قازىرگى تاڭداعى ەڭ ۇلكەن جيھاد – ءدىني بىلىمسىزدىكپەن كۇرەس

None
None
الماتى. قازاقپارات - بۇگىندە الەمنىڭ بەرەكەسىن كەتىرىپ، يسلام دىنىنە كۇيە جاعىپ، ءداستۇرلى ءدىننىڭ اتىنا نۇقسان كەلتىرگەن قانشاما جالعان حاليفات يدەياسىنداعى تەرروريستىك ۇيىمداردىڭ يدەولوگياسى توقتار ەمەس.

اتاپ ايتساق، «حيزب ۋت- تاحرير»، «ات تاكفير ۋال حيدجرا»، «ءال-كايدا»، «مۇسىلمان باۋىرلار» جانە «د ا ي ش» ەكسترەميستىك ۇيىمدارىن ەرەكشە اتاۋعا بولادى.

جالعان حاليفاتتى كوزدەۋشى اتالعان ۇيىمدار ەلىمىزدە سوتتىڭ شەشىمىمەن تىيىم سالىنعانى بەلگىلى. دەگەنمەن بەلگىلى ءبىر ءدىننىڭ اتىن جامىلعان ەكسترەميستىك ۇيىمدى مەملەكەت زاڭدى تۇردە شەكتەگەنىمەن، ولاردىڭ يدەياسى تىيىلمايتىنىن بۇگىنگى الەمدىك جاعدايدان كورۋگە بولادى. سوندىقتان، سول يدەيانى اڭساۋشى ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ شىنايى يسلام دىنىنەن قانشالىقتى الىس كەتكەنىن سارالاپ كورەيىك.

جالعان حاليفات قۇرعىسى كەلەتىندەردىڭ تاريحى سوناۋ مۇحاممەد پايعامبار زامانىندا وزىنە قارسى شىققان حاراجيتتەردەن باستاۋ الاتىنىن تاريح راستايدى. حاراجيتتەر زامانىندا قاتارىنا قوسىلماعانداردى كۇپىرلىكپەن ايىپتاپ، جازىقسىز جانداردىڭ ءومىرىن قيعانىن يسلام تاريحىنان اڭعارۋعا بولادى.

يسلامدا مۇسىلماندى جازىقسىز ءولتىرۋ كۇپىرلىك، دەيدى ماماندار. مۇحاممەد پايعامباردىڭ ساحابا- سەرىگى، ادىلەتتى ءتورت حاليفانىڭ ءبىرى ازىرەتى ءالي عاسىردا حاراجيتتەردى ءوز زامانىندا تەك قىلىشتىڭ كۇشىمەن باسىپ جانىشتاعان بولاتىن. ودان بەرگى تاريحتا دا حاراجيتتەردىڭ ءبىرشاما باس كوتەرۋلەرىن بايقايمىز. كەيىننەن مۇنداي اعىمدار وسمان يمپەرياسىنىڭ داۋىرىندە دە كۇشپەن باسىلىپ، شاريعات زاڭىمەن جازالانىپ كەلدى. وسمان حاليفاتى قۇلاپ، ءبىرشاما ۋاقىت وتكەننەن كەيىن مۇسىلماندار جەكە-جەكە توپقا ءبولىنىپ، حاليفات قۇرامىز دەگەن نيەتپەن ءارتۇرلى يدەولوگيالار مەن ۇيىمدار قۇرا باستادى.

مىسىردا «مۇسىلمان باۋىرلار» توبى، ءۇندىستاندا «تابليعي جاماعات» پەن «جامااتيسلاميا»، ەگيپەتتە «ات تاكفير ۋال حيدجرا»، ورتالىق ازيا مەن تاياۋ شىعىستا «حيزب ۋت- تاحرير» ۇيىمدارى پايدا بولدى.

ولاردىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى «حاليفاتتى قايتا جاڭعىرتامىز» دەگەن قاتە ۇرانمەن جالعاسىن تاپتى. مۇنداي ۇراندارى شاريعات زاڭدارىنا قايشى كەلىپ، كوپشىلىكتىڭ قولداۋىنا يە بولا الماي، مۇسىلمانداردىڭ جىك- جىككە ءبولىنىپ، ءبىر-ءبىرىن كۇپىرلىكپەن ايىپتاۋىنا الىپ كەلدى. ۋاقىت وتە كەلە ساياسي باعىتتاعى مۇنداي يدەولوگيالار بۇكىل الەمگە تارادى.

