دەرەكتى فيلمدەر، جاڭا ورتالىقتار، عىلىم القابى - ءال- فارابي مەرەيتويى قالاي تويلاندى

«بيىل تاۋەلسىز قازاقستان جانە بارشا تۇركى الەمى ءۇشىن ەرەكشە تاريحي جىل. ءبىز جىل بويى جاھاندىق پاندەميا جاعدايىنا جانە الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىسقا قاراماستان، ادامزات تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىرعان ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تۇلعالارى - اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىعىن، ۇلى ويشىل، فيلوسوف ءابۋ ناسىر ءال فارابيدىڭ 1150 جىلدىعىن، ۇلىق ۇلىس التىن وردانىڭ 750 جىلدىعى مەن بيىل ت م د مادەني استاناسى بولعان شىمكەنت قالاسىنىڭ 2200 جىلدىعىن اتاپ وتۋدەمىز. وسى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ، ءبىزدىڭ ۇسىنىستارىمىزدى مۇقيات قاراپ، ءتيىستى قولداۋ كورسەتىپ وتىرعان بارلىق حالىقارالىق ۇيىمدارعا، شەتەلدىك ارىپتەستەرىمىزگە، دوستارىمىزعا ريزاشلىعىمىزدى بىلدىرەمىز. بۇل جوبالار - ءبىزدىڭ ۇلى تۇلعالار الدىنداعى قارىمىز، وسكەلەڭ ۇرپاق الدىنداعى پارىزىمىز دەپ تۇسىنەمىز»، - دەدى ق. كوشەربايەۆ ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى وتكىزگەن «جىبەك جولىنداعى وركەنيەتتەر ۇندەستىگى» حالىقارالىق فورۋمىندا.

مەملەكەتتىك حاتشى بيىلعى مەرەيتوي جىلىندا ءال- فارابيدىڭ مۇراسىن، ونىڭ الەمدىك وركەنيەت تاريحىنداعى ءرولىن ايقىنداۋ، ءال- فارابيدى ۇلتتىق برەند رەتىندە ىلگەرىلەتۋ بويىنشا ءبىرشاما جۇمىس اتقارىلعانىن ەسكە سالدى.

«جىل بويى ءال- ءفارابيدىڭ قوعامداعى عىلىمنىڭ ءرولى، ىزگىلىك، ەتيكالىق كەمەلدىك تۋرالى يدەيالارىنا نەگىزدەلە وتىرىپ، حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق جانە وڭىرلىك دەڭگەيلەردە قوعامدىق- ساياسي، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق، سالالىق- كاسىبي كەشەندى ءىس- شارالار جۇزەگە اسىرىلدى. اتاپ وتەر جايت، فارابي بابامىزدىڭ پاراساتتى عۇمىرى - بۇگىنگىدەي جاھاندانۋ زامانىندا جاس ۇرپاقتى باسەكەگە قابىلەتتى ەتىپ ءوسىرۋ جولىندا ۇلكەن ۇلگى- ونەگە. ۇلى فيلوسوف بالا كەزىنەن سول زامانداعى وركەنيەتتىڭ ىرگەلى ورتالىقتارى - بۇقارا، سامارقان، مەرف، باعدات، حارران، كاير، الەپپو جانە باسقا ءىرى شاھارلاردا ۇدايى ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ وتىردى. عىلىم- ءبىلىم ىزدەپ، جاھاندى شارلاعان ويشىل تۇركى، اراب، پارسى تىلدەرىمەن قاتار، گرەك، قىتاي، لاتىن، سانسكريت جانە باسقا دا عىلىم دامىعان تىلدەردى مەڭگەرەدى»، - دەيدى ق. كوشەربايەۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازىر ءال- فارابي ويلارى مەن تۇجىرىمداردىڭ وزەكتىلىگى قايتادان ارتا تۇسۋدە. سوندىقتان دا بيىلعى بارشا مەرەيتويلىق شارالار ۇلى ويشىلدىڭ رۋحاني مۇراسىن ناسيحاتتاۋعا، زەردەلەۋگە، ونىڭ عىلىمي جانە الەۋمەتتىك مادەني ماڭىزى بار ينفراقۇرىلىمدىق وبەكتىلەرىن قۇرۋعا، سونىمەن بىرگە ءال- فارابيدى ماڭگى ەستە قالدىرۋعا باعىتتالدى. ويشىلدىڭ ەڭبەكتەرىن ءتارجىمالاۋ جۇمىستارى قولعا الىندى. ءال- فارابي تۋرالى جاڭا كىتاپتار جارىققا شىقتى. ۇلى عالىم تۋرالى دەرەكتى فيلمدەر جاسالدى. ءال- فارابيدىڭ شەتەلدەردە جاڭا ورتالىقتارى اشىلدى.

