«تارزاننىڭ» تاعدىرى

بۇل ەسىم جاھان جانكۇيەرلەرىنە جاقسى تانىس. دجونني ءوز ءداۋىرىنىڭ تەڭدەسسىز سپورتشىسى عانا ەمەس، وتە تالانتتى كينواكتەر رەتىندە دە ميلليونداعان كورەرمەننىڭ جۇرەگىن جاۋلادى.

1904 -جىلى رۋمىنيانىڭ تيميشوارا ايماعىندا تۋىپ- وسكەن دجونني ۆايسميۋللەر جەتى ايلىق كەزىندە اتا- اناسىمەن بىرگە ا ق ش- قا قونىس اۋداردى. شەشەسى ۇيىندە بالا قارادى. وتاعاسىنىڭ شاحتادا تىرنەكتەپ تاپقان تابىسى وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قاجەتتىلىگىن وتەۋ ءۇشىن جەتكىلىكسىز بولدى. جوقشىلىق پەن تارشىلىقتىڭ ازابىن مولىنان تارتقان دجونني بالا كەزىنەن قارا جۇمىسقا جەگىلدى.

بىردە ميچيگان كولىندە قۇتقارۋشى بولىپ ءوز ءناپاقاسىن تاۋىپ جۇرگەن بوزبالانى جەرگىلىكتى «يللينويس» سپورت كلۋبىنىڭ باپكەرى ۋيليام باحراح بايقاپ قالادى. سول مامان ءدجوننيدىڭ سپورتشى بولىپ قالىپتاسۋىنا زور ىقپالىن تيگىزەدى. شەبەرلىگى شىڭدالا كەلە، جاس ورەن ءجۇزۋ سپورتىنىڭ حاس شەبەرىنە اينالدى. اۋەلى ايماقتىق جارىستاردا توپ جارسا، ىلە- شالا ا ق ش بىرىنشىلىگىندە الدىنا جان سالمادى. ۋاقىت وزا ۆايسميۋللەردىڭ ەسىمى الەمدىك سپورت تاريحىندا التىن ارىپتەرمەن جازىلدى. ول 1924 جانە 1928 -جىلدارى پاريج بەن امستەردامدا الاۋى تۇتانعان وليمپيا ويىندارىندا 100، 400 مەترگە ەركىن ءتاسىل بويىنشا جۇزۋدە جانە 4*200 ەستافەتا سايىسىندا التىن مەدالدى يەلەندى.

شىم مانىندە دجونني ءوز ءداۋىرىنىڭ تەڭدەسسىز سپورتشىلارىنىڭ ءبىرى بولدى. ول - 100 مەتردى ءبىر مينۋتقا جەتكىزبەي ءجۇزىپ وتكەن جەر بەتىندەگى العاشقى ادام. ا ق ش چەمپيوناتىندا كورسەتكەن سول ناتيجەسىن ول وليمپيا ويىندارىندا قايتالادى. سونىمەن قاتار ۆايسميۋللەر پاريج وليمپياداسىندا سۋ دوبىنان وتكەن سايىسقا قاتىسىپ، قولا جۇلدەنى موينىنا ءىلدى. ءوزىنىڭ سپورتتىق مانسابىندا امەريكالىق ءجۇزۋشى 52 رەت ا ق ش چەمپيونى اتانىپ، 67 مارتە الەمدىك رەكوردتى جاڭارتقان ەكەن. ءبىر عاجابى، دجونني ۇلكەن سپورتپەن ەشكىمنەن جەڭىلمەگەن كۇيى قوش ايتىستى.

سپورتتان قول ۇزگەننەن كەيىن دە دجونني قاراپ جاتقان جوق. ول باسقا سالالاردا دا باعىن سىنادى. بۇل رەتتە دە ۆايسميۋللەردىڭ اسىعى الشىسىنان ءتۇستى. ⅩⅩ - عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارى «تارزان» دەپ اتالاتىن كوركەم فيلم ۇلكەن ەكراننان كورسەتىلە باستادى. ا ق ش- تا تۇسىرىلگەن بۇل تۋىندى سول مەزەتتە- اق تورتكۇل دۇنيەگە تانىمال بولدى. كەڭەس وداعىندا دا كورەرمەننىڭ قىزىعىپ كورەر كينوسىنا اينالدى. سول فيلمدە باستى ءرولدى كاسىپقوي سپورتشى، ايگىلى ءجۇزۋشى دجونني ۆايسميۋللەر سومداعان ەدى. بۇل تۋىندى قالىڭ كورەرمەنگە جول تارتقان بەتتە ءدجوننيدىڭ داڭقى ودان ءارى شارىقتاپ، ونىڭ ونەرىنە قول سوققانداردىڭ قاتارى كۇرت ارتتى.

ۆايسميۋللەر 40 قا جۋىق كوركەم جانە دەرەكتى فيلمدەرگە ءتۇستى. بىرنەشە بولىمنەن تۇراتىن «تارزاننان» بولەك، باسقا دا تۋىندىلاردا ءتۇرلى رولدەردە وينادى. ەڭبەگى لايىقتى باعالانىپ، سول كەزدىڭ وزىندە 2 ميلليون دوللاردان اسا تابىس تاپتى. كەيىننەن سول قاراجاتىن ءتۇرلى جوبالارعا سالىپ، كوممەرتسيامەن اينالىستى. ءبىراق دجونني ءوز بيزنەسىن دوڭگەلەتىپ اكەتە المادى.

داڭقتى سپورتشى ءارى اكتەر 1984 -جىلدىڭ 20-قاڭتارىندا 80 جاسقا قاراعان شاعىندا قايتىس بولدى. ۆايسميۋللەردىڭ دەنەسى مەكسيكانىڭ اكاپۋلكا قالاسىندا جەر قويناۋىنا تاپسىرىلدى.

عالىم سۇلەيمەن

www.egemen.kz