تۇركىستان - تۇركى وركەنيەتىنىڭ تۇتقاسى - دارحان قىدىرالى

«قازاقپارات» ح ا ا وقىرمانعا ماتەريالدىڭ تولىق ءماتىنىن ۇسىنادى.

تامىرلاس، تاعدىرلاس تۇركى حالىقتارىنىڭ ىنتىماقتاستىعى تاۋەلسىزدىك العان توقسانىنشى جىلدارى باستالعانى بەلگىلى. ازاتتىقتىڭ ارايلى تاڭىندا ءبىرىن- ءبىرى تانىپ، قولداپ، باۋىرلاستىقتىڭ بەرىك نەگىزىن قالاعان تۋىس ەلدەر اۋەلى مادەني- گۋمانيتارلىق سالاداعى ىقپالداستىققا ءمان بەردى. استانانىڭ بوي كوتەرۋىمەن بىرگە تۇركى ىنتىماقتاستىعى جاڭا كەزەڭگە قادام باستى. الىس- بەرىس، بارىس- كەلىس ارتىپ، ەكونوميكا، سونىڭ ىشىندە قۇرىلىس پەن ساۋدا- ساتتىق سالاسىندا بىرىككەن جوبالار كوبەيدى. تاريحي ناحيچيۆان ءسامميتى ارقىلى تۇركى ىنتىماقتاستىعى ساياسي- ستراتەگيالىق سيپات الا باستادى. ەلباسى باستاماسىمەن تۇركى كەڭەسى، تۇركسوي، تۇركپا، تۇركى اكادەمياسى، تۇركى ميراس قورى قۇرىلىپ، جۇيەلى جۇمىستار جاندانا ءتۇستى. ال وزبەكستاننىڭ تولىق مۇشە، ماجارستاننىڭ دا باقىلاۋشى بولۋىمەن بىرگە تۇركى كەڭىستىگى بايقالدان بالقانعا دەيىنگى ۇلان- عايىر ايماقتاعى باۋىرلاس ەلدەردىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن ءبىرتۇتاس الەمگە اينالا باستادى. ەڭ باستىسى، تۇركى الەمى دەگەن ورتاق ۇعىم قالىپتاستى. دۇنيە ديدارىندا كوپتەگەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ۇيىمى بار.

ولاردىڭ كەيبىرى تەك تۋىستىق نەگىزگە ارقا سۇيەگەن مادەني جاقىندىق بولسا، قايسىبىرى تاتۋ كورشىلىككە نەگىزدەلگەن ەكونوميكالىق ىقپالداستىق، ەندى ءبىرى پراگماتيكالىق تۇردە قۇرىلعان ساياسي ۇيىمدار. تۇركى ىنتىماقتاستىعىندا وسى ۇشەۋى دە بار - تامىرلاس ەلدەردىڭ تاريحى مەن تانىمى ءبىر، ولار ءبىر- بىرىمەن كورشىلەس ورنالاسقان جانە پراگماتيكالىق سەرىكتەستىكتى باسشىلىققا الادى - ول ەشكىمگە قارسى باعىتتالماعان. مۇندا، ارينە، تۇركى كەڭەسىنىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى، ىنتىماقتاستىقتىڭ ارحيتەكتورى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءرولى ايرىقشا ەكەنى بەلگىلى.