«ءبىز ۇلى بابامىزدىڭ عىلىمي جاڭالىقتارىن جاڭا عاسىر سۇرانىسىنا ساي زەردەلەۋگە دە باسا ءمان بەرىپ كەلەمىز. ءال- فارابي مۇراسى اياسىندا جاساندى ينتەللەكت، ەتيكا جانە رۋحاني دامۋمەن بايلانىستى پروبلەمالاردى زەردەلەۋ بويىنشا ءپانارالىق جوبالاردى قولداۋعا مەملەكەت تاراپىنان قارجى ءبولىندى. ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ءال- ءفارابيدىڭ عىلىمي- تەحنولوگيالىق القابىن قۇرۋ جونىندەگى باستاما قولعا الىنۋدا. بۇل جوبا ينۆەستيتسيا تارتۋعا، تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا قۋاتتى سەرپىن بەرۋگە جانە وتاندىق عىلىم مەن ءبىلىم دەڭگەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ويلايمىز» ، - دەدى ق. كوشەربايەۆ.

ەلىمىزدىڭ تۇركىستان وبلىسىنداعى ءال- فارابي مۇراسىن جاڭعىرتۋ جانە وتىرار قالاشىعىن ءىرى تۋريستىك كلاستەر رەتىندە قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا ءبىرقاتار ءىس- شارالار كەشەنى وتكىزىلدى.

«ىزگى قوعام تۋرالى ءال- فارابي يدەياسىن كرەاتيۆتى تۇردە ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان جاستار باستامالارى قولداۋ تاپتى. اتالعان جوبالار كەزىندە ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى - نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ باستاۋىمەن، قازىرگى ۋاقىتتا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن ەرەكشە ايتقىم كەلەدى. قۇرمەتتى كونفەرەنتسيا قاتىسۋشىلارى! الەمدىك دەڭگەيدەگى ۇلى ويشىل دۇنيەگە كەلگەن ۇلى دالا توسىندە وتاندىق عىلىمدى وركەندەتۋ - ءبىز ءۇشىن وتە وزەكتى ماسەلە. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ءال- فارابي وسىدان مىڭ جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن دۇنيەنىڭ ماڭگىلىگىن، تانىمنىڭ بولمىسقا تاۋەلدىگىن ايقىنداپ، پارات تۋرالى ءىلىمدى سارالادى. سول زاماننىڭ وزىندە دالا كەمەڭگەرى «عىلىمدار تىزبەگى»، «بەسىنشى تراكتات» ، «مەديتسينا كانونى» ، «قايىرىمدى قالا» ، «ريتوريكا» ، «باقىتقا جول سىلتەۋ»، «ۆاكۋۋم تۋرالى» جانە باسقا دا ونداعان ىرگەلى ەڭبەكتەر جازعانىن ەسكەرسەك، ۇلى بابا ۇرپاقتارى قازىرگى تاڭدا تاريحي ءارى تابيعي ساباقتاستىقتى قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى دەپ ەسەپتەيمىز»، - دەيدى مەملەكەتتىك حاتشى.

وسىعان وراي، سپيكەر ءال- فارابيدىڭ مەرەيتويلىق جىلىندا وتكىزىلگەن بارلىق ءىس- شارالار قازىرگى زامانعى ءبىلىم بەرۋ، عىلىم، يننوۆاتسيا جانە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق جۇيەسىنىڭ دامۋىنا قۋاتتى سەرپىن بەرىپ وتىرعانىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى.

«ءال- فارابي شىعارماشىلىعىن ءپانارالىق زەرتتەۋ جانداندىرىلدى. سونىڭ ارقاسىندا الەمدىك فيلوسوفيا مەن عىلىم كونتەكسىندە ءال- فارابيدىڭ الەۋمەتتىك- فيلوسوفيالىق كوزقاراستارىنىڭ باستى يدەيالارى مەن پرينتسيپتەرىنىڭ قازىرگى مازمۇنىن انىقتاۋ بويىنشا جۇمىس جالعاسۋدا. سونىمەن بىرگە، ءال- فارابي مۇراسىنىڭ نەگىزىندە ادامنىڭ رۋحاني- زياتكەرلىك جەتىلۋ پاراديگماسى مەن ىزگى قوعامدى قالىپتاستىرۋ ستراتەگياسى اياسىندا مەملەكەتتىڭ جاڭا ءتۇرىن تەوريالىق نەگىزدەۋ مىندەتتەرى وزەكتەندىرىلدى. قورىتا ايتقاندا، مەرەيتويلىق جىل قازاقستان جانە دۇنيە جۇزىندە ادامزاتتىڭ دامۋى ءۇشىن ءال- فارابي مۇراسىنىڭ ماڭىزىن قايتا اشىپ، جاڭا قىرىنان تانۋعا مۇمكىندىك بەردى. بيىل ۇلى ويشىلدىڭ مۇراسىن ناسيحاتتاۋداعى قول جەتكىزىلگەن جەتىستىكتەر مىندەتتى تۇردە جاڭا دا جاسامپاز عىلىمي جوبالارعا جول اشاتىنى انىق»، - دەدى قىرىمبەك كوشەربايەۆ.

ايتا كەتەيىك، ەلوردادا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى «جىبەك جولىنداعى وركەنيەتتەر ۇندەستىگى» اتتى حالىقارالىق فورۋم ءوتىپ جاتىر. اكادەميا پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل القالى جيىن پاريجدە يۋنەسكو- نىڭ شتاب- پاتەرىندە ءوتۋىس ەدى. ونلاين رەجيمدە جيىنعا كوپتەگەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرى مەن 30 دان استام ەلدىڭ تانىمال عالىمدارى قاتىسىپ وتىر.