - «ءو ز ا»

بۇل تۋرالى وسى اپتادا وزبەكستاننىڭ «ءو ز ا» مەملەكەتتىك اقپاراتتىق اگەنتتىگىندە حابارلاندى.

تاشكەنتتە اقىن، اعارتۋشى، ەتنوگراف مەكەمباي ومار ۇلىنىڭ كوپ جىلدار بويى جيناقتاعان شەجىرەلى تاشكەنت قازاقتارى تۋرالى جانە اقىن شىعارمالارىن ەسكە الۋعا ارنالعان كىتاپ جارىق كوردى، دەپ جازدى وزبەكستاندىق ب ا ق.

«ءو ز ا» مەملەكەتتىك اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، وزبەكستانداعى قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان مەرەيلى باسقوسۋدا مەكەمباي ومار ۇلىنىڭ «تاشكەنت قازاقتارىنىڭ رۋلارى جانە مادەني ءومىرى» اتتى كىتابى مەن اقىندى ەسكە الۋعا ارنالعان «ۇلاعاتتى ۇستاز» دەگەن اتاۋمەن جارىققا شىققان تۋىندىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى.

ايتا كەتەيىك، «تاشكەنت قازاقتارىنىڭ رۋلارى جانە مادەني ءومىرى» اتتى كىتاپتا تاشكەنت توڭىرەگىندە (قالا، وبلىس) دۇنيەگە كەلىپ، ءار وڭىردە، ءار سالادا ەڭبەك ەتىپ، مەملەكەت پەن قوعامنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان قازاقتىڭ تانىمال ازاماتتارى تۋرالى باياندايدى.

وزبەكستاندىق ب ا ق- تىڭ دەرەگىنشە، «ۇلاعاتتى ۇستاز» اتتى تۋىندى دا اقىن مەكەمباي ومار ۇلىنىڭ شىعارماشلىعى جانە زامانداس، قالاماداس جولداستارىنىڭ اقىن جايلى ەستەلىكتەرى توپتاستىرىلعان. ەستەلىكتەر مەن تولعاۋلار جيناعىن توپتاستىرعان مارقۇم اقىننىڭ زامانداسى رابيا وسەروۆا جانە شاكىرتى شوراباتىر تورەبەكوۆ.

ايتا كەتۋ كەرەك، شىعارماشىلىق ەڭبەك جولىندا وزبەكستاننان شىعاتىن قازاق ءتىلدى «دوستىق تۋى» (قازىرگى «نۇرلى جول») گازەتىندە جۋرناليستىك قىزمەتتە ءجۇرىپ ادەبيەت ءبولىمىن باسقاردى. ءوز شىعارماشىلىعىن شىڭداي بىلگەن اقىننىڭ تروچەستۆوسى تەك ءبىر تىلدە جالعاسقان جوق. ول قازاق جانە وزبەك ادەبيەتىندە وزىندىك قولتاڭباسىن قالدىرعان اقىن رەتىندە ەكى ەل جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى اتانعان. كوپ جىلدىق تالماي اتقارعان ىزدەنىستەر ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا تۋران عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ قۇرمەتتى اكادەميگى بولدى.

وزبەكستان جانە قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى - اقىن قانداسىمىز مەكەمباي ومار ۇلى 2021-جىلدىڭ 6- تامىزدا 73 جاسقا قاراعان شاعىندا ومىردەن وتكەن.

«كورنەكتى قالامگەردىڭ «ماحاببات» (تاشكەنت، 1999)، «اتامەكەن» (الماتى، 2008)، «تاۋداي بول» (تاشكەنت، 2009)، «تورتكۇل دۇنيە» (الماتى، 2011)، «كۇن كۇلكىسى» (تاشكەنت، 2013)، «اي استىنداعى اينالايىندار» (الماتى، 2017)، «اقىل قايراعى» (تاشكەنت، 2018) جىر جيناقتارى مەن «ەڭ ءتاتتى المالار» (الماتى) دەپ اتالعان اڭگىمەلەر مەن حيكاياتتار توپتاماسى جانە «شانىشقىلى شەجىرەسى» تاريحي-تانىمدىق كىتابى (تاشكەنت، 2000) «وبەكستاندىق قازاق اقىندارى جىرلارىنىڭ انتولوگياسى» (كىتابىنىڭ قۇراستىرۋشىسى، تاشكەنت-2017) وقىرمانمەن قاۋىشتى»، دەپ جازادى «ءو ز ا».

جاس جۇبايلاردىڭ قازاقشا ۇلگىدەگى «كوشپەلى تۇرمىسى» - «حالىق گازەتى»

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا شىڭجاڭدىق قازاق جىگىت عالىم سەرىك ۇلى مەن ونىڭ چۋنتسيندىك حانزۋ (قىتاي) كەلىنشەگى يان انان جۇمىستان شىعىپ، قازاقشا ۇلگىدەگى رەكرەاتسيالىق كولىكپەن (RV) زاماناۋي «كوشپەلى تۇرمىستارىن» باياندايتىن ساپارلارىن باستادى، دەپ جازادى قىتايدىڭ «حالىق گازەتى».

ەكى ۇلتتان قۇرالعان جاس جۇبايلار قىسقا بەينەباياندار تۇسىرۋمەن تىكەلەي ەفيردە حابار جۇرگىزدى. سول ارقىلى ساياحات بارىسىنداعى ەرەكشە كورىنىستەر مەن باستارىنان وتكەرگەن قىزىقتى وقيعالاردى كوپشىلىكپەن بولىسەدى.