وتكەن اپتادا قازاقستاننىڭ باستاماسىمەن ۇيىمداستىرىلعان تۇركى كەڭەسىنىڭ كەزەكتەن تىس بەيرەسمي ءسامميتى دە تاريحي جيىن بولدى. تۇركى ەلدەرى تاۋەلسىزدىكتەرىنىڭ وتىز جىلدىقتارى قارساڭىندا ءوتىپ، تۇگەل تۇركىنىڭ ءتورى تۇركىستان شاھارى تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استاناسى بولىپ رەسمي تۇردە قابىلدانعان سامميتتە: ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋ، كولىك- كومۋنيكاتسيا سالاسى مەن تۋريزمگە ءمان بەرۋ، ازيا مەن ەۋروپانى جالعايتىن «تۇران ءدالىزىن» ءتيىمدى پايدالانۋ، ينۆەستيتسيالىق قور قۇرۋ، ترانس- شەكارالىق سۋلار ماسەلەسىن شەشۋ؛ 2. ساياسي ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋ، تۇركى كەڭەسىنىڭ مارتەبەسىن بيىكتەتۋ، ستراتەگيالىق سەرىكتەستىككە ءمان بەرىپ، ناقتى قۇجات قابىلداۋ، ىنتىماقتاستىق ۇيىمدارىنىڭ قۇرىلىمدىق قۇجاتتارىن اياقتاۋ؛ 3. گۋمانيتارلىق- مادەني بايلانىستاردى ارتتىرۋ، تۇركى الەمىنىڭ تۇعىرلى تۇلعالارى ءنيزاميدىڭ 880, يۋنۋس امىرەنىڭ 700، ءناۋايدىڭ 580 -جىلدىعى سىندى مەرەيتويلاردى بىرگە اتاپ ءوتۋ، تۇركىستان مەن ق. ا. ياساۋي مۇراسىن دارىپتەۋ، مادەنيەت سالاسىندا ناۋاي اتىنداعى حالىقارالىق سىيلىقتى بەكىتۋ؛ 4. عىلىمي ينتەگراتسياعا ءمان بەرۋ، ۇلى تۇلعالار مەن قاستەرلى مەكەندەردى زەرتتەپ، زەردەلەۋ، تۇركىستاندا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، باۋىرلاس ەلدەردىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىن ۇيلەستىرەتىن «ۇلى تۇركىلەر» ءبىلىم قورىن قۇرۋ سياقتى باۋىرلاس ەلدەردىڭ بولاشاعى مەن بەكەم بايلانىستارىنا باعدار بولاتىن ناقتى ۇسىنىستار ايتىلدى.

جيىن تىزگىنىن قولعا العان قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆ «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - تۇركى الەمىن XXI عاسىردا ماڭىزدى ەكونوميكالىق جانە مادەني- گۋمانيتارلىق كەڭىستىكتىڭ بىرىنە اينالدىرۋ. تۇركى وركەنيەتىن جاڭعىرتۋدى، ەڭ الدىمەن، ياساۋي مۇراسى مەن قاسيەتتى تۇركىستاندى الەمگە تانىتۋدان باستاۋعا شاقىرامىز» دەپ، تۇركى كەڭەسىنە مۇشە ەلدەر اراسىندا جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋ، اۋقىمدى دەرەكتەردى تالداۋ، سيفرلاندىرۋ، ينتەرنەت ساۋداسى، ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى سياقتى سالالاردا ورتاق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا شاقىردى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق - بولاشاقتاعى تابىستى سەرىكتەستىكتىڭ نەگىزگى فاكتورى. وسى رەتتە قازاقستان پرەزيدەنتى ورتاق عىلىمي، مادەني- اعارتۋشىلىق كەڭىستىك قالىپتاستىرعان ءجون دەپ ەسەپتەيدى.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، ونى «ۇلى تۇركىلەر» ءبىلىم بەرۋ قورىن قۇرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. قور ۋنيۆەرسيتەتتەر اراسىندا اكادەميالىق ۇتقىرلىق، تاعىلىمدامادان ءوتۋ، بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ءىسىن ۇيلەستىرەدى. سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى باۋىرلاس ەلدەردىڭ جاستارى ءۇشىن قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق- تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە 50 گرانت بولەمىز دەدى. بۇل 50 گرانت ياساۋي شاكىرتاقىسى دەپ اتالاتىن بولادى. قالالارعا قاسيەت بەرەتىن دە، ىنتىماقتاستىققا كوڭىل بولەتىن دە - پاراسات- پايىمى مول، كىسىلىگى كەمەل ادامدار. تامىرلاس ەلدەردىڭ رۋحاني تۇتقاسى سانالاتىن تۇركىستاننىڭ قايتا تۇلەۋى تۇركى وركەنيەتىنىڭ پاسسيونارلىق قايتا جاڭعىرۋىنا سەرپىن بەرەدى دەپ سەنەمىز.