قىسىلتاياڭدا قاجىمۇقانعا قولداۋ كورسەتكەن ەكەۋ

قالاداعى مادەني، تاريحي ەسكەرتكىشتەردى تاماشالادىم. سول ۋاقىتتا ءوزىم كۋا بولعان جايلاردىڭ ىشىندەگى بولە-جارا ايتارىم ايگىلى جازۋشى، قوعام قايراتكەرى، بارىمىزگە بالا جاسىمىزدان ءوزىنىڭ «توقاش بوكين» رومانىمەن تانىس زەيىن شاشكيننىڭ شاڭىراعىندا قوناق بولعانىم دەر ەدىم.

جازۋشىنىڭ زايىبى ءماريام نۇرلان قىزى جاسى سەكسەن جەتىگە كەلسە دە ءالى كۇنگە سەرگەك، شيراق، باقۋاتتى كۇيدە ەكەن. ول كىسى كەنجە قىزى گۇلجان مەن كۇيەۋ بالاسى ەربولاتتىڭ قولىندا، سولاردان تۋعان كىشكەنتاي جيەن نەمەرەلەرىنە ەس بولىپ، تىرلىك كەشىپ جاتىر. مەنىڭ بۇل ۇيگە تاپ بولعانىم دا سول ەربولاتتىڭ، كۇرشىم اۋداندىق مادەنيەت ءبولىمىن 18 جىل باسقارعان بەلگىلى ونەر ارداگەرى قابدوللا تۇراروۆتىڭ كەنجە ۇلىنىڭ ارقاسى ەدى. كۇرشىمگە ءبىر كەلگەنىندە ەرەكەڭنىڭ: «اعا، استانا جاققا جولىڭىز تۇسسە، سوقپاي كەتپەڭىز!» ، - دەپ قاتتى تاپسىرعانى بار-تىن.

سول تاپسىرمانىڭ اياعى وسىنداي قىزىقتى دا قادىرمەندى ادامدارمەن تانىستىققا ۇلاستى. ەربولاتتىڭ جارى گۇلجان زەيىن قىزى بەلگىلى عالىم، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جانىنداعى قاداعالاۋ جانە اتتەستاتسيالاۋ جونىندەگى كوميتەتتىڭ باس ساراپشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى. ال ونىڭ اناسى ءماريام اپامىزدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداعاندا ۋاقىتتىڭ قالاي وتكەنىن بايقاماي قالعانىمىز دا شىندىق. قىزىقتى حيكاياعا بار ىنتاممەن بەرىلىپ وتىرعان مەنىڭ نازارىمدى قابىرعاعا ىلىنگەن سۋرەتتەگى داڭقتى بالۋان قاجىمۇقاننىڭ جانىندا تۇرعان ەكى ادام اۋدارعان بولاتىن. - بۇل مەنىڭ اكەم نۇرلان مەن ونىڭ ءىنىسى ابدوللا، - دەپ جىميدى ءماريام اپاي سۋرەتكە ءبىر قاراپ قويىپ.

- ەكەۋى دە سەمەيدەگى بەلگىلى كوپەستەر بولعان. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» ەپوپەياسىنداعى اتاقتى كيىزشى بەيسەكە دەگەن باي بار ەمەس پە، سول مەنىڭ اتام. ونىڭ بالالارى دا وزىنە تارتىپ، كاسىپكەرلىكپەن اينالىستى. 1914 -جىلدىڭ جازىندا اكەم ىنىسىمەن بىرگە رەسەيدىڭ نيجني نوۆگورود قالاسىندا وتكەن ايتۋلى جارمەڭكەگە قاتىسادى. وسى جارمەڭكەگە شميدت دەگەن نەمىستىڭ بالۋانى ءوز سيركىمەن كەلىپ، نەشە كۇن بويى ونەر كورسەتىپ جاتسا كەرەك. ۇيرەنشىكتى قارسىلاستارىنىڭ ءبىرى كەلگەنىن ەستىگەن قاجىمۇقان دا ات ارىتىپ جەتىپتى بۇل تاماشاعا.

ءبىراق، باي شميدت قاجەكەڭمەن كۇرەسۋدەن قاشقاقتاپ، قيىنداۋ شارت قويىپتى. ءوزى سورەگە ءجۇز سوم (سەلكوۆىي) تاستاعان نەمىس قاجىمۇقاننىڭ دا وسىنشا اقشا تىگۋىن تالاپ ەتىپتى. ول تۇستا ءبىر جىلقىنىڭ قۇنى ءۇش سوم ەكەن. وتىز ءۇش جىلقىنىڭ قۇنى قاجەكەڭنىڭ قالتاسىندا قايدان بولسىن، اشۋلانعان بالۋان ارەناعا جۇگىرىپ شىعىپ: - ءاي، حالايىق! ماعان ءجۇز سوم تىگىپ، مىناۋمەن كۇرەستىرەتىن ءبىر مۇسىلمان بار ما، ارالارىڭدا، جوق الدە جىگەرىمىز قۇم بولىپ، قالا بەرەمىز بە؟! - دەپ ايعاي سالىپتى. سول كەزدە زالدا وتىرعان اعايىندى ەكى جىگىت قاتار شىعىپ، قاجەكەڭنىڭ قولىنا ەكى ءجۇز سوم اقشا ۇستاتقان ەكەن. وسىدان كەيىن ايبار ءبىتىپ، كۇرەسكە ارقاسى قوزىپ شىققان قاجىمۇقان نەمىستى ءاپ-ساتتە الىپ ۇرىپ، جۇلدەنى قانجىعاسىنا بايلايدى. ەل تاراي باستاعاندا سول كۇرەس كيىمىمەن جۇگىرىپ شىعىپ، وزىنە قولداۋ كورسەتكەن ەكى باۋىرىن تاۋىپ العان بالۋان ولارعا شىنايى ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، ول ۋاقىتتا اركىمنىڭ قولى جەتە بەرمەيتىن فوتوسۋرەتكە تۇسۋگە شاقىرعان ەكەن. كەيىننەن بالۋان اعالارى سەمەيگە ادەيىلەپ كەلىپ، بەيسەكە بايدىڭ بالالارىنا ارنايى قوناق بولىپ ءجۇرىپتى. ءسويتىپ، اعايىندى كاسىپكەرلەردىڭ ارقاسىندا حالقىمىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالعان داڭقتى بالۋان ءوز ونەرىن جات جۇرتتىڭ الدىندا تاعى ءبىر مارتە كورسەتۋ مۇمكىندىگىنە يە بولعان ەكەن.
حاسەن زاكاريا شىعىس قازاقستان وبلىسى، كۇرشىم اۋدانى