بۇركىتتى ىرعاققا وتىرعىزۋ

كوك اسپان تاعىسىن قولعا ۇيرەتۋ وڭاي ەمەس. ونىڭ امال-ايلاسىن بىلەتىن الەمدە قازاقتان باسقا حالىق كەمدە- كەم.

قۇسبەگىلەر بۇركىتتى «قولبالا» جانە «ءتۇز بۇركىت» دەپ ەكىگە ايىرىپ اتايدى. «قولبالا» دەپ بالاپان كەزىندە ۇيادان الىپ، قولعا ۇيرەتكەن قۇستى ايتادى. «ءتۇز تاعىسى» نەمەسە «ءتۇز بۇركىت» دەپ، ەسەيىپ ۇشىپ جۇرگەن جەرىنەن قولعا تۇسىرگەن قۇستى ايتادى.

ءتۇز بۇركىتتى باعىندىرۋ وڭايعا تۇسپەيدى. كوك اسپاندا ەركىن سامعاپ ۇيرەنگەن ءتۇز تاعىسى قولعا ءتۇسىپ قور بولعاندا نامىستان قۇسالانىپ ءولىپ تە كەتەدى. ولمەگەننىڭ وزىندە اشۋ شاقىرىپ، باعىنباي وتىرىپ الادى. وندايدا اساۋ بۇركىتتى باعىندىرۋ ءۇشىن قۇسبەگىلەر «ىرعاققا وتىرعىزۋ» ءتاسىلىن قولدانادى.

ونى اۋىزەكى تىلدە بۇركىتتى ىرعاققا وتىرعىزۋ دەپ اتايدى. ول ءۇشىن اراسى 2-3 مەتر بولاتىن ەكى قازىقشا نەمەسە دىڭگەك ورناتىلادى. قازىقشا- دىڭگەكتەردىڭ اراسىنا ارقان تارتىپ، ءجىپتىڭ تۋرا بەل ورتاسىنا اعاشتان نەمەسە قايىستان بۇركىت وتىراتىنداي تەربەلىپ تۇراتىن بالداق جاسايدى. قولعا ۇيرەتىلەتىن بۇركىتتىڭ باسىنا توماعا كيگىزىلىپ، وسى بالداققا وتىرعىزادى.

قۇسبەگى بۇركىت وتىرعان بالداققا نەمەسە كولدەنەڭ تارتىلعان ارقانعا قوسىمشا ءجىپ بايلاپ، ونى قوزعاپ ىرعايدى. ىرعاق كەزىندە قۇلاپ قالماس ءۇشىن بۇركىت بالداق اعاشتى قىسا تۇسەدى. قىسا- قىسا تەگەۋىرىنى شارشاپ، ابدەن قالجىرايدى. ودان كەيىن ادامدار بىرىنەن سوڭ ءبىرى كەزەكتەسىپ ىرعاقتى ۇزبەي، ءتىپتى ەكى- ءۇش كۇنگە دەيىن سوزادى.

ۇيقىسى قاشىپ، قاتتى شارشاعان بۇركىت ميى شايقالىپ قۇسادى، اقىرىندا ەسىنەن تانىپ قۇلايدى. سول ساتتە يەسى، ياعني قۇسبەگى ونى ءوزىنىڭ شاپانىنا وراپ قويادى.

وراۋلى شاپاننىڭ ىشىندە ەسىن جيعان ءتۇز تاعىسى سول ساتتەن باستاپ ءوزىنىڭ بۇرىنعى ەركىن ءومىرىن تولىق ەسىنەن شىعارىپ، ۇمىتادى. ياعني «ميىن» قۇسىپ تاستايدى. انادان جاڭا تۋعانداي كۇي كەشەدى. بويىنا شاپاننىڭ ءيىسى ءسىڭىپ، بۇدان بىلاي سول ءيىستىڭ يەسىنە ماڭگىلىككە باعىنىشتى كۇيگە تۇسەدى.

مىنە، بۇل قازاقتاردىڭ ءتۇز تاعىسىن باعىندىرۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقان كوپتەگەن ادىستەرىنىڭ ءبىرى.

بەكەن قايرات ۇلى