تاۋىققا قاتىستى قىزىقتى دەرەكتەر

ءمان بەرە قارار بولساق، بۇل قۇستىڭ تىرشىلىگىندە دە قىزىقتى جايلار كوپ بولىپ جاتادى ەكەن. وسىنداي قىزىقتاردىڭ ءبىرقاتارىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنۋدى ۇيعاردىق.

بۇل تۋرالى زامانا گازەتى حابارلايدى.

شەشۋى قيىن جۇمباقتىڭ كەيىپكەرلەرى

تاۋىقتار - ەجەلدەن بەرى شەشىمىن تابا الماي كەلە جاتقان ءبىر قىزىق سۇراقتىڭ كەيىپكەرلەرى. «تاۋىق بۇرىن پايدا بولعان با، الدە جۇمىرتقا بۇرىن پايدا بولعان با؟» دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن ءسىز دە بەرە المايسىز.

جۇمىرتقانىڭ عاجايىبى

تاۋىق جۇمىرتقاسىنىڭ عاجايىپ قاسيەتتەرى كوپ. ازىقتىق، شيپالىق قاسيەتتەرىن ايتپاعاننىڭ وزىندە. مىسالى، ءبىر قاراعاندا ول نازىك، ءبىراق وڭايشىلىقپەن سىنبايدى. ءىرى تاۋىق ونى باسىپ، بالاپان شىعارادى. جۇمىرتقا تىعىز، وعان سىرتتان ميكروبتار، باكتەريالار، ۆيرۋستار وتپەيدى. سويتە تۇرا وسى مىعىم جۇمىرتقانى نازىك قانا سارى ۇرپەك بالاپان ءوزىنىڭ كىشكەنتاي تۇمسىعىمەن شۇقىپ تەسىپ شىعادى. ال ونىڭ ءوسىپ- جەتىلۋى ءۇشىن اناسىنىڭ جىلۋى، كۇن ساۋلەسى، اۋا وسى قابىق ارقىلى وتەدى، ىشتەن قاجەتسىز گازدار سىرتقا شىعارىلادى، ياعني وندا جاي كوزگە كورىنبەيتىن 7500 گە جۋىق تور- تەسىكتەر بار.

جىلىنا 300 جۇمىرتقا تۋادى

كەزىندە سولتۇستىك امەريكادا بۋدانداستىرۋ ارقىلى شىعارىلعان «برامما» دەپ اتالاتىن تۇقىمعا جاتاتىن تاۋىقتاردىڭ سالماعى 7 كيلوعا دەيىن جەتەدى ەكەن. ولار جىلىنا 100 - 120 جۇمىرتقا تۋادى. ال فرانتسۋزدار شىعارعان «ماستەر گرەي» تۇقىمدى تاۋىقتار جىلىنا 300 جۇمىرتقا تۋاتىن كورىنەدى.

2,5 كيلولىعى دا، 0,027 گرامدىعى دا بار

يامايكادا تىرشىلىك ەتەتىن ەڭ كىشكەنتاي «كارليك- كوليبري» تۇقىمداس تاۋىقتىڭ جۇمىرتقاسىنىڭ ۇزىندىعى 1 سانتيمەترگە ازەر جەