ورالحاننىڭ وبرازى

None
None
نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - اقىن- جازۋشىلاردىڭ ءجۇرىس- تۇرىسى، ءوزىن ۇستاۋى، كەي- كەيدە قايتالانىپ تۇراتىن توسىن قىلىقتارى دەگەن ءوز الدىنا بولەك ءبىر الەم.

ءتىپتى ءارتۇرلى قىزىققا قالدىرىپ، كۇلكى شاقىراتىن ارەكەتتەرىن ەستىگەندە، «سولاي ەكەن- اۋ» دەپ تاڭعالدىراتىنى تاعى بار. ولار دا پەندە، ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان جان بالاسى، ءبىراق قالام ۇستاعان سوڭ، ءبىر قاسيەتى ارتىق تۇرعانىن قالايسىڭ.

التايدىڭ كەربۇعىسى ورالحان بوكەي ايتپاقشى، «اسپان بولعان سوڭ، اشىعى جاقسى». شىعارماسىن وقىپ، ءارتۇرلى وي مەن سەزىمگە قانىققان سوڭ، الگىندەي ارتىق قاسيەتتەردى دە سول اۆتوردىڭ بويىنان كورگىسى كەلمەي مە ادامنىڭ؟ ورالحاننىڭ جوعارىداعى سوزىنە سالساق، «جازۋشى بولعان سوڭ، جاقسى كيىنگەنى جاقسى» دەگەندەي، اڭگىمە ءار قيىرعا جەتەلەيتىنىن كانىگى وقىرمان الدەن بايقاپ تا وتىرعان شىعار.

ماسەلەن، ءبىز تەك فوتودان نەمەسە ەكراننان عانا كورگەن ورالحان بوكەيدى قالاي ەلەستەتكەن بولار ەدىك. «قۇم مىنەزىندەگى» بارحان نەمەسە «ءولىاراداعى» قويشى، «سايتان كوپىردەگى» اسپان نە امان، «قار قىزىنداعى» نۇرجان، امانجان، باقىتجان - ۇشەۋىنىڭ ءبىرى دەپ ەلەستەتە المايسىز. «اتاۋ كەرەدەگى» تاعان دەپ تە ايتا الماس ەدىك قوي. جازۋشى وسى كەيىپكەرلەردىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىن باعامداپ، بۇل كەيىپكەرلەر ءومىر سۇرگەن زاماندى سەزىنىپ، وعان دەيىنگى داۋىرلەردى جۇرەگىنەن وتكىزىپ، بۇگىن مەن بولاشاققا كوز تىگىپ تۇرعان تاۋ سياقتى ەلەستەيدى كەيدە. جەر جارالىپ، سۋ اعىپ، تاۋدان قار كوشىپ، اسپان قار استىندا قالىپ، انالار ايقايلاعالى ۋاقىتتىڭ جانىن تاۋدان ارتىق ۇققان كىم بار دەيسىز؟

تاۋدا تۋىپ، تاۋدا وسكەن، بۇقتىرماداي بۋىرقانىپ تاۋدا اعاتىن وزەن- عۇمىردىڭ تابيعاتىنان التايدى الىپ تاستاۋ دەگەننىڭ ءوزى اقىلعا سىيمايدى. دەمەك جازۋشىنى التايدىڭ كەربۇعىسى دەپ تەگىن اتاماعان («كەربۇعى» - شىعارماسى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە). ول - تاۋدىڭ اجىراماس ءبىر بولشەگى نەمەسە وقشاۋ شىڭى. تاۋدان ءتۇسىپ، قالاعا ەنگەنىمەن، كوكىرەگىنەن سول الىپ بەينە ماڭگى وشپەيدى. شىعارمالارىندا تاۋ ۇنەمى كورىنىس تابادى. ويتكەنى ىشىنە تاۋ كىرىپ كەتكەن. ەلى- جەرى مەن جاندى- جانسىز قۇبىلىستارى ءھام ەڭ باستىسى، اڭىز- اڭگىمەلەرىمەن قوسا ۇيا سالىپ العان بولۋى كەرەك. ايتپەسە، جازۋشى مارات قابانباي: «…قايدا جۇرسە دە التايىنىڭ ءبىر قولاتىن ايۋ، سىلەۋسىندەرىمەن قوسا قولتىعىنا قىسىپ، سەڭگىر- سەڭگىر قارىمەن قوسا ەش اۋىرسىنباي الا جۇرەتىن قىزىق كىسى ەدى» ، دەمەس ەدى عوي.

مارات قابانباي ايتپاقشى، قىزىق كىسى بولسا، قالىپتى ادام قاتارىنان ەمەس. سوندا تاۋ ادامى قالاي كيىنىپ، ءوزىن قالاي ۇستاۋى كەرەك؟ سۋرەتتەر مەن بەينەلەردى سويلەتسە، كيىم جاعىنا اسا كىرپياز بولعانى بايقالادى. شاش قويىسىنىڭ ءوزى ءبىراز جايدى اڭعارتادى. ال اۋىلداستارىمەن سۇحباتتاسىپ، وقىرماندارمەن كەزدەسكەن ساتتەرىندەگى ءسان ۇلگىسى «اھ» دەگىزىپ، تاڭداي قاقتىرادى. ءتىپتى ەكرانداعى كەيبىر بەينەلەرىندە كيگەن كيىمى قازىرگى ءسان ۇلگىسىنەن ءبىر كەم تۇسپەيدى. نەگە ەكەنىن قايدام، ورالحان اعانىڭ كيىم ۇلگىسى انتون چەحوۆتى ەسكە ءتۇسىردى وسى جولى. الدىندا ءبىر دەرەكتى فيلمنەن ورىس جازۋشىسىنىڭ كيىمدەرىن كورىپ قايران قالعانبىز. ارنايى تاپسىرىسپەن تىگىلگەن ءسان ۇلگىلەرىنە كەلىڭكىرەيتىن. ال قازاقتىڭ ورالحانى شە؟

