يراندا قازاق اقىنىنىڭ كىتابى جارىق كوردى - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق-قا شولۋ

كارانتيندەگى وزگەرىستەر جانە ۆاكسينا جايلى قازاق جاستارىنىڭ پىكىرى - Kaznews

موڭعوليادا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى 2020 -جىلدىڭ قاراشا ايىندا انىقتالىپ، ەلدە ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى توتەنشە جاعداي جاريالانىپ، حالىقتى ۇيدەن شىقپاۋعا شاقىرعان بولاتىن.

سەبەبى، شەكتەۋلەر ۆيرۋستىڭ تاراۋىن ءسال دە بولسا توقتاتادى، دەپ حابارلايدى موڭعوليالىق Kaznews اقپاراتتىق پورتالى.

وسى اپتادا، اتالعان ب ا ق-تا ەلدەگى شەكتەۋ شارالارى كەزىندەگى ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا قانداي وزگەرىستەر بولعانى تۋرالى جانە ۆاكسينا سالدىرعاننان كەيىن نە ىستەيتىنى جايلى جاستار ءوز ويلارىمەن بولىسكەن. سولاردىڭ ءبىرى بەردەنبەك ەرعابىل ۇلى پاندەميا كەزىنىڭ ءتيىمدى جاقتارىن ايتىپ، سول شەكتەۋ شارالارى بولعان ۋاقىتتا جاقىندارىمىزدىڭ قانشالىقتى قادىرلى، قىمبات ەكەنىن بىلدىك دەيدى.

«ەگەردە بۇل ىندەت بولماسا (covid19) ءوزىمنىڭ كوپ كەمشىلىگىمدى جانە كوپتەگەن مۇمكىندىكتەرىمدى بىلمەس پە ەدىم؟! شەكتەۋلەر ءومىر ءسۇرۋ داعدىمىزدى وزگەرتتى. جاقىن جاندارىمىزبەن بىرگە بولۋدى ۇيرەتتى. جانە دە جاقىن جاندارىمىزدىڭ قانشالىقتى قىمبات ەكەنىن، ولار ءۇشىن ۇيدە بولۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىردى دەپ ويلايمىن. مەن شەكارانىڭ ار جاعىنداعى اسىل ءىنىمدى تاعى باسقا جاقىندارىمدى ساعىندىم. جاۋاپكەرشىلىك، ءتارتىپ، ۆاكسينا ۇشەۋى پاندەميانى جەڭۋگە كومەكتەسەدى»، دەيدى بەردەنبەك ەرعابىل ۇلى.

ال تۋريزم سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن گۇلبانۋ تولەۋحان قىزى كوروناۆيرۋستىڭ سالدارى ءار سالاعا ءوز ىقپارلىن تيگىزگەنىن، ءتىپتى الەمدىك ساياحات سالاسى تۇرالاپ قالعانىن تىلگە تيەك ەتەدى. ول ءوزى قىزمەت ەتەتىن سالانىڭ ەكى جىلدان بەرى توقتاپ تۇرعانىن، ءبىراق وعان ءوزىنىڭ مويىماعانىن ايتادى. كارانتين ءوزىن باسقا قىرىنان تانۋعا مۇمكىندىك تۋدىرعان. ءار نارسەگە شۇكىرشىلىك ەتۋدى ۇيرەتتى، بۇرىن تەك جۇمىسباستىلىققا سالىنىپ، جانۇياسىنا ۋاقىت بولە الماعان ول ەندى وتباسىنداعىلارمەن بىرگە ۋاقىتتى ءونىمدى وتكىزۋگە مۇمكىندىك تۋعانى تۋرالى ايتادى.

«ارينە شەكتەۋدەن بۇرىنعى كەزدى ساعىندىق. بۇرىنعىداي قالىپتى ومىرگە ورالۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى ۆاكسينا قابىلداۋ ەكەنىن باسقا ەلدەرگە قاراپ بىلۋگە بولادى. شەكتەۋ جويىلىپ، قالىپتى ومىرگە قايتا ورالعان كەزدە ەڭ اۋەلى ماسكاسىز ەمىن-ەركىن ءجۇرۋدى، سۇيىكتى ىسىممەن اينالىسىپ، تۋريستەرگە ەلىمىزدىڭ اسەم تابيعاتىن تانىستىرۋدى قالايمىن»، دەپ ويىن تۇيىندەيدى قانداسىمىز گۇلبانۋ تولەۋحان قىزى.

