قيىندىقتان قۇتىلۋدىڭ جولى - جاقسىلىق جايۋ

«دۇنيەنىڭ باسى سايران، ءتۇبى ويران» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، پەندە بالاسى ءبىز الدا بولاتىن تاعدىر- تالايىمىزدى بولجاي المايمىز. يسلام شاريعاتىندا، جاراتۋشى ءوز پەندەسىن قيىندىق ءھام دۇنيە- بايلىق ارقىلى سىنايدى دەيتىن اشىق ايات بار. سوندىقتان يمانى كامىل مۇسىلمان تاڭىردەن «بىزگە كوتەرە المايتىن سىنىق بەرە كور مە» دەپ تىلەگەن.

بۇگىنگى الەمدى ءبىر قاۋىزعا سىيدارعان مىنا ىندەت ەڭ اۋەلى- سىناق. بۇنداي قاتەرلى جۇقپالى اۋرۋلار ادامزات تاريحىندا بۇعان دەيىن دە بولعان. عالىم- قالامگەر دارحان قىدىرالى مىرزا: «قىتاي مەن ورتالىق ازيادا باستالىپ 1347 - 1351 -جىلدارى ەۋروپانى قىناداي قىرعان قارا ءولىم - وبا ىندەتى 200 ميلليون ادامنىڭ جانىن الدى. بۇل ۇرەيلى ىندەتپەن بىرگە ەۋروپانىڭ كوپتەگەن قۇندىلىقتارى وزگەردى. وسىنداي وبا ىندەتتەرى 1700 -جىلدارعا دەيىن جالعاستى. ولاردىڭ اراسىنان 1629-1631 -جىلعى يتاليا وباسى، 1665-1666 -جىلدارداعى لوندون وباسى، 1679 -جىلعى ۆەنا وباسى، 1720-1722 -جىلدارى بولعان مارسەل وباسى جانە 1771 -جىلعى ماسكەۋ وباسىن اتاپ ايتۋعا بولادى» دەگەن دەرەكتى جازىپتى.

وسى ىندەتتەردەن ادامزات بالاسى زارداپ شەككەنىمەن تۇگەلدەي قىرىلىپ قالعان جوق. بۇل دا بولسا ءبىر ءتاڭىردىڭ مەيىرى. دەرت بولدى ەكەن ونىڭ شيپاسى دا تابىلادى. پايعامبارمىز (س. ع. س) «بارلىق دەرتتىڭ شيپاسى بار، تەك كارىلىكتىڭ عانا ەمى جوق» دەگەن.

دەمەك، جاھاندى جايپاپ بارا جاتقان كوروناۆيرۋستان دا ايىعامىز. اللا قالاسا، بۇنىڭ دا شيپاسى تابىلادى. تابىلىپ دا جاتىر.

ءبىراق يسلام وقىمىستىلارى بۇنداي الەمدىك پاندەميانى «تۇزەۋشى» دەپ قارايدى. مۇحاممەد (س. ع. س) پايعامباردان جەتكەن حاديستە، بەلگىسىز ىندەتتىڭ كەلۋى جەر بەتىندە جامانشىلىق ۇستەمدىك قۇرا باستاسا، ياعني ادامداردىڭ ءىس- ارەكەتتى كۇناگە بەيىمدەلسە، دۇنيەگە بەرىلسە، جاقسىلىق تيىلسا، وبال- ساۋاپ كەيىندەپ ءناپسى قالاۋى العا شىققان جاعدايدا جاراتۋشى جەر بەتىنە ەسكەرتۋ رەتىندە جىبەرەدى دەلىنگەن. بۇل حاديستى تاپسىرلەۋشى عالىمدار «ەسكەرتۋ» دەگەندى «تۇزەتۋشى» دەپ، ول - اۋرۋ، ءزىلزالا، ىندەت، سوعىس ت. ب. بولۋى مۇمكىن دەپ ءپاتۋالاسقان.

جوعارىداعى ءحاديستى ەستىگەن پايعامباردىڭ جۇبايى ايشا، «ەي، اللانىڭ ەلشىسى، قاۋىمنىڭ بۇزىلعاندىعى سەبەپتى ازاپ جىبەرىلسە، وندا ەل ىشىندەگى ىزگى پەندەلەردىڭ كۇيى نە بولماق» دەپ سۇرايدى. سوندا اللا ەلشىسى: «ىندەت ادام تاڭدامايدى» دەپ جاۋاپ بەرگەن. دەمەك، بۇل ۆيرۋس ادامدى جاقسى- جامان، باي- كەدەي، باستىق- قارا دەپ تاڭدامايدى. كەز كەلگەن ادامعا، كەز كەز كەلگەن ۋاقىتتا، كەز كەلگەن جەردە جۇعۋ ىقتيمالدىعى باسىم.