«.. .ورالحان قانداي ەدى! ءبىر كورۋگە ارمان بولاتىن. كەسكىنى دە، كەلبەتى دە سايما- ساي. ورالحان اتى ۇمىتىلىپ، كەربۇعى دەپ اتاعان، ارداقتاعان تۇلعامىز ەدى.

.. .ورەكەڭنىڭ كيىم كيىسى، ءجۇرىس- تۇرىسى بارىمىزگە ۇلگى ەدى. كەڭەس وكىمەتى كەزىندە موينىمىزعا شوقپارداي گالستۋك بايلاپ جۇرگەن كەزدە جىپتەي گالستۋكتى موينىنا تاققان ور- اعاڭدى كورىپ تاڭعالعانبىز. باتەڭكەنىڭ باۋى سياقتى. اۋەلى بىزگە ءبىرتۇرلى كورىندى. سويتسەك، ەلدە جوق دۇنيە، زامانىنان وزىپ كەتكەن. ءوزىنىڭ ەستەتيكالىق تالعامى قانداي بولسا، شىعارمالارىنىڭ دا دەڭگەيى سونداي! ول وقىرمانداردىڭ تالعامىمەن ءومىر سۇرگەن ادام»، دەيدى كوپەن امىربەك.

ىشكى تالعامى بيىك، سانا- سەزىمى جوعارى بولعان سوڭ ولاي بولماعاندا قالاي دەۋگە دە، دەمەۋگە دە كەلەتىندەي بۇل جەردە. ويتكەنى زاڭعار تۇلعاعا اينالعان اقىن- جازۋشىنىڭ ءبارى كەلىستى كيىنە بەرمەگەنىن بايقاۋ قيىن ەمەس تاريحتان. سوندىقتان ءسان ۇلگىسىن كەلىستىرىپ، ادامنىڭ ءوزىن ۇستاۋى دا بالانىڭ جاراتىلىسىنا قاراي قالىپتاساتىن قاسيەت سياقتى كورىنەدى. بۇلاي دەۋىمىزگە جازۋشىنىڭ قارىنداسى عاليا بوكەي قىزىنىڭ مىنا ەستەلىكتەرىنەن كەيىن دە باتىلىمىز جەتىپ وتىر.

«اۋىلداعى ءۇي شاڭ بولىپ كەتسە، شاڭعا ءبىزدىڭ اتىمىزدى جازىپ قوياتىن. مىنا جەردى ءسۇرت دەگەندەي. كىشكەنتاي كەزىمدە باسىمدى قاراپ بەرشى دەپ الدىما كەپ جاتا قالاتىن. مەن شاشىن قولىممەن تاراپ، ولاي قايىرىپ، بىلاي قايىرىپ، ويناپ وتىرۋشى ەدىم. سول ادەتىن ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ۇزگەن جوق.

ءاربىر كوستيۋمىندە ءبىر- ءبىر ورامال بولاتىن. ونىڭ ءبارىن جۋىپ، ۇتىكتەپ وتىرۋ - مەنىڭ موينىمدا. بالا كەزدەن- اق اكەلگەن كيىمدەرىن اكەمىزدىڭ كۇلامي دەگەن تىگىنشى قارىنداسىنا سوكتىرىپ، وزىنە لايىقتاپ، جاڭاشا ۇلگىمەن قايتا تىكتىرەدى ەكەن. وزىنە نە جاراساتىنىن جاقسى ءبىلۋشى ەدى. وسى سۇلۋلىعى مەن ءسانقويلىعى قاشاندا اينالاسىنداعى ادامداردان ەرەكشەلەپ تۇراتىن. الماتىدا جۇرگەنىندە ورىستىڭ قىزدارىنا دەيىن عاشىق بولادى ەكەن».

قالاي بولعاندا دا، جازۋشىنىڭ ءوزى جازعان «كەربۇعىعا» سوقپاي كەتە المايمىز. شىعارمادا، ادەتتە، بۇعىلاردىڭ ءمۇيىزى ون بەس سالالى بولىپ كەلەتىنى ايتىلادى. الايدا كەربۇعىنىڭ ءمۇيىزى ون سەگىز سالالى ەكەن: «مۇمكىن، ون سەگىز سالالى وقىستان جارالار اسىل حايۋاننىڭ ەڭ اقىرى - ءوزى دە. مۇمكىن، اناۋ تاۋ- تاستى ازان- قازان «اۋاعا» بولەپ جۇرگەن جاس پەرىدەن تۋعان قوزىقانىڭ ءمۇيىزى ون ءۇش، ودان كەيىنگىنىكى ون ءبىر، سوسىن سەگىز.. .» ، دەيتىن تۇسى جانە بار. ارينە، بۇعى ءمۇيىزسىز تۋاتىن زاماننىڭ بەتىن اۋلاق قىلسىن.

جانىبەك ءاليمان

egemen.kz

سوڭعى جاڭالىقتار