كارانتيندەگى وزگەرىستەر جانە ۆاكسينا جايلى پىكىر ءبىلدىرۋشى جاستىڭ ءبىرى قۋانعان قوبىلاندى ۇلى دا كارانتين ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانا العانىن ايتادى. ويتكەنى بۇل كەزەڭ قۋانعان ءۇشىن ەڭ كوپ جۇمىس اتقارعان، ەڭ كوپ نارسە ۇيرەنگەن كەز بولعان. سەبەبى ول مەديتسينا سالاسىنىڭ قىزمەتكەرى بولعاندىقتان ۆاكسيناتسيا، ساراپتامالىق ورتالىقتار مەن ناۋقاستاردىڭ ورتاسىندا سوڭعى 4-5 اي ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ كەلە جاتىر ەكەن. مەديتسينا سالاسىنىڭ مامانى رەتىندە ول بۇل ىندەتتى جەڭۋدىڭ جالعىز جولى ءار ادام جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ ۆاكسينا سالدىرۋ دەپ ويلايتىنىن تىلگە تيەك ەتەدى.

«ازاماتتارعا ءوز باسىمىزدى عانا ويلاماي - وزگەلەردىڭ ساۋلىعى ءۇشىن ۆاكسيناعا قامتىلۋ كەرەك دەپ ايتقىم كەلەدى. بۇل بارلىعىمىزدى جاقىن جاندارىمىزبەن قالاعان ۋاقىتىمىزدا كەزدەسۋگە مۇمكىندىك تۋدىراتىن بولادى»، - دەيدى قۋانعان قوبىلاندى ۇلى.

يراندا قازاق اقىنىنىڭ كىتابى جارىق كوردى - Parstoday

وسى اپتادايراندىق Parstoday اقپاراتتىق پورتالىندا قازاقستانعا قاتىستى بىرنەشە اقپارات جارىق كوردى. اتاپ ايتار بولساق، «يران مەن قازاقستاننىڭ ساۋدا اينالىمىن 5 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ مۇمكىندىگى بار»، «قازاقستان مەن تۇرىكمەنستان سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى پىكىر الماستى»، «كيەۆ قالاسىندا قازاق قۇرىلتايى ءوتتى»، سونداي-اق «اقىن- ديپلومات داۋىربەك دۇيسەبايمەن سۇحبات» دەگەن ءارتۇرلى تاقىرىپتاعى 4 ماقالا جاريالانعان بولاتىن.

ءبىز بۇگىن سولاردىڭ ىشىندەگى «اقىن- ديپلومات داۋىربەك دۇيسەبايمەن سۇحبات» اتتى جازباعا توقتالا كەتپەكپىز. يراندىق ب ا ق-تىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك، جۋىردا يراندا اقىن- ديپلومات داۋىربەك دۇيسەبايدىڭ «ساڭىلاۋعا تۇسكەن نۇر» اتتى كىتابى جارىق كورگەن.

بۇل جولعى سۇحبات وسى كىتاپتىڭ شىعۋى تۋرالى سوزدەن باستالادى. Parstoday-دىڭ دەرەگىنشە، دۇيسەباي داۋىربەك 1994 -جىلى الماتىداعى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن رەسپۋبليكالىق مەكتەپ-ينتەرناتتى بىتىرگەن. سودان كەيىن قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىس تانۋ فاكۋلتەتىندە پارسى ءتىلى مەن ادەبيەتى بولىمىندە وقىپتى.

پارسى اقىندارىنىڭ ولەڭدەرىن اۋدارۋ العاش رەت ج و و-دا ءبىلىم الىپ جۇرگەندە باستالعانىن ايتادى. اقىننىڭ ايتۋىنشا، ول ستۋدەنت كەزىنەن باستاپ جايلاپ اۋدارماعا بەت بۇرعان. ودان كەيىن جۇمىس ىستەگەن كەزدەردە دە اۋدارما ءىسىن توقتاتپاعان. يران اقىندارىنان، اتاپ ايتقاندا رۋداكي، حايام، رۋمي، ساعدي، حافيز، ەتەسامي دەگەن اقىندار مەن ويشىلداردى از-ازداپ بولسا دا، اۋدارا ءجۇرۋدى ءجون ساناعان. ول وسىمەن عانا شەكتەلىپ قالماي، الدا دا باسقا اقىنداردان اۋدارما جاساۋ جاعىن قاراستىرساق دەپ ويلاپ جۇرگەنىن ايتادى.

جاڭا تۋىندى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالىپتى. بۇل سۇحباتىندا اۆتور كىتاپقا قاي جىلدان باستاپ جازىلعان ولەڭدەر ەنگىزىلگەنىن ايتادى.

«كىتاپ بەس بولىمنەن تۇرادى. «جۇپار» دەگەن بولىمگە كەيىنگى كەزدەردە جازىلعان ولەڭدەر كىردى. ودان كەيىن «قىسقا قايىرىمدار» دەگەن بولىمدە قىسقا ولەڭدەر بەرىلگەن. «پارسى پوەزياسىنان از-كەم اۋدارما» بولىمىنە ساعديدىڭ «توپىراقپىن جاي عانا» دەگەن ولەڭىنەن ءۇزىندى الىپ، تاقىرىپ رەتىندە قويدىق. 2013 -جىلى شىققان «ويانىپ كەتكەن اق ساۋلە» دەگەن كىتاپ بار ەدى. «تاستا دا ءتىل بار» اتتى بولىمدە سودان الىنعان ازدى-كەمدى ولەڭدەر بەرىلدى. ودان كەيىن «تاۋەلسىز سانا» اتتى سوڭعى بولىمدە ماقالالار مەن وي- پىكىرلەر بەرىلگەن»، دەيدى داۋىربەك دۇيسەباي.

اۆتور بۇگىنگە دەيىن جارىق كورگەن كىتاپتارىنىڭ تاقىرىبىنا بايلانىستى قويىلعان سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. «نۇر»، «ساۋلە» دەگەن ەكى ءسوزدى ءوز شىعارماسىندا قانداي ماعىنادا قولداناتىنىن ايتادى.

«جالپى «ساۋلە جانە نۇر» دەگەن سوزدەرمەن «تاۋەلسىزدىك» دەگەن ۇعىمدى ايتساق پا دەپ ويلاعان ەدىك. ءوزىڭىز بىلەسىز، تاۋەلسىزدىك قانشا عاسىردان بەرى اتا-بابامىزدىڭ ارمانى بولىپ كەلگەن ەدى. سونىمەن كەڭەس ۇكىمەتى قۇلاعان كەزدە تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك... ءبىز ەندى شىن جۇرەكتەن قۋاندىق. قانشا جىلدان بەرى جارىققا شىقپاي، تۇنشىعىپ جاتقان ءبىر ساۋلە سياقتى بولىپ ەلەستەدى. يمپەريا قۇلاعان كەزدە ويانىپ كەتكەن سياقتى كۇي كەشتىك. «ساڭىلاۋعا تۇسكەن نۇر» دەگەندە ساڭىلاۋدىڭ «تۇيسىك، سانا» دەگەن ماعىناسى بار. سوندىقتان ونى تۇيسىككە تۇسكەن نۇر دەگەن ماعىنادا قاراۋعا بولادى»، - دەيدى كىتاپ اۆتورى.

يراندىق ب ا ق-تىڭ دەرەگىنشە، بۇل كىتاپتىڭ كەيبىر بولىمدەرىندە پارسىشا جانە قازاقشا ءماتىن كەلتىرىلگەن. سوندىقتان ستۋدەنتتەرگە وتە پايدالى ەڭبەك بولۋعا ءتيىس. اۆتوردىڭ ايتۋىنشا، بۇعان دەيىن پروفەسسور كۇمىسبايەۆتىڭ اۋدارمالارى بولعان. وعان دەيىن مۇزافار الىمبايەۆ اتالارىمىزدىڭ، باسقا دا كىسىلەرىمىزدىڭ پارسى پوەزياسىن قازاق تىلىنە اۋدارعان شىعارمالارى بار. ولاردىڭ كوپشىلىگى ورىس ءتىلى ارقىلى ءتارجىمالانعان.

