قازاقستاندا تۋىپ-وسكەن عالىم ك س ر و-دان قاشىپ كەتۋدىڭ ەرەكشە ايلاسىن تاپقان

ك س ر و-دان قاشىپ كەتىپ، ارالعا ءجۇزىپ جەتكەن ول سول جاقتان ساياسي پانا سۇراعان.

ونىڭ بۇل قاۋىپتى ءارى باتىل ساياحاتى تۋرالى «ارگۋمەنتى ي فاكتى» باسىلىمى جازدى، دەپ حابارلايدى Stan.kz اقپارات اگەنتتىگى.

ستانيسلاۆ كۋريلوۆ تۇركىستانداعى وردجونيكيدزە اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن، ءبىراق ونىڭ بالالىق شاعى سەمەيدە ءوتىپتى. سول جەردە جۇزۋگە ماشىقتانعان ول مۇحيتتى ءوز كوزىمەن كورگىسى كەلىپ، «مۇحيت اۋرۋىنا» شالدىققان. ونىڭ قازاقستاندا انجەلا ەسىمدى اپكەسى مەن ۆاليا ەسىمدى ىنىسىمەن بىرگە ءوسىپتى. اكەسىنىڭ قاتال تاربيەسىن، اناسىنىڭ قامقورلىعىن كورىپ ەر جەتكەن ول 15 جاسىندا لەنينگرادقا تەڭىزشى بولۋعا كەلگەن.

اسكەردەن كەلگەن سوڭ ستانيسلاۆ لەنينگراد گيدرومەتەورولوگيالىق ينستيتۋتىنا «وكەانولوگيا» ماماندىعى بويىنشا وقۋعا تۇسەدى. سۇڭگۋىر جانە اكۆالانگيست ماماندىقتارىن شەبەرلىكپەن يگەرىپ، قارا تەڭىزدەگى سۋ استى زەرتحاناسىنا جەتەكشىلىك ەتكەن.

كۋريلوۆ مۇحيت دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن ادام بولعان. ول شەتەلدە جۇمىس ىستەگىسى كەلگەن كورىنەدى، ءتىپتى ەر ازاماتقا جاك-يۆ كۋستو بىرگە جۇمىس ىستەۋگە نيەت ءبىلدىرىپتى. دەگەنمەن كەڭەس ۇكىمەتى تاراپىنان ونىڭ ءوتىنىشى قابىلدانباعان كورىنەدى، ونىڭ سەبەبى كۋريلوۆتىڭ اپكەسى ءۇندىستان ازاماتىنا تۇرمىسقا شىعىپ، كاناداعا كوشىپ كەتكەندىگى ەكەن.

قازاقستاندا تۋىپ-وسكەن عالىم ك س ر و-دان قاشىپ كەتۋدىڭ ەرەكشە ايلاسىن تاپقان زاڭدى تۇردە ك س ر و اۋماعىنان شىعا الماعان كۋريلوۆ ەندى ەلدەن قاشپاقشى بولىپ، بەل بۋادى.

«ءبىر كۇنى مەن گازەتتەن ۇلكەن تۋريستىك لاينەر ەكۆاتور بويىمەن ساياحاتتاۋعا شىعاتىنىن وقىپ الدىم. تۋريستەر ءۇشىن ەشقانداي ۆيزا قاجەت ەمەس بولدى: لاينەر 20 كۇن اشىق مۇحيت بەتىندە ەشقانداي ەلدىڭ پورتىنا كىرمەي جۇزەدى ەكەن. كرۋيزدىڭ اتى «قىس مەزگىلىنەن جازعا« دەپ اتالادى ەكەن، ال تۋريستتەردىڭ جينالاتىن قالاسى ۆلاديۆوستوك بولدى»، - دەپ جازىپتى عالىم ءوزىنىڭ «مۇحيتتاعى ءبىر كۇنىم» اتتى كىتابىندا.

ول جۇمىسىنان ەڭبەك دەمالىسىنا شىعىپ، كرۋيزدىك ساياحاتتىڭ بيلەتىنە قول جەتكىزىپ، لەنيگرادتان ۆلاديۆوستوكقا جول تارتادى. لاينەردا بولعان كەزدە وكەانولوگ جەرگە ەڭ جاقىن نۇكتەنى بەلىگىلەپ الىپتى.

1974 -جىلى 13-جەلتوقسان كۇنى كۋريلوۆ 14 مەترلىك كرۋيزدىڭ بۇيىرىنەن ارنايى سۇڭگۋىر بەتپەردەسى مەن ەسكەكاياقتار كيىپ مۇحيتقا سەكىرىپ كەتكەن. 38 جاستاعى قاشقىن كەمەنىڭ ءجۇزۋ قالاقشاسىنا تۇسە جازداپتى، دەگەنمەن امان قالعان.