وزبەكستانداعى قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىعىنا 30 جىل - «ءو ز ا»

وزبەكستانداعى قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىل تولدى. وسى مەرەيلى داتاعا وراي تاشكەنت قالاسىنداعى م. ۇلىقبەك اتىنداعى وزبەكستان ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ورتالىقتىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان «وزبەكستان قازاقتارى: ەكونوميكا، عىلىم جانە مادەنيەت» اتتى عىلىمي- پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ءوتتى، دەپ حابارلايدى «ءو ز ا» مەملەكەتتىك اقپاراتتىق اگەنتتىگى.

كونفەرەنتسياعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «وتانداستار قورى» ق ە ا ق باسشىسى ابزال ساپاربەكوۆ باستاعان دەلەگاتسيا وكىلدەرى مەن قازاقستانداعى وزبەك مادەني ورتالىعىنىڭ ءتوراعاسى يكرام حاشيمجانوۆ، وزبەكستانداعى قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىقتىڭ وبلىستارداعى فيليال باسشىلارى جانە ەكى ەلدىڭ باۋىرلاستىعىنىڭ ۇلعايۋىنا، دامۋىنا، وركەندەۋىنە، دوستىعىنىڭ نىعايۋىنا ۇلەس قوسىپ كەلەجاتقان ازاماتتار قاتىسقان.

«ءو ز ا» - نىڭ دەرەگىنشە، وزبەكستانداعى ەڭ ءىرى ورتالىقتاردىڭ ءبىرى - قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىعى 1992-جىلى قۇرىلعان. اتالعان ورتالىق تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ «وزبەكستان - ورتاق ءۇيىمىز» ۇرانىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن تولەرانتتىلىقتى جۇزەگە اسىرۋعا لايىقتى ۇلەس قوسىپ، بارلىق جاقتان ەركىن جانە بارلىق ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى تولىق بەينەلەپ كەلەدى.

ورتالىق پەن ونىڭ وبلىستىق جانە اۋداندىق فيليالدارى جەرگىلىكتى جەرلەردە كەڭ كولەمدە جۇمىس ىستەيدى. باۋىرلاس وزبەك جانە قازاق حالىقتارىنىڭ ماڭگىلىك دوستىعى مەن تىعىز ىنتىماقتاستىعىن ودان ءارى دامىتۋ، حالىقتارىمىزدىڭ ادەبي-مادەني، رۋحاني-اعارتۋشىلىق بايلانىستارىن ارتتىرۋ ماقساتىندا كوپتەگەن مادەني-تانىمدىق شارالار وتكىزىلۋدە.

كونفەرەنتسيادا «شەت ەلدەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناستاعى قانداستار ءرولى»، «وزبەكستان قازاقتارىنىڭ ەتنوگرافياسى» جانە باسقا دا تاقىرىپتاردا بايانداما جاسالعان.

«يران قازاقستانعا ينۆەستيتسيا سالۋى مۇمكىن» - Parstoday

يران - قازاقستان ورتاق پالاتاسىنىڭ ءتوراعاسى يراننىڭ قازاقستانعا ينۆەستيتسيا سالۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى.

يران - قازاقستان ورتاق پالاتاسىنىڭ باسشىسى امير ابەدي يراندىق جەكە سەكتوردىڭ قازاقستاننىڭ تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە تاۋ-كەن ونەركاسىبى سالالارىنا بىرلەسكەن ىنتىماقتاستىعى مەن ينۆەستيتسياسىنىڭ بولۋى مۇمكىن ەكەندىگىنە توقتالدى.

بۇل تۋرالى وسى اپتادا يراننىڭ Parstoday اقپارات اگەنتتىگى حابارلادى.

يراندىق ب ا ق- تىڭ مالىمەتىنشە، امير ابەدي يراننىڭ قازاقستانمەن ءارقاشان جاقسى ەكونوميكالىق جانە ساياسي قارىم-قاتىناستا بولعانىن، ءبىراق وسى قولايلى پلاتفورما مەن بەلسەندى بىرلەسكەن ەكونوميكالىق كوميسسيالاردىڭ بولۋىنا قاراماستان، ەكى تاراپ كەلىسىمدەردى ورىنداۋدا جاقسى ناتيجە بەرمەگەنىن مالىمدەدى.

ەكى جاق ساۋدا كولەمى 1 ميلليارد دوللاردان اساتىن ساۋدا كەزەڭىن تاجىريبە ەتكەن. الايدا سانكتسيالار مەن ۆاليۋتالىق ساياساتتىڭ سالدارىنان ساۋدا كولەمىنىڭ تومەندەۋىنە تاپ بولعان.

«وتكەن جىلى يران مەن قازاقستان اراسىنداعى تاۋار اينالىمى وعان دەيىنگى جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 119 پايىزعا ارتىپ، 400 ميلليون دوللاردان اسقان. جاريالانعان كولەمنىڭ 49 پايىزى يراننىڭ قازاقستانعا ەكسپورتىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى، بۇل يراننىڭ وسى سالاداعى وڭ ساۋدا بالانسىن كورسەتەدى»، دەپ جازادى Parstoday اقپارات اگەنتتىگى.

اۆتور بەيسەن سۇلتان