مىسالى، ەرتە ورتا عاسىردا شام ەلىندە «يمۋس وباسى» تاراپ، وسى ىندەتتىڭ كەسىرىنەن اتاقتى ساحابالار - يبن جاراح، يبن ءجابال، ءابۋ سۋفيان سەكىلدى يگى ادامدار كوز جۇمعان.

سوندىقتان ەڭ باستىسى ساقتىق شارالارىن قاتاڭ ۇستانۋ شارت. قازىرگى تاڭدا ساقتىق ءۇشىن وقشاۋلانۋ شاراسى قابىلدانۋدا. بۇل شاريعاتتا ايتىلاتىن «ساقتانساڭ ساقتايمىن» دەگەن تۇسىنىككە ساي. پايعامبار حاديسىندە: «ءبىر جەردە وبا شىققانىن ەستىسەڭدەر، ول جەرگە بارماڭدار. ەگەر سەن تۇرىپ جاتقان جەردە وبا شىقسا، ول جەردەن كەتپە» دەگەن اشىق ۇكىم بار.

جوعارداعى وسيەتتى ءدال قازىر ۇستانا الساق، بىرىنشىدەن، ايات- حاديسكە امال ەتكەن بولامىز ونىڭ ۇلكەن ساۋابىن الامىز، ەكىنشىدەن، وقشاۋلانۋ ارقىلى ءوزىمىزدى جانە وتباسىمىزدى ىندەتتەن قورعايمىز. ەگەر بۇل ۇكىمگە باعىنباساق، ياعني باسقالارعا اۋرۋ جۇقتىرساق ول ءتاڭىر الدىندا زۇلىمدىققا جاتادى. ال زۇلىمدىق يەسىن اللا ەشقاشان جارىلقامايدى.

جالپى وسىنداي جۇقپالى ىندەت ماسەلەسىندەХIV عاسىردا ءومىر سۇرگەن اتاقتى مۇقاديس- عالىم يبن حاجار ءال- قايتاميدىڭ، مۇنداي ىندەتتىڭ شىعاتىن، ياعني پايدا بولاتىن ۋاقىتى قىس اياقتالىپ، كوكتەمنىڭ جيەگى كورىنە باستاعان مەزگىل دەگەن ءپاتۋا- پايىمى بار. قازاقتىڭ تىلىمەن ايتقاندا، جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەتىن تۇسى بۇل. مۇسىلمان تاريحشىلارىنىڭ بۇنداي دەرت ۇزاققا سوزىلمايدى، جازدىڭ العاشقى ايلارىندا بەتتى قايتادى دەگەن ناقتى توقتامى بار. ينشاللا سولاي بولعاي!

ەل باسىنا بۇگىنگىدەي قيىندىق تۋعان تۇستا ودان قۇتىلۋدىڭ جولى رەتىندە بىرىنشىدەن، ساقتانۋ، اۋرۋعا قارسى ءدارى ويلاپ تابۋ سياقتى شارالار قاراستىرىلادى. بۇل ىسكە اسىپتا جاتىر. ءبىراق ءبىزدىڭ كوبىمىز بايقاي بەرمەيتىن تاعى ءبىر جولى بار. ول - جاقسىلىق جايۋ. جاقسى ىستەرگە مۇرىندىق بولۋ، شىنايى ىقىلاسپەن ساداقا بەرۋ، ىندەتتى جىبەرۋشى دە، ونى جويۋشى دا ءبىر اللا سەبەپتى، ودان كوركەم تۇردە كۇنالارىمىز سەبەپتى كەشىرىم سۇرۋ، ءتاۋباعا كەلۋ ءھام تەرەڭ قۇلشىلىق جانە سابىر.

ويتكەنى، كەنەتتەن جەتكەن ىندەت ۇرەي الا كەلەدى. ول ۇرەي دۇربەلەڭ ۋايىم تۋعىزادى، تاۋەكەلدى السىرەتەدى. بۇدان ساقتانۋدىڭ جولى بۇقارانى جالعان اقپاردان الىستاتىپ، تەك شىنايى مالىمەتپەن سۋسىنداتۋ ءھام ءاردايىم بەرەكە- بىرلىككە جۇمىلدىرۋ ەكەنى انىق.

بەكەن قايرات ۇلى

«ەگەمەن قازاقستان»