«ەكىنشى تىلدەن ءۇشىنشى تىلگە اۋدارعان كەزدە پوەتيكالىق تۇرعىدان ءمان-مازمۇندا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە اۋىتقۋشىلىقتار بولىپ جاتادى. ال ەندى پارسى تىلىنەن قازاق تىلىنە تىكەلەي اۋدارۋ الداعى پارسى ءتىلى ماماندارىنىڭ، شىعىستانۋ ماماندىعىن وقىپ جاتقان قازىرگى ستۋدەنت بالالاردىڭ ۇلەسى دەپ ويلايمىز. ولار بۇدان دا جارقىن ەڭبەكتەر جازىپ، ەلگە ەڭبەك سىڭىرەدى دەپ ويلايمىز... قۇداي قالاسا، بۇرىنعى جازىلعان ەڭبەكتەردى نەگىزگە الىپ، ودان دا اسىرىپ، كەرەمەت اۋدارمالار جاساپ، وزدەرى دە سونىڭ نەگىزىندە جاڭا تۋىندىلار دۇنيەگە اكەلەدى دەپ سەنەمىز»، دەپ تۇيىندەدى بۇل سۇحباتتى يراندىق Parstoday.

ۋحان مەن الماتى اراسىندا قاتىنايتىن تۇڭعىش پويىز شەكارادان شىقتى - «جەنمين جيباو» (People Daily)

26-مامىر كۇنى ۋحان مەن الماتى اراسىندا قاتىنايتىن تۇڭعىش كەزەكتى قىتاي - ەۋروپا پويىزى قورعاس تەمىر جول وتكەلى ارقىلى شەكارادان شىعادى. شامامەن 4 كۇننەن كەيىن قازاقستاننىڭ الماتى قالاسىنا جەتەدى. بۇل قورعاس تەمىر جول وتكەلى ارقىلى شەكارادان كىرىپ-شىعاتىن قىتاي - ەۋروپا پويىزدارى سانىنىڭ 25 كە جەتكەنىن، قىتاي - ەۋروپا ساۋدا قارىم-قاتىناسى كەڭەيگەنىن كورسەتەدى، دەپ حابارلايدى «جەنمين جيباو».

ۋحان تەمىر جول ورتالىعىنان اتتانعان پويىز 50 ۆاگوننان قۇرالعان. بۇل پويىزعا ۆەلوسيپەت، وتباسىلىق ەلەكتر جابدىقتارى، كەزدەمە قاتارلى تۇرمىستىق تۇتىنۋ بۇيىمدارى تيەلگەن. زاتتاردىڭ جالپى سالماعى 652 توننا.

«بۇل ۋحاننان تۇڭعىش رەت قازاقستانعا قاتىناعان كەزەكشى پويىز بولىپ، ۋحاننان ورتا ازياعا باراتىن پويىز بولماۋ تاريحىن اياقتادى. ەندى ورتا ازياداعى ءارقايسى ەلدەرمەن بولعان ساۋدا كولەمى كەڭەيەدى»، دەپ جازدى قىتايلىق ب ا ق.

قىتايدىڭ «جەنمين جيباو» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك، قازىر قورعاس كەدەن بەكەتى كۇنىنە ورتا ەسەپپەن 13-15 قىتاي-ەۋروپا كەزەكشى پويىزىن تەكسەرىپ وتكىزەدى. ەڭ كوپ بولعاندا 18 پويىزعا جەتەدى. الدىڭعى 4 ايدا قورعاس كەدەنى شەكارادان كىرىپ - شىعاتىن قىتاي - ەۋروپا كەزەكشى پويىزدارىنان 1988 پويىزدى تەكسەرۋدەن وتكىزگەن.

بۇنداعى جالپى جۇك مولشەرى ءبىر ميلليون 128 مىڭ 900 توننا بولعان. وتكەن جىلداعىمەن سالىستىرعاندا جەكە-جەكە %95 جانە %12.7 ارتقان. اي سايىنعى يمپورت-ەكسپورت كەزەكشى پويىزدارىنىڭ سانى 10 اي بويى بۇكىل قىتايداعى بەس ءىرى تەمىر جول وتكەلى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇرعانىن مالىمدەيدى قىتايدىڭ People Daily باسىلىمى.