«نەگىزى مەنىڭ جەرگە جەتۋ ءۇمىتىم وتە تومەن ەدى. سەبەبى اشىق مۇحيتتا قاۋىپتى جاعدايلاردىڭ سانى وتە كوپ ەدى: بيىكتىكتەن سۋعا سەكىرىپ ولمەسەم، مەن اكۋلالارعا جەم بولىپ، جۇزۋدەن شارشاپ سۋعا باتىپ كەتۋىم نەمەسە قاتتى تولقىندار استىندا قالۋىم ابدەن مۇمكىن ەدى. ەگەر وسى جاعدايلاردىڭ بەتىن قايتارىپ، جەر بەتىنە امان-ەسەن جەتىپ جاتسام مەن مىندەتتى تۇردە پەشەنەمە جازىلعان تاعدىرىما العىس ايتامىن دەپ ويلادىم»، - دەپ سۋرەتتەپتى ءوزىنىڭ سۋ بەتىندەگى ءومىرىن كۋريلوۆ.

ول مۇحيت بەتىندە سۋسىز، اسسىز 2 كۇن بويى قالىقتاپ ءجۇرىپتى. 15-جەلتوقسان كۇنى ونى مۇحيت تولقىندارى سيارگو ارالىنا اكەپ تاستاعان. كۋريلوۆتىڭ شامامەن سۋ بەتىمەن 100 شاقىرىم جۇزگەنى انىقتالعان.

ونىڭ بۇل باتىل ارەكەتى تۋرالى الەمدىك ب ا ق شۋلاي جازىپتى. ال وتانىنا كۋريلوۆتىڭ امان-ەسەن جەرگە ءجۇزىپ جەتكەنى تۋرالى اقپارات «امەريكا داۋسىنا» كەلىپتى. برەجنەۆتىڭ كەزىندە قاشقىنداردىڭ تۋىستارى جازاعا تارتىلماعان، سول سەبەپتى ونىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە مەملەكەت تاراپىنان ەش زيان كەلمەپتى. ك س ر و باسشىلىعى كۋريلوۆتىڭ ءبىرىنشى ايەلى مەن بالاسىنا، ەلدەن قاشۋ ءۇشىن تاستاپ كەتكەن ەكىنشى ايەلىنە دە قىسىم كورسەتپەپتى. الايدا ونىڭ ءىنىسى ۆالەنتين، تەڭىز شتۋرمانى قىزمەتىنەن بوساتىلىپتى.

كۋريلوۆ العاشىندا تىڭشى دەپ ايىپتالىپتى، ءبىراق بۇل ايىپتان بوساتىلىپ، كاناداعا اپكەسىنە جىبەرىلگەن. العاشىندا داياشى بولىپ جۇمىس ىستەپ، كەيىننەن اتلانت جانە تىنىق مۇحيتىنا عىلىمي ساپارلارمەن شىعا باستاعان.

1986 -جىلى كۋريلوۆ يزرايلگە كەلىپ، قايتا ءۇشىنشى رەت ايەل الىپتى. بۇل جەردە ول حايف وكەانرگرافيالىق ينستيتۋتىنا جۇمىسقا ورنالاسىپتى.

1990 -جىلى ك س ر و- دا عالىمنىڭ باس بوستاندىعىن 10 جىلعا ايىرۋ تۋرالى سوت ۇكىمىنەن باس تارتىلىپ، 1991 -جىلى ونىڭ كىتابىنىڭ ۇزىندىلەرى «وگونەك» جۋرنالىندا جارىق كورەدى.

ك س ر و قۇلاعاننان كەيىن كۋريلوۆ بىرنەشە رەت رەسەيگە قوناققا شاقىرلىپتى. الايدا ول شاقىرۋلاردى قابىل الماپتى. بۇعان قوسا زەرتتەۋشى ءىنىسىنىڭ الدىندا ءوزىن كىنالى سەزىنگەن كورىنەدى. ۆالەنتين ەرتە قايتىس بولىپ كەتىپتى.

ستانيسلاۆ كۋريلوۆتىڭ ءوزى بولسا 1998 -جىلى ومىردەن قايتىپتى. ءوزىنىڭ تيۆەرياد كولىندە سەرىگى ەكەۋى بالىقشىلاردىڭ اۋىنا ورالىپ، ءبىر ساعات بويى سۋ استىندا قالىپ قالعان. ولار سكافاندرلارىندا وتتەگى ءبىتىپ قالعاننان كەيىن ءبىراق جەر بەتىنە شىققان كورىنەدى. مۇنداي جاعدايدان سوڭ، سۋ استىنا تەك ءبىر اپتادان سوڭ سۇڭگۋگە رۇقسات ەتىلەدى ەكەن، الايدا كۋريلوۆ بۇعان قاراماي ەكى كۇننەن كەيىن سۋ تۇبىنە قايتا كىرىپتى. الايدا سۋ استىندا ونىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاپ، جەر بەتىنە شىعارىلماي تۇرىپ عالىمنىڭ دەمى 61 جاسىندا ۇزىلەدى.