بۇگىندە ساياسي باعىتى وسىنداي يدەولوگيانىڭ جەتەگىندە كەتكەن اداسۋشىلار قوعامنىڭ باستى ماسەلەسىنە اينالىپ وتىر. بۇلاردىڭ ءار ەلدى الداپ بۇلدىرۋىنە الىپ كەلىپ وتىرعان جاعداي - ولاردىڭ جالعان جيھاد ۇعىمىن وزدەرىن قولداۋشىلارعا ءسىڭىرىپ، تەرىس ارەكەتتەرگە ۇرىندىرۋى. سوقىر سەنىممەن وزگە ەلدىڭ ىشكى ماسەلەسىنە ارالاسىپ، ساياسي سوعىستارعا قاتىسۋ - «اھلي سۇننەت» اقيداسىنا جات جانە يسلام شاريعاتىنا قايشى ەكەنىن، كەز-كەلگەن سوعىسقۇمار ادامنىڭ اشقان سوعىسى جيھادقا جاتپايتىنىن، ءداستۇرلى يسلامنىڭ عالىمدارى ايتۋدا.

قازىرگى تاڭداعى ەڭ ۇلكەن جيھاد - ساۋاتسىزدىقپەن كۇرەس. پايعامبار وسيەتتەرىندە ۇلكەن جيھاد - ءوز ناپسىڭمەن كۇرەس ەكەندىگىن، شىن مۇسىلمان قولىمەن دە، تىلىمەن دە ەشكىمگە زيان تيگىزبەيتىن ادام ەكەنىن اڭعارامىز. ال، جوعارىدا ايتىلعان جيھاد دەپ جالعان يدەيالاردى ناسيحاتتاۋشىلار مەن ءمانسىز حاليفات قۇرۋدى اڭساۋشىلاردىڭ ماقساتى ءداستۇرلى يسلام زاڭدارىنان تىس ەكەنىن الەم مۇسىلماندارى بىلەدى.

دەگەنمەن، زاڭدى تۇردە تىيىم سالىپ، ولارعا قارسى اقپاراتتىق جۇمىستار جۇرگىزىلسە دە، جالعان حاليفاتشىلاردىڭ يدەولوگياسى كەيبىر اداسقان ازاماتتاردىڭ ساناسىنان وشپەي تۇر. نەگە؟ سەبەبى، ولاردىڭ قازىرگى باستى جۇمىسى - وزدەرىنىڭ يدەولوگيالارىن ۇيدەن شىقپاي- اق، عالامتور بەتتەرىندە جاريالاۋدى قولعا الۋى. بۇل - ءبىر جاعىنان ۋاقىت ۇنەمدەيدى، ەكىنشى جاعىنان قاجىرلى ەڭبەكتى قاجەت ەتپەيتىن زاماناۋي قولايلى جۇمىسقا اينالدى. قۇران باسشىعا باعىنۋدى تالاپ ەتەدى.

ەگەر بۇل شارت ورىندالماسا، وندا مۇسىلماننىڭ ءىس-ارەكەتتەرى بۇزاقىلىققا، قاسكويلىككە ۇلاسادى. بىرەۋدىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرۋگە، ار-نامىسىنا تيۋگە، زۇلىمدىق جاساۋعا يسلام دىنىندە رۇقسات جوق. الايدا، حاليفات قۇرامىز دەپ جۇرگەن جوعارىدا اتالعان جانە تاعىدا باسقا تەرىس پيعىلدى ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ وزدەرىنىڭ يدەيالارىن قولدامايتىنداردى جازىقسىز ءولتىرىپ، قانشاما تاريحي-مادەني ورىنداردى قيراتۋى، ارينە شاريعاتتان شالىس كەتكەندەرىن كوزى قاراقتى ادامعا ءمالىم.

ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ حاليفات قۇرامىز دەگەن ۇمتىلىستارى تۇبىرىمەن قاتە ەكەنى انىق.

عالىمداردىڭ ايتۋى بويىنشا، حاليفات قۇرۋدىڭ شاريعاتتاعى شارتتارى مىناداي:

بىرىنشىدەن، حاليفات قۇرىلعان جەردەگى مۇسىلمانداردىڭ كوزقاراسى ءبىر جەردەن شىعىپ، ءبىراۋىزدان الگى جەرگە جينالۋ كەرەك جانە بارلىق مۇسىلماندار وسى حاليفات ءۇشىن جان- تانىمەن قىزمەت ەتۋى كەرەك.

ال، قازىرگى «د ا ي ش» سەكىلدى ۇيىمدار حاليفات اتاۋىنا مۇلدە لايىقتى ەمەس. سەبەبى، ولار يسلام الەمىنىڭ كوزقاراسىنا قارسى جانە ەشكىمنىڭ قولداۋىنا يە بولعان ەمەس.

ەكىنشىدەن، مۇسىلمانداردىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن حاليفا (باسشى) تاڭداۋى بارلىق ەرلەر مەن ايەلدەر قاتارىنان بولعان مۇسىلمانداردىڭ ورتاق كەڭەسۋى ارقىلى جۇزەگە اسادى. سەبەبى، وسمان حاليفا وسىنداي جولمەن سايلانعان ەدى.

