قازاق اتى-ءجونىنىڭ جازىلۋى

ولاي دەمەيىك دەسەك حات تانىپ، كىتاپ تىمىسكىلەپ قالعان جايىمىز بار - لەنيننەن باسقا فاميليانىڭ بارلىعى نەگە «وۆ» پەن «يەۆ» - كە، «وۆا» مەن «يەۆا» - عا بىتەدى دەپ ميىمىز جانە «اشيدى»؟!

ۇلكەندەر «ورىسشا سولاي» دەپ قىسقا قايىرسا، «وندا نەگە لەنين ورىسشا ەمەس، مومىش ۇلى شە...» دەگەن ساۋالدى قويا الماي تاعى كىبىرتىكتەيمىز. ءيا، بىزدەر - «قايرات» پەن قازاق كينوسىنا جۇرەگىمىز قالاي اۋىرسا، «وۆ» پەن «يەۆ» - كە جۇرەگىمىز سولاي اۋىرىپ وسكەن ۇرپاقتىڭ وكىلىمىز! تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقان تۇستا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى شەرحان مۇرتازانىڭ ءبىر كۇندە «يەۆ» - تەن ايىرىلۋى مۇڭ ەكەن، قازاقستاننىڭ ءتورت بۇرىشىنداعى بارلىق - اۋداندىق، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق گازەتتەردىڭ بەتتەرىندە اۆتورلار مەن جۋرناليستەر جاپپاي «وۆ» پەن «يەۆ» - ءسىز شىعا باستادى.

سونداعى «ەگەمەنىڭ» قۇدىرەتى-اي، شىركىن! سونداعى قازاقتىڭ رۋحاني مۇددەدەگى ۇيىمشىلدىعى- اي، شىركىن! مۇنداي قۇبىلىسقا كۋا بولۋ دا - باقىت! سول كەزەڭنىڭ ءبىر وقيعاسى ەسىمدە... كوربيۋرودا كەزەكشىلىك وتكىزىپ، گازەت بەتتەرىن ءسۇزىپ، كوزگە تۇسكەن قاتەسىن تۇزەپ، كۇزەپ جاتقانمىن.

«ەگەمەن قازاقستاننىڭ» ارناۋلى ءتىلشىسى ماقالاسىنا «ساۋلە دوسجانوۆا» دەپ قول قويىپتى. بۇلايشا ءوز گازەتىمىزدىڭ باستاماسىنا ءوزىمىز قارسى شىعۋ جاراماس دەگەن اسىعىس، اپتىققان كوڭىلدە دوسجانوۆانىڭ «وۆا» - سىن قيدىم دا تاستادىم. كەزەكشى - گازەتتىڭ سول كۇنگى نومىرىنە جاۋاپتى ادام، رەداكسيانىڭ سول كۇنگى «جارتى پاتشاسى»! ەرتەڭگىسىن كەزەكشىلىكتەن كەيىن سالتىمىزعا ساي جارتى كۇن تىنىعىپ جۇمىسقا كەلسەم، ارىپتەسىم «...ساۋلە ىزدەپ ءجۇر!» دەپ زارەمدى ۇشىردى.

«ەگەمەننىڭ» باستاماسىنا قانشا جەردەن جاناشىر بولسام دا، جەكە تۇلعانىڭ ىشكى شارۋاسىنا - «وۆا» - سىنا تۇندەگى قول سۇققانىم ەسىمە ءتۇسىپ، «تىڭ باسىم» دىڭىلداپ، وتىرا كەتتىم. قانداي جاۋاپ قاتام، قاتتى ساستىم؟ ەكىارادا ساۋلە جەڭەشەمىز دە كەپ قالدى. «ءا، ءا... «وۆا» - نى الىپ تاستاعان سەن بە؟ گازەتتى كورگەن دۇكەڭ: «ساۋلە، ساعان ساۋاپ بولدى. ەل گازەتىندە ءجۇرىپ، فاميلياڭدى تۇزەمەگەن وزىڭنەن كور. كەزەكشى دۇرىس جاساعان...دەپ سوكتى!.. « قازاقتىڭ داڭعايىر جازۋشىسىنىڭ جۇبايى جارقىلداي سويلەپ، جادىراي كۇلىپ، «راحمەتىن» ايتىپ جاتىر.

دۇنيەدە دۇكەنبايداي اياۋلى اعامىزدىڭ بارلىعىنا، مەنى بۇلاي قۇتقارعانىنا مۇنداي قاتتى قۋانباسپىن! سودان كەيىن مۇنداي ماسەلەدە اسا ساق جۇرسەم دە، ارادا كوپ جىل وتكەندە، كەزەكتى قىزمەتتە «كساندرا سيلانتي» دەگەن ءبىر قىزىق اتى-جونمەن ۇشىراستىم. نەمىس جەرىنەن كەلگەن، ءبىراق، ورىس تىلىندە اعىپ تۇرعان قىز بالاعا كوكەيدى جەگەن ساۋالىمدى اقىرى قويدىم. «نەسىنە تاڭداناسىز؟»، دەدى، ارىپتەسىم جىميىپ، «مەنىڭ اتى-ءجونىم قازاقشا، «يەۆا» - نى الىپ تاستاعام».

گەرمانيادا تۋعان، بۇرىنعى كەڭەس وفيتسەرىنىڭ قىزى الەكساندرا سيلانتيەۆانىڭ «ەگەمەننەن»، شەراعامنان باستالعان ءۇردىستى نەشە جىلدان سوڭ ەسىمە سالعانىنا قۋاندىم! شىركىن، «ەگەمەن»، شىركىن شەراعاڭ سول جىلى ەشبىر مينيسترلىكسىز، ونوماستيكالىق كوميتەتسىز- اق، ەشقانداي دا باسقارمانىڭ شەشىمىنسىز بولاشاق قازاق اتى- ءجونىنىڭ ەتالونىن جاساپ بەرگەن ەكەن دە! وسى ارادا «ەگەمەننەن» باستالعان ءۇردىستىڭ باسپا سوزدەگى سونداعى «جارىلىس- ءدۇمپۋى» تۋرالى دا ايتقان ءلازىم. ءبىر توپ - اتى-ءجونىنىڭ «ي» حارپىمەن، ءبىر توپ - «ۇلى» ءيا «قىزى» - مەن اياقتالعانىن قالادى.

«تەگى» مەن «اتا»، «اپا»، «نەمەرەسى» دەگەندەر دە جارىسىپ كەتتى. تۇپتەپ كەلگەندە ونىسى گرۋزيننىڭ «شۆيلي» مەن «يدزە» - سى، ارمياننىڭ «يان» - ىنا كەڭەسشە ەلىكتەۋ ەدى. وقىمىستىلارىمىز دا «سولقىلداپ» تۇردى. ەركەتەي ەسىمدى دوسىمنىڭ اكادەميالىق ءبىلىمى جوق بولسا دا، «وۋ، ءبىزدىڭ «حان»، «قۇل»، «بەك»، «باي»، «قىزى»، «ءالى» - لەرىمىز سول «شۆيلي- مۆيلي» ەمەس پە، نەگە باس اۋىرتامىز، ا؟»، دەپ مۇڭاياتىن سوندا! ءبىز «مۇددەلەر ۇيىمشىلدىعىن» بۇل جولى كورسەتە المادىق، ءبارىن ءبىر جۇيەگە تۇسىرەيىك تە دەگەن ءسوزى ءوتىمدى تۇلعا، قۇزىرلى ۆەدومستۆو تابىلمادى! اتى- جوندەگى بىرىزدىلىك جەڭىسى كوپكە دەيىن ورناماي قويدى... ءبىز ول كەزدە 4-سىنىپتا وقيمىز... زاۋمەن سىرتقا شىعىپ كەتەتىن مۇعالىمىمىز «ءتارتىپ بۇزعان بالالاردىڭ اتى-ءجونىن ماعان جازىپ بەر»، دەپ نيازبەككە تاپسىرسا، «اعاي جوقتا شۋلاعان وقۋشىلار: ارتەلىپ، الىمبەكىپ، قانسەيتىپ، مىرزابايىپ...» دەي كەلىپ، اق جۇرەك بەلسەندىمىز «وسپانىپ» دەپ ءوزىن دە تىركەپ قويار ەدى.

اتى-ءجوندى قازاقشالاعانىڭدا قايتا سول نيازبەكتە بىرىزدىلىك بولعان ەكەن-اۋ! دەسە دە ەرتەڭدەر «ەگەمەن قازاقستاندا» جاريالاناتىن بيىلعى وقۋعا تۇسكەن تالاپكەرلەر تىزىمىنە زەر سالىڭىزشى، كوڭىلىڭىز مارقايادى. قازاقشا «وۆ» ى مەن «يەۆ» ى، «وۆا» سى مەن «يەۆا» سى جوق اتى-ءجون دەگەن سولار! بۇلار - جاڭا ءداۋىردىڭ قازاقتارى. ءبارى دە «ەگەمەننەن»، شەراعاڭنان باستالعان...

تالعات ءسۇيىنباي، «ەگەمەن قازاقستان»