ستامبۇل- تۇركىستان ۇشاق رەيسى ىسكە قوسىلدى - TRT

تۇرىك اۋە جولدارى ستامبۇل- تۇركىستان ۇشاق رەيسىن باستادى. تۇرىك كومپانياسى سالعان تۇركىستان حالىقارالىق اۋەجايىنان ستامبۇلعا اپتاسىنا ءبىر مارتە توتە ۇشاق ۇشادى. بۇل تۋرالى تۇركيا راديو تەلەۆيزيا پورتالى حابارلاعان بولاتىن. ۇشاق رەيستەرىن ارتتىرعان تۇرىك اۋە جولدارى تۇركىستانعا تىكەلەي ۇشاق رەيسىن باستاۋ ارقىلى قازاقستاندا الماتى مەن نۇر-سۇلتان قالالارىنان كەيىنگى ءۇشىنشى مەكەنى - تۇركىستان قالاسىنا ۇشتى. تۇركيالىق ب ا ق-تىڭ دەرەگىنشە، تۇركىستانعا ۇشاق رەيسى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالدى.

ۇشاق رەيسىنىڭ باستالۋ ءراسىمى تۇركيانىڭ قازاقستانداعى وكىلەتتى ەلشىسى ۋفۋك ەكينجي، قوجا احمەت ياسساۋي ۋنيۆەرسيتەتى رەكتورىنىڭ ورىنباسارى جەنگيز تومار، تۇركىستان قالاسىنىڭ اكىمى راشيد ايۋپوۆ، قازاقستان ازاماتتىق اۆياتسيا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى تالعات لاستايەۆ جانە باسقا دا قوناقتاردىڭ قاتىسۋىمەن ءوتتى.

ساپار سانى ساتىلى تۇردە كوبەيتىلەدى. تۇركىستان حالىقارالىق اۋەجايى تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا جاڭادان سالىنعان تۇڭعىش اۋەجايى بولۋ ەرەكشەلىگىنە يە. تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استانالارىنىڭ ءبىرى بولعان تۇركىستان قالاسىنان العاشقى حالىقارالىق ۇشاق رەيسى قازاق اۋەجولى ارقىلى 21-ناۋرىزدا ستامبۇلعا كەلگەن بولاتىن.

«قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العاننان كەيىن 1992 -جىلى قازاقستانعا العاشقى ۇشاق ساپارىن ۇيىمداستىرعان حالىقارالىق اۋەجايى بولعان تۇرىك اۋە جولدارى تۇركىستانعا تۇڭعىش ۇشاق ۇشىرعان اۋەجولى بولۋ ارقىلى وسى ءداستۇردى جالعاستىرىپ كەلەدى»، دەپ تۇيىندەيدى TRT.

وزبەكستان مەن قازاقستاننىڭ ۇكىمەتتىك دەلەگاتسياسى شەكارانى بەلگىلەۋ جونىندەگى 83-وتىرىسىن اياقتادى - «ءوزا» اقپاراتتىق اگەنتتىگى

28-مامىر تاشكەنتتە وزبەكستان مەن قازاقستاننىڭ ۇكىمەتتىك دەلەگاتسياسى ەكى كورشى ەلدىڭ شەكاراسىن بەلگىلەۋ جونىندەگى 83-وتىرىسىن اياقتادى، دەپ حابارلادى «ءوزا».

اتالعان ب ا ق- تىڭ دەرەگىنشە، 24-28-مامىردا تاراپتار مەملەكەتارالىق شەكارانى بەلگىلەۋ بويىنشا قورىتىندى قۇجاتتاردى تالقىلاۋ مەن دايىنداۋدى جالعاستىردى. كەلەسى كەزدەسۋ قازاقستاندا ماۋسىم ايىندا وتكىزۋ جوسپارلانعان.

«ەسكە سالار بولساق، تاراپتار بۇعان دەيىن 10-14-مامىر كۇندەرى نۇر-سۇلتان قالاسىندا وتكەن كەزدەسۋدە قازاقستاننىڭ تۇركىستان وبلىسىمەن شەكارالاس سىرداريا جانە جىزاق وبلىستارى شەكاراسىنداعى مەملەكەتتىك شەكارا بولىگىن بەلگىلەۋ بويىنشا قۇجاتتار جوبالارىن دايىنداۋدى جالعاستىرعان بولاتىن»، دەپ جازدى «ءوزا» اقپاراتتىق اگەنتتىگى.

اۆتور: بەيسەن سۇلتان ۇلى