ال، ەشبىر مۇسىلماننىڭ قولداۋىنسىز سايلانعان قازىرگى «د ا ي ش» ءدىني ەكسترەميستىك ۇيىمىنىڭ باسشىسى ابۋ باكىر باعدادي سەكىلدىلەرگە تاريحتا وسمان يبن اففان ءوز زامانىندا بىلاي دەگەن: «قانداي دا ءبىر كىسى ورتاق كەڭەسسىز تاققا تاعايىندالاتىن بولسا جانە سول كىسىگە سەرت بەرەتىن ادام بولسا، وندا سول ەكەۋىنىڭ دە سوڭىنان ەشكىم ەرۋگە بولمايدى». ال، قازىرگى ءوزىن حاليفات سانايتىن ابۋ باكىر ءباعداديدىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيمىز. بار بىلەرىمىز - ابۋ باكىر باعدادي مۇسىلمانداردىڭ حاليفاتى ەمەس، بالكي سوڭىنان ەرىپ جۇرگەن سوقىر سەنىمدەگىلەردىڭ حاليفاتى.

ۇشىنشىدەن، حاليفا تاڭداۋ تىنىشتىقتا، بەيبىت زاماندا جۇزەگە اساتىنىن مۇسىلمان عالىمدارى جوققا شىعارمايدى.

بۇگىنگى عالامتوردى سارالاساق، حاليفاتشىلاردىڭ ارەكەتى بۇلىكتەن باسقا ەشقانداي شاريعات قاعيدالارىنا ساي كەلمەيدى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا سيپاتتاعانداي ولاردىڭ بار ءىسى ادام ءولتىرۋ، سوعىس اشۋ جانە بۇلىك وتىن جاعۋ بولىپ وتىر.

قازىرگى تاڭدا سيريا جانە يراك جەرىندە حالىق تىنىشتىقتا ەمەس، كەرىسىنشە قورقىنىشتا، ۇرەيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. يسلام تاريحىنا كوز جۇگىرتسەك، اناس يبن ماليك ءوز سوزىندە بىلاي دەيدى: «قورقىنىشقا، ۇرەيدە، سەرت بەرۋ، ول سەرت بەرگەنگە سانالمايدى». ال، بىزگە ءمالىم بولعانداي، «د ا ي ش» سودىرلارى قاتارىن كوبەيتۋ ءۇشىن سيريا حالقىن قورقىتۋ ارقىلى سەرت بەرگىزگەنىن ايتۋعا بولادى.

قورىتىندىلاي كەلە ايتارىمىز، يسلام عالىمدارى شاريعاتتا حاليفات تەك پايعامباردىڭ جولىمەن عانا ورنايتىنىن جازۋدا. بۇل - بارلىق امالدار، شەشىمدەر مەن ۇكىمدەر تەك پايعامبار سۇننەتىنە سايكەس كەلۋى كەرەك دەگەندى بىلدىرەدى. تاريحتا يمام باعاۋي «شارحسۋننا» دەگەن كىتابىندا: «حاليفات قۇرۋ دەگەنىمىز ونى پايعامبار جولىنا سايكەس امالدارمەن كورسەتە ءبىلۋ دەگەن. ەگەر دە وندا قانداي دا ءبىر ارەكەت پايعامبار سۇننەتىنە سايكەس كەلمەسە، وندا ول تەك اتىمەن عانا حاليفات بولىپ قالادى»، - دەگەن بولاتىن.

اتالعان شارتتاردى باعامداساق، بۇگىنگى تاڭدا شاريعات بىزدەرگە حاليفات قۇرۋ امالدارىن جۇكتەمەيتىنى انىق. ياعني، مۇسىلماندار ءۇشىن ەشقانداي حاليفاتتىڭ جۇزەگە اسۋى مىندەتتى ەمەس. سوندىقتان، حاليفات قۇرامىز دەپ جۇرگەن ەكسترەميستىك ۇيىم وكىلدەرى ونداي ويلارىنان ارىلۋ كەرەك.

ال، ەگەر ادىلدىك، بىرىگىپ كەڭەسۋ، ەل باسشىسىنا باعىنۋ سەكىلدى ىزگى امالداردان ايىرىلساق، وندا قۇردىمعا كەتەمىز. يسلامدا قىلىشتىڭ كۇشىمەن حاليفات ورنامايتىنى ايتىلعان، دەمەك قازىرگى حاليفات مۇسىلمانداردىڭ قۇتىن قاشىرۋدان باسقا جاقسىلىققا باستامايتىنى ءمالىم.

جاراس احانوۆ عالىم، ءدىنتانۋشى

اۆتور: الما مۇقانوۆا

سوڭعى جاڭالىقتار