قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا جاڭا رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتتى - مەملەكەت باسشىسى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قاسىم-جومارت توقايەۆ ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن قىتاي اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ 30 جىلدىعىنا وراي بەينەبايلانىس رەجيمىندە «ورتالىق ازيا - قىتاي» سامميتىنە قاتىستى.

ءىس-شاراعا قازاقستان پرەزيدەنتىنەن بولەك، ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭ، قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون، تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ جانە وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەيەۆ قاتىستى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

قازاقستان پرەزيدەنتى سويلەگەن سوزىندە قىتاي باسشىسىنىڭ وسىنداي ماڭىزدى ءارى دەر كەزىندە قولعا الىنعان ءىس-شارانى وتكىزۋ تۋرالى باستاماسىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

- ءبىز بىرنەشە عاسىردان بەرى تاريحي قارىم-قاتىناس ورناتىپ كەلەمىز. تاتۋ كورشى بولعانىمىزدى جانە ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتىڭ وسىنداي تابىستى تاجىريبەسىن شىن جۇرەكتەن باعالايمىز. قۇرمەتتى ءتوراعا شي جينپيڭ، ءسىزدىڭ بەدەلدى جانە ءتيىمدى باسقارۋىڭىزبەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى ءوزىنىڭ دامۋىندا تاڭعالارلىق جەتىستىكتەرگە جەتتى. قىتاي قازىر ورلەۋدىڭ بارلىق نەگىزگى كورسەتكىشتەرى بويىنشا الەمدىك كوشباسشىلار توبىنا كىرۋگە لايىق، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان-قىتاي ىنتىماقتاستىعىنىڭ زور قارقىندىلىعىمەن، جوعارى سەنىمگە جانە شىنايى تاتۋ كورشىلىككە نەگىزدەلۋىمەن ەرەكشەلەنەتىنىن اتاپ ءوتتى.

- بۇگىندە ەكىجاقتى ساۋدا جاڭا رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتىپ وتىر. وتكەن جىلدىڭ 11 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل كورسەتكىش 17 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكەن. قىتايدىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىنە قۇيعان 40 ميلليارد دوللار ينۆەستيتسياسىنىڭ جارتىسى قازاقستانعا تيەسىلى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ قىتايعا ايماقتاعى ەڭ ءىرى ساۋدا-ينۆەستيتسيالىق سەرىكتەس اتانۋى زاڭدى، - دەدى پرەزيدەنت.

پرەزيدەنت شەتەلدىك ينۆەستورلاردى، ونىڭ ىشىندە قىتايلىق سەرىكتەستەرىن ودان ءارى جان-جاقتى قولداۋعا مۇددەلى ەكەنىن جەتكىزدى.

- قازىرگى كەزدە قازاقستان ۇكىمەتى ينۆەستورلارعا بارىنشا قولايلى جاعداي جاساۋعا باعىتتالعان جاڭا ينۆەستيتسيالىق ساياسات ازىرلەۋدە. مۇنداي ساياسات - قازاقستاننىڭ جاڭا ەكونوميكالىق باعدارىنىڭ اجىراماس بولىگى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ءوزارا ىقپالداستىقتىڭ جانە ينفراقۇرىلىمدىق، ونىڭ ىشىندە «ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» مەگاجوباسى اياسىنداعى جوبالاردى ىسكە اسىرۋدىڭ ستراتەگيالىق سيپاتىن اتاپ ءوتتى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، وتكەن 30 جىلدىڭ ىشىندە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى تاتۋ كورشىلىككە جانە ءبىر-بىرىنە تۇراقتى قولداۋ كورسەتۋگە نەگىزدەلگەن شىنايى ىنتىماقتاستىق ورناتا الدى.

مەملەكەت باسشىسى قىتايدىڭ ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى رەتىندە ەۋرازيالىق كەڭىستىكتە بەيبىتشىلىكتى، قاۋىپسىزدىك پەن ىلگەرىلەۋ ءىسىن نىعايتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن ايتتى.

بۇل، اسىرەسە، تەرروريزم، ەكسترەميزم جانە ترانسۇلتتىق قىلمىسقا قارسى كۇرەسكە بايلانىستى.

بۇل رەتتە، قاسىم-جومارت توقايەۆ بيىلعى قاڭتار ايىنىڭ باسىندا ەلىمىزگە لاڭكەستەردىڭ اسقان قانىپەزەرلىكپەن شابۋىل جاسانى تۋرالى ايتتى.

- مەملەكەت، ۇلت رەتىندە بۇل قايعىلى وقيعادان ساباق الدىق جانە تەز ارادا قالپىمىزعا كەلەتىنىمىز ءسوزسىز. قازىرگى كەزدە مەملەكەتتىك باسقارۋ ءىسىن، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن جانە ەكونوميكالىق ساياساتتى قايتا فورماتتاۋ جانە رەفورمالاۋ باعىتىندا بارىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. وسىلايشا جاڭا قازاقستان قۇرۋ ىسىنە كىرىسىپ كەتتىك، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى ورتالىق ازيانىڭ زور الەۋەتىن اشۋعا باعىتتالعان جاڭا شەشىمدەر مەن تەتىكتەردى ىزدەۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە ءمان بەردى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى جىلدارى ءوڭىرارالىق ىنتىماقتاستىق جاڭا ءارى ساپالى دەڭگەيگە كوتەرىلدى جانە مەملەكەتتەردىڭ قارقىندى جانە سەنىمدى ديالوگى، ونىڭ ىشىندە تۇراقتى كونسۋلتاتيۆتى كەزدەسۋلەر فورماتىنداعى شارالار نەگىزگى ءرول اتقارادى.

سونىمەن قاتار بىرلەسكەن كاسىپورىندار سانىنىڭ ارتقانى، ونەركاسىپ، ەنەرگەتيكا، ماشينا جاساۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە باسقا دا سەكتورلارداعى ماڭىزدى جوبالاردىڭ ىسكە اسىرىلىپ جاتقانى ايتىلدى. ساۋدا كەدەرگىلەرى بىرتىندەپ جويىلۋدا. زاماناۋي وتكىزۋ بەكەتتەرى اشىلىپ، قوسىمشا اۋە جانە تەمىرجول باعىتتارى ىسكە قوسىلىپ جاتىر.

- ءبىز شەكاراداعى كەدەندىك ءتارتىپتى رەتكە كەلتىرۋ ءۇشىن زاڭسىز ارەكەت ەتىپ، بيزنەسكە ءتۇرلى كەدەرگى جاساعان تەرىس پيعىلدى كاسىپكەرلەرمەن كۇرەس جۇرگىزە باستادىق. زاڭعا قايشى مۇنداي ارەكەتتەرمەن كۇرەستىڭ ناتيجەسىن جاقىن ارادا كورەتىنىمىزگە سەنىمدىمىن. قازاقستانعا كەلەتىن يمپورتتارعا جانە ءۇشىنشى ەلدەرگە جاسالاتىن ترانزيتكە زيان كەلمەيدى. ۇكىمەتكە جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ءتيىستى تاپسىرمالار بەردىم، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى «ورتالىق ازيا - قىتاي» ءوزارا ءىس-قيمىل فورماتىنىڭ ۇلكەن مۇمكىندىكتەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ قاجەتتىگىنە باسا ءمان بەردى.

وسىعان بايلانىستى مەملەكەت باسشىسى ورتاق مۇددەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، مىناداي مىندەتتەردى شەشۋدى نازارعا الۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

ەڭ الدىمەن، مەملەكەت باسشىسى ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن بارىنشا كۇش سالۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل ساۋدا اينالىمى قۇرىلىمىن ءارتاراپتاندىرۋدى، كەدەرگىلەردى جويۋدى، كەدەن ءىسىن رەتكە كەلتىرۋدى جانە يننوۆاتسيالىق شەشىمدەر ەنگىزۋدى كوزدەيدى.

- قازاقستان قىتايعا ەكسپورتتالاتىن تاۋار تۇرلەرىن 135 كە جەتكىزۋگە ءازىر، ونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ اقشالاي كولەمى ءبىر ميلليارد دوللاردان اسادى.

وسىعان بايلانىستى ساۋدا جانە كولىك بويىنشا ءوزارا بىرلەسكەن تاسىلدەردى ازىرلەۋ ءۇشىن مينيسترلىكتەر دەڭگەيىندە «ورتالىق ازيا - قىتاي» كونسۋلتاتسيالار مەحانيزمىن ىسكە قوسۋدى ۇسىنامىن، - دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ «ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» جوباسىن ودان ءارى ىلگەرىلەتۋدى، ونىڭ ىشىندە جوعارى قوسىمشا قۇن سالىعى بار ءىرى جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ارقىلى بىرلەسكەن جۇمىستاردى جانداندىرۋدى ەكىنشى مىندەت رەتىندە اتادى.

- ەڭ الدىمەن، بۇل سيفرلاندىرۋ، جاسىل تەحنولوگيالار جانە يننوۆاتسيالار سالالارىنا قاتىستى. سەبەبى قىتايدىڭ بۇل سالالارداعى تابىسى ايقىن، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى كولىك-ترانزيت باعىتتارىن ءارتاراپتاندىرۋدى جانە ينتەگراتسيالانعان لوگيستيكالىق شەشىمدەردى، سونىڭ ىشىندە جاڭا قۇرلىقتىق دالىزدەردى ىسكە قوسۋ ارقىلى ەنگىزۋ ماسەلەسىن كەلەسى باسىم مىندەت رەتىندە بەلگىلەپ بەردى.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان وسى ماقساتقا 2025-جىلعا دەيىن 20 ميلليارد دوللار ينۆەستيتسيا سالۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇنىڭ قىتايدان كەلەتىن ترانزيت اعىنىن كەڭەيتۋگە جانە ايماقتاعى ەلدەردىڭ ارتىپ كەلە جاتقان سۇرانىستارىن قاناعاتتاندىرۋعا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز. سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقايەۆ ورنىقتى دامۋدىڭ جاڭا مودەلىن ەنگىزۋدىڭ، اتاپ ايتقاندا 2060-جىلعا قاراي ەكونوميكانى دەكاربونيزاتسيالاۋدىڭ جانە كومىرتەگىنەن بەيتاراپتىققا قول جەتكىزۋدىڭ وزەكتىلىگىن اتاپ ءوتىپ، وسى سالاداعى تىعىز ىقپالداستىقتى جولعا قويۋدى جانە وزىق تاجىريبەلەردى الماسۋدى ۇسىندى.

پرەزيدەنت ايماقتاعى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە ارنايى توقتالدى. وسى رەتتە مەملەكەت باسشىسى ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستىڭ ايتارلىقتاي مۇمكىندىگىنە نازار اۋداردى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ا و س ش ك- ءتى ترانسفورماتسيالاۋ ءىسى قازىرگى سىن-قاتەرلەر مەن قاۋىپتەرگە قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى ۇجىمدىق كۇش-جىگەردى ساپالى ءارى جاڭا دەڭگەيگە شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇگىنگى سامميت بارىسىندا ايتىلعان باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاسىم-جومارت توقايەۆ سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆولاردىڭ باسشىلارىنا ءتيىستى ءىس-قيمىلدار جوسپارىن قابىلداۋدى جانە ونىڭ ساپالى ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋگە تاپسىرما بەرۋدى ۇسىندى.

مەملەكەت باسشىسى ءسوزىنىڭ سوڭىندا ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭدى جانە بۇكىل قىتاي حالقىن اي كۇنتىزبەسى بويىنشا كەلە جاتقان جاڭا جىلمەن قۇتتىقتاپ، بەيجىڭدە وتەتىن الداعى XXIV قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ تابىستى بولۋىنا تىلەكتەستىك ءبىلدىردى.

- وليمپيادانىڭ «ورتاق بولاشاق ءۇشىن بىرگە!» اتتى ۇرانى ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى مەن قىتايدىڭ ورنىقتى دامۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ ىسىنە تەمىرقازىقتاي جول سىلتەسىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ءسوزىن تىڭداعان شي جينپيڭ قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ەگەمەندىگىن جانە قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ جونىندەگى كۇش- جىگەرىنە قىتاي تاراپىنان جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلەتىنىن مالىمدەدى.

- ءسىزدىڭ سەنىمدى باسشىلىعىڭىزبەن بارلىق كەلەڭسىزدىكتىڭ ەڭسەرىلەتىنىنە، ال قازاقستاننىڭ قۋاتى ارتىپ، ورنىقتىلىعى كۇشەيە تۇسەتىنىنە سەنىمدىمىن، - دەدى ق ح ر ءتوراعاسى.

سامميت قورىتىندىسى بويىنشا ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ 30 جىلدىعىنا وراي بىرلەسكەن مالىمدەمە قابىلداندى.

سوڭعى جاڭالىقتار