شەت ءتىلدى تەرميندەر قازاق تىلىنە قالاي ەنگىزىلىپ جاتىر - ج و و عالىمدارىنىڭ پىكىرى

سەميناردىڭ ماقساتى - جاھاندانۋ جاعدايىندا قازاقتىڭ عىلىمي ءتىلىن دامىتۋ ءۇشىن اقپاراتتىق تەحنولوگيا تەرميندەرىنىڭ ۇلتتىق ۇلگىسىن جاساۋ، جەتىلدىرۋ، جۇيەلەۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ جانە شەت ءتىلدى تەرميندەردى يگەرۋدەگى ءساتتى تاجىريبەمەن ءبولىسۋ. جيىندا ءسوز سويلەگەن الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى اقتوتى شايقۇلوۆا ءوز بايانداماسىندا ۇكىمەت جانىنداعى رەسپۋبليكالىق كوميسسيا بەكىتكەن تەرميندەردىڭ كەڭ قولدانىس تاۋىپ جاتقانى دا، بەكىتىلگەن قالپىندا ەش قولدانىسقا ەنبەي قالعانى دا بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

قولدانىس تاپپاۋدىڭ سەبەبىن دوتسەنت بەكىتىلگەن تەرميندەردى ناسيحاتتاپ، ءتۇسىندىرۋ جۇمىسىنىڭ ءوز دەڭگەيىندە بولماۋىنان، قازاق ءتىلىنىڭ ۇندەسىم زاڭىنا باعىنباعان نە قازاق ءسوز تابيعاتىنا بەيىمدەلمەگەن جاساندى تەرميندەردىڭ ورىن الۋىنان ەكەنىن باياندادى.

«2012-2014 -جىلدارى پەداگوگيكالىق عىلىمدار اكادەمياسىندا قازاقشا- ورىسشا، ورىسشا- قازاقشا تەرمينولوگيالىق سوزدىكتەردىڭ 30 تومدىق توپتاماسى دايىندالىپ، باسىلدى. 1999-2000 -جىلدارى شىققان سوزدىكتەردىڭ ءارقايسىسىندا شامامان 5 مىڭ تەرمين بولسا، بۇل سوزدىكتەردە 10-12 مىڭ تەرمين بار. بۇل سوزدىكتەردى جاساۋعا 450 گە تارتا سالا عالىمى مەن مامانى اتسالىستى. جالپى رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيالىق كوميسسيانىڭ بەكىتۋگە ۇسىناتىن تەرميندەرىنىڭ كەمشىلىگى دە جوق ەمەس. كەي تەرمينگە جاي حالىقتىڭ ءتىلى كەلمەيدى.

اركىمنىڭ قولىندا ارنايى سوزدىك بولماعان سوڭ ىزدەمەيدى. تولىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلمەيدى. قازاقى تاربيە الىپ، كوشپەندى عۇمىردى كورگەن قازاقتار ءۇشىن نە ۇندەستىك زاڭىنا باعىنباعان، نە قازاق ءسوز تابيعاتىنا بەيىمدەلمەگەن ءسوزدى دۇرىس ايتۋ قيىن.

«حالىقارالىق تەرمين» دەگەن اتپەن قولدانىسقا ەنگىزىلگەن اتاۋ سوزدەردىڭ جازىلۋى مەن ايتىلۋى ورىس ءتىلىنىڭ تابيعاتىنا بەيىمدەلىپ، قازاق تىلىنە وزگەرىسسىز اكەلىنىپ جاتىر. بەكىتىلگەن ءسوز حالىقتىڭ تانىمىنا سىڭىسكەنگە دەيىن ەرسى سەزىلەدى»، - دەيدى اقتوتى شايقۇلوۆا.

ونىڭ ايتۋىنشا ءبىر عانا «كنوپكا» سوزىنە بايلانىستى دا ءبىرجاقتى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ كەرەك. سول سەكىلدى «بازا داننىح» - دەرەكتەر بازاسى دەپ اۋدارىلعان.

نەگە «دەرەكتەر قورى» بولماسقا؟! وپەراتسيالىق جۇيەلەر - وپەراتسيالىق جۇيەلەر بولىپ بەكىتىلگەن. ءبىراق قولدانىستا «وپەراتسيوندىق جۇيە» دەگەن تىركەستەردىڭ ءجيى كەزدەسەتىنىن بايقاۋعا بولادى. تەرمينكوم بەكىتكەن «وپەراتسيالىق جۇيە» ءسوزى دۇرىس. دوتسەنت وسىنداي بىرنەشە مىسال كەلتىردى.

ال باتىس قازاقستان يننوۆاتسيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى ا. ابدۋلمانوۆ ۇلتتىق ءتىل نەگىزىندە كومپيۋتەر تەرميندەرىنىڭ ۇلەس سالماعىنىڭ تومەن دەڭگەيدە بولۋىنىڭ ءبىر سەبەبى قازاق تىلىندەگى ۇتىمدى جاسالعان تەرميندەردىڭ (مىسالى، ءتىنتۋىر (مىشكا)، ساقتاعىش (فلەشكا)، بۋما (پاپكا)، پەرنەتاقتا (كلاۆياتۋرا) ءوزىن كۇندەلىكتى تىلىمىزدە ءجيى قولدانىلمايتىندىعىنان دەيدى. ونىڭ ايتۋىنشا، اقپاراتتىق تەحنولوگيا سالاسىنىڭ تەرمينولوگيالىق ءورىسى ورىس ءتىلى مەن قوسا اعىلشىن تىلىمەن ەتەنە بايلانىسىپ جاتقاندىقتان، سالالىق تەرمينولوگيانى دامىتۋدىڭ جاڭا، وزگەشە تاسىلدەرىن ويلاستىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ع. شويبەكوۆا اقپاراتتىق تەحنولوگيا تەرميندەرىن تىلىمىزگە ەنگىزەردە، ءتىلتانۋشى عالىمدار مەن سالا ماماندارىنىڭ پىكىرىمەن ساناسىپ، تۇراقتاپ قالاتىن تەرميندەر قالىپتاستىرۋعا باسىمدىق بەرۋ كەرەكتىگىنە توقتالدى. اتالمىش ءىس- شارانى www.termincom.kz سايتىنىڭ YouTube كانالىنان كورۋگە بولادى.