الپىس جىل ۇستازدىق ەتكەن ساندۋعاش دولدان قىزى: ەشقاشان وقۋشىعا داۋىس كوتەرگەن ەمەسپىن

None
None
وسكەمەن. قازاقپارات - ساندۋعاش دولدان قىزى وقۋشىلارىنىڭ جۇرەگىنەن ويىپ تۇرىپ ورىن العان قادىرلى ۇستاز.

60 جىلعا جۋىق عۇمىرىن سانالى ۇرپاق تاربيەسىنە ارناعان ول «حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ وزىق قىزمەتكەرى» اتانعان.

قازاقپارات ءتىلشىسى ۇستازدار كۇنى قارساڭىندا شىعىس قازاقستان وبلىسى تارباعاتاي اۋدانىنىڭ تۋماسىن اڭگىمەگە تارتتى.

- ساندۋعاش دولدان قىزى، كاسىبي مەرەكەڭىز قۇتتى بولسىن! اڭگىمەمىزدى ءوزىڭىز ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداعان مەكتەپتەن باستاساق.

- اقجار اۋىلىندا جەتى جىلدىق ورتا مەكتەپتى ءتامامدادىم. سول كەزدە توعىز جىلدىق مەكتەپ بولماعان. ودان كەيىن قىزىلورداداعى پەداگوگيكالىق ۋچيليشەگە ءتۇستىم. نەبارى 13 جاستامىن. ارمان قۋىپ وڭتۇستىك وڭىرگە كەلدىم. الدىم «تۇمان»، ارتىم كۇمان بولدى. ورىس تىلىنەن بەيحابارمىن، جات ولكەدە قۇشاق جايىپ كۇتىپ وتىرعان ەشكىمىم جوق. دەسە دە بويىمداعى بىلىمگە سەنىمدى ەدىم. قايدا بارارىمدى، قاي تۇستا ايالدارىمدى ءبىر بەت پاراققا ءتۇرتىپ الىپ، قاجەت مەكەن- جايلاردى جازدىم. قالتامدا - 40 سوم. سول اقشانى اۋىلدا جەر ۇيلەر سالىنا باستاعاندا ەر ادامدارمەن قاتارلاسا كىرپىش قۇيىپ ءجۇرىپ تاپتىم. اۋەل باستا جول- پۇلىمدى تولەي الماي قينالىپ كەتتىم. اقىرى ۋچيليشەدەگى قىزمەتكەرلەرگە جاعدايىمدى ايتىپ، «ءبىر جۇمىس تاپسىرساڭىزدار ورىنداۋعا ءازىرمىن» دەدىم.

ءسويتىپ ولار ماعان جۇمىس تاۋىپ بەردى. «سەن مىنا پارتالاردى سىرلا» دەپ، جۇمىسىما قاراي تيىن- تەبەندەرىن تولەدى. سول اقشاعا كويلەگىمدى، كيىم- كەشەگىمدى ساتىپ الدىم. وقۋ جىلى باستالعاندا جاتاقحاناداعى جاتاتىن جەرىمىز، تاماعىمىز تەگىن بولدى. ءۇش جىلدا ءبىلىم وشاعىن قىزىل ديپلوممەن اياقتاپ، مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ماماندىعىن الىپ شىقتىم.

- جارتى عاسىردان اساتىن جۇمىس ءوتىلىڭىز قالاي باستالدى ؟

- 1962 -جىلى 15-تامىز كۇنى اقجارداعى اۋداندىق وقۋ بولىمىنەن شاقىرتۋ ءتۇستى. ءسويتىپ وقۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى الەكسەي كراۆتسوۆپەن جولىقتىم. توبەدەن ءتونىپ تۇسكەن ۇسىنىستى ەستىگەندە ابدىراپ قالدىم. ونىڭ «اندرەيەۆ باستاۋىش مەكتەبىنە ديرەكتور بولىپ باراسىڭ» دەيتىنى ءۇش ۇيىقتاسام دا تۇسىمە كىرمەگەن. وسىلايشا، ەڭبەك جولىم باستاۋىش مەكتەبىنىڭ تىزگىنىن ۇستاۋدان باستالدى. بالالارعا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ساباق بەرىپ تە ءجۇردىم. 30 جىل جوندەۋ كورمەگەن سول مەكتەپتىڭ ەدەنىن قوپارتقىزىپ، اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە كومەك بەرۋگە قولقا سالدىم. ءالى 18-گە دە تولماعان جاسپىن. وزىمنەن ەداۋىر ەرەسەك قىزمەتكەرلەردىڭ قىر-سوڭىنان قالماي اقىرى دەگەنىمە جەتتىم. جەتى اي وتكەن سوڭ اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنە قىزمەتكە شاقىرتىلدىم. ءىسىمنىڭ ىلگەرىلەي ءتۇسۋى وسى كەزدەن باستالدى. اراعا 11 اي سالىپ لاۋازىمىم دا جوعارىلاي ءتۇستى. جوعارعى كەڭەس وتكىزگەن جيىندارعا دا ءجيى قاتىساتىنمىن. سودان كەيىن احمەتبۇلاق اۋىلىنداعى مەكتەپكە وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىندە كىرىستىم. وعان قوسا ماعان ايەلدەر كەڭەسىن باسقارۋ جۇكتەلگەن-تۇعىن.

- ول جىلدارى ۇستاز تاپشىلىعى بولعان شىعار؟

- بولعاندا قانداي. بىردە مەنى اۋداندىق كوميتەت شەشىمىمەن وقۋ بولىمىنە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرىنە مەتوديكالىق كومەك بەرەتىن ادىسكەر ەتىپ تاعايىندادى. وسى جەردە تابان اۋدارماي توعىز جىل قىزمەتتە بولدىم. ەڭبەك دەمالىسى كەزىندە پوكروۆكا اۋىلىندا تاربيەشى بولىپ جۇرگەنىمدە وبلىستىق، اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ وكىلدەرى ارنايى ىزدەپ كەلىپتى. سويتسەم، مامان جەتپەي جاتقاندا وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى الەكساندر پروتوزانوۆ «كادردى شۇعىل تاۋىپ كەلىڭدەر!» دەپ قاراماعىنداعىلارعا دۇرسە قويا بەرگەن ەكەن. ولار مەنى قوياردا- قويماي كوندىرىپ الىپ كەتىپ، وبلىستىق مۇعالىمدەر ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ينستيتۋتىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت كابينەتىنە مەڭگەرۋشى ەتىپ بەكىتتى. الدا - مۇعالىمدەردىڭ ءبىلىمىن كوتەرۋ، ۇستازدار دايارلاۋ مىندەتى تۇردى. وسىلايشا، اۋدانداردى ارالاپ، دامىلسىز ەڭبەك ەتتىك.

- ەڭ مىقتى شاكىرتىم دەپ كىمدى ايتار ەدىڭىز؟

- قۇدايعا شۇكىر، وقۋشىلارىمنىڭ اراسىندا رەسپۋبليكاعا تانىمال بولعاندار از ەمەس. ونىڭ ىشىندە شىعىس قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان ءتۇسىپحان تۇسىپبەكوۆ پەن بەلگىلى ايتىسكەر اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى اباش كاكەنوۆ بار.

- بىرەگەي پەداگوگ، «قازاقتىڭ مارەسەۆى» اتانعان قۇماش نۇرعاليەۆكە «حالىق مۇعالىمى» اتاعىنىڭ بەرىلۋىنە ۇلەس قوسقانىڭىزدى ەستىدىك. سول جايلى ايتىپ بەرسەڭىز.

- ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسىپ، ەكى اياق، ءبىر قولىنان ايىرىلعان وجەت جانعا «حالىق مۇعالىمى» اتاعىن بەرەردە ءتيىستى جۇمىستاردى رەتتەۋدى وبلىستىق پارتيا كوميتەتى ماعان جۇكتەدى. بوران اۋىلىنداعى مەكتەپكە باراردا «ءسىز اباي بولىڭىز، ول كىسىگە قارسى شىعاتىن ادامدار كوللەكتيۆ ىشىنەن تابىلادى. سوندىقتان ءار ءسوزىڭىزدى اڭداپ ايتقانىڭىز ءجون» دەپ كەڭەس ايتقاندار بولدى. سويتسەم، قۇماش نۇرعاليەۆكە سول اتاقتى بەرۋگە بازبىرەۋلەر كەدەرگى بولىپ، ۇستىنەن ارىز جازعان ەكەن. نەگىزى مۇنى الەكساندر پروتوزانوۆ تەكسەرۋگە ءتيىس-ءتىن. الايدا ول تاپسىرما ماعان تاپسىرىلدى. بارىپ كەلگەن ساپارىمنان سوڭ مەنىڭ ارتىمنان ەشقانداي ارىز جازىلماۋى ءتيىس. سول كەزدەگى بوران مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى قۇماش نۇرعاليەۆكە ارىز جازعاندار قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن ديرەكتورلىق قىزمەتتەرىنەن الىنىپ تاستالعان جاندار بولىپ شىقتى. ءبىر جاقتا قۇماش اعا، ءبىر جاعىنان وبلىستىق پارتيا كوميتەتى… ەكى وتتىڭ ورتاسىنا تۇسپەۋ قامىمەن ءتۇنى بويى باس قاتىردىم. اقىر سوڭىندا ارىز جازعان تورتەۋ جايلى انىق- قانىعىن ءبىلىپ، جيىپ الىپ مەكتەپ زالىندا باس قوستىم. قاعاز جۇزىندە قازاق ءتىلىن تەكسەرۋگە بارىپ، ءىس جۇزىندە ارىز ماسەلەسىنە ءۇڭىلۋ ءۇشىن ءاتىزىن سالدىم. بىرتىندەپ ءسوز باستاي كەلە ماسەلەنى توتەسىنەن قويىپ قالدىم. ەشكىم تىرپ ەتە المادى، سەبەبى سۇيەنىش بولار شىندىقتىڭ اۋىلى الىستاپ كەتكەن ەدى. ءاربىرىنىڭ ولقىلىعىن جىپكە تىزە وتىرىپ، بەرگەن قاعازدىڭ سىرتىنا «ەندى ەشقايدا قايتالاپ حات جازبايمىن» دەگىزىپ، سوڭىنان قولدارىن قويدىردىم. مىنە، وسىدان كەيىن قۇماش نۇرعاليەۆكە «حالىق مۇعالىمى» اتاعى بەرىلدى.

- جاقسى ۇستاز بولۋدىڭ قۇپياسى نەدە؟

- 58 جىل عۇمىرىمدى ۇستازدىققا ارنادىم. ساباق بارىسىن قورىتا الماعان وقۋشىعا ەشقاشان زەكىپ كورگەن ەمەسپىن. ونداي ارەكەت بالانىڭ مەسەلىن قايتارىپ، جىگەرىن قۇم قىلادى. مەنىڭ ويىمشا، مۇعالىم ءاردايىم سابىرلى، سالماقتى بولۋى ءتيىس. قۇدايعا شۇكىر، ەڭبەگىم ەلەۋسىز قالمادى. «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى»، «تارباعاتاي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» جانە «حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ وزىق قىزمەتكەرى» اتاندىم. 33 جىل وتاسقان جارىمنىڭ ەسىمى - مۇرات قادىربەكوۆ. قىزىم گاۋھاردان قىلىعى ءتاتتى مۇرات، رۋسلان، ءامينا ەسىمدى نەمەرەلەرىمنىڭ قىزىعىن كورىپ جاتىرمىن.

- اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت!

اۆتور: تالعاتجان مۇحامەتبەك ۇلى


سوڭعى جاڭالىقتار