مۇقاعالي جىرعا قوسقان ءشامىل كىم ەدى؟

وتكەن عاسىردىڭ 60-جىلدارىندا قازاق ادەبيەتىنە كەلگەن تالانتتار تۋرالى ايتقاندا كوز الدىڭا ءا. نۇرپەيىسوۆ، ت. احتانوۆ، ت. ءالىمقۇلوۆ، ت. بەردياروۆ، ءا. كەكىلبايەۆ، ا. سۇلەيمەنوۆ، ش. مۇرتازا، م. ماقاتايەۆ، ج. مولداعاليەۆ، م. ماعاۋين، ق. مىرزا- ءالى، س. مۇراتبەكوۆ، ت. نۇرماعامبەتوۆ، ق. ءجۇمادىلوۆ، و. بوكەيەۆ، ت. ابدىك، د. يسابەكوۆ، ءو. نۇرعاليەۆ، ج. ناجىمەدەنوۆ، ب. سوقپاقبايەۆ، س. بەردىقۇلوۆ، س. باقبەرگەنوۆ، ءا. ءالىمجانوۆ، ت. مولداعاليەۆ ت. ب قالامگەرلەر كەلەدى. شىعارماشىلىعىنان بولەك ولار اراسىنداعى اڭگىمە، ىزىنەن ەرگەن اڭىزداردىڭ ءوزى ءبىر توبە. كەيىننەن بۇل تۋرالى قادىر اقىننىڭ «ءيىرىم» اتتى كىتابى دا جارىق كوردى. بۇگىن ءبىز «ءشامىل- اۋ، قالىڭ دوستان قالعان سەن ەڭ» دەپ جىرلاعان مۇقاعاليدىڭ دوسى - ءشامىل تۋرالى ءسوز ەتەتىن بولامىز.

ءشامىل دەگەن كىم؟

ءشامىل مۇحامەدجانوۆ - 1931 -جىلدىڭ 16-قازانىندا قوستاناي وبلىسىنىڭ جانگەلدين اۋدانىنداعى تورعاي اۋىلىندا تۋعان. 1956 -جىلى اباي اتىنداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن.

«جۇلدىز» جۋرنالىندا، كوپ جىل بويى «جازۋشى» باسپاسىندا قىزمەت ىستەگەن. العاشقى توپتاما ولەڭى جاس اقىنداردىڭ «جاس قانات» جيناعىندا 1959 -جىلى باسىلعان. بۇدان كەيىنگى جىلدارى اقىن قالامىنان وننان استام ولەڭ- داستان جيناقتارى، بالالارعا ارنالعان كىتاپشالارى دۇنيەگە كەلدى. اۋدارما سالاسىندا م. لەرمونتوۆتىڭ، يا. راينەستىڭ، ل. ۋكراينكانىڭ، ت. شيەۆچەنكونىڭ، ر. عامزاتوۆتىڭ، يا. سمەلياكوۆتىڭ، ت. ب. شىعارمالارىن ءتارجىمالاۋعا قاتىستى. 1980 -جىلى دۇنيەدەن وزدى.

قازاقتىڭ مارعاسقالارى م. ماقاتايەۆ، ءا. دۇيسەنبيەۆ، ە. يبراھيم، ع. قايىربەكوۆتەرمەن تىعىز شىعارماشىلىق بايلانىستا بولعان ءشامىل ىلعي دا ولەڭدەرىنىڭ سوڭىنا شاميل دەپ قول قويادى ەكەن.

ءشامىل اقىن ولەڭ ولكەسىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاعاندا وزگەلەردەي ەمەس، كولەمدى پوەما جازىپ كەلگەن. ونىڭ «جاس قانات» اتتى پوەماسى سول كەزدەگى ادەبي ورتانى ءدۇر سىلكىندىرگەن. كەيىننەن دە ونىڭ قالامىنان تۋعان «قوشالاق»، «سونبەس ماحاببات پوەمالارى» كوپشىلىك وقىرمان قاۋىمنىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى.

مۇقاعالي مەن ءشامىلدىڭ تانىستىعى

مۇقاعالي مەن ءشامىلدىڭ تانىستىعى دا قىزىق. بىردە ءازىل- قالجىڭى جاراسقان انۋاربەك دۇيسەنبيەۆ پەن مۇقاعالي ماقاتايەۆ سوزگە كەلىپ قالادى. مۇقاعاليدىڭ سويىل سوزدەردى سىلتەپ بەت قاراتپاي بارا جاتقان كەزدە، انۋاربەك:

- سەن وسىمەن قويا قوي، ايتپەسە ءشامىل اعاما ايتىپ ساباتىپ الامىن! - دەپتى.

مۇقاعالي ساباسىنا ءتۇسىپ، «ەڭگەزەردەي» ءشامىلدى كورگىسى كەلىپ جۇرەدى. سويتسە، ول تىم نازىك، بويى سىرىقتاي، قولدارى نازىك شىبىقتاي جىگىت ەكەن. الدانعانىن سوندا بىلەدى. وسىدان سوڭ ءشامىل ەكەۋى تەز ءتىل تابىسىپ كەتكەن ەكەن.

وسى تانىستىق، ادەبي بايلانىس ەكى اقىننىڭ ءومىرىنىڭ سوڭىن دەيىن جالعاستى. كۇرەڭ كۇندەردىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ، جالعىزدىقتان جابىرقاعان شاقتا ەكى دوس ءبىر- ءبىرىن ىزدەپ تۇردى.

ءشامىلدى ءشامىل ابىلتايەۆپەن شاتاستىراتىندار بار

مۇقاعاليدىڭ «مەنىڭ انكەتام» ولەڭى:

تۋعان جەرىڭ؟

— ۇلانىمىن، قاراساز دەپ اتالاتىن اۋىلدىڭ.

— تۋعان جىلىڭ؟

— 1931. قۇرداسىمىن ءشامىلدىڭ«، - دەپ باستالادى. وسى ءشامىل ەسىمى اقىننىڭ «شامىلگە جازعان حاتتاردان« سياقتى بىرنەشە ولىڭىندە كەزدەسەدى. كوپشىلىك وقىرمان بۇل ولەڭدەگى ءشامىلدى شامشىمەن نەمەسە ءشامىل ابىلتايەۆپەن شاتاستىرادى. مۇقاڭ بۇل ەكى كومپوزيتورعا قۇرداس ەمەس. سەبەبى ءشامشى 1930 -جىلى، ءشامىل ابىلتايەۆ بولسا، 1948 -جىلى تۋعان. ولەڭدە ايتىلاتىن «قۇرداس» - بەلگىلى اقىن ءشامىل مۇحامەدجانوۆ.

ءازىلى جاراسقان ەكى دوس ءبىر- ءبىرىن از جىرعا قوسپاعان.

«قۇربىمەن تالاي تەل ءوستىم،

تالايمەن دوس بوپ كەڭەستىم.

ساتسا دا مەنى باز ءبىرى،

مەن ءبىرىن ساتقان ەمەسپىن»، - دەسە، مۇقاعالي دا قامىعىپ جۇرگەن كەزدەرىندە:

ء«شامىل- اۋ!

كۇندەر ءوتتى،

ايلار ءوتتى.

الاڭسىز قايران كۇندەر قايدا كەتتى؟ «، - دەپ دوسىنا مۇڭ شاعادى.

***

مۇقاعاليدىڭ مەزگىلسىز باقيعا اتتانۋى ءشامىل دوسىنا ءتىپتى اۋىر تيگەن.

«مۇقاڭ توسەك تارتىپ جاتقاندا ۇيگە ەڭىرەپ كەلىپ، قازاق ۇلى اقىنىنان ايرىلىپ قالارىن بىلمەي ءجۇر دەپ، قاتتى قينالدى. كوپ ۇزاماي مۇقاڭ باقيلىق بولعاندا تىپتەن ءىشقۇسا بوپ تەرىس قاراپ جاتىپ الدى. سودان كوپ ۇزاماي، ءتورت جىلدان كەيىن ومىردەن ءوزى دە ءوتتى عوي»، - دەپ ەسكە الادى جارى.

نەبارى 49 جىل عۇمىر كەشكەن ءشامىل اقىن ارتىنا 10نان استام كىتاپ قالدىرىپتى. ونىڭ تالانتى اقىن دوسى مۇقاعاليدان كەم تۇسپەگەن. ناعىز دوس تۋرالى اتاقتى فيلوسوف شوپەنگاۋەر: «ناعىز شىنايى دوستىق ادامداردىڭ ءبىر- بىرىمەن تەرەڭ، تازا جانە ادال قارىم- قاتىناسىن قاجەت ەتەدى. بۇل دەگەنىمىز - دوسىڭىزدىڭ قايعىسى مەن قۋانىشىنا ورتاقتاسا ءبىلۋ دەگەن ءسوز. وسىنىڭ ءبارى ادامنىڭ تابيعي وزىمشىلدىك، وركوكىرەكتىك قاسيەتتەرىن جويادى«، - دەيدى.

مۇقاعاليدىڭ «ءشامىل- اۋ، قالىڭ دوستان قالعان سەن ەڭ« دەۋىنىڭ ءوزى ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى دوستىقتىڭ قانشالىقتى شىنايى بولعانىن كورسەتسە كەرەك.

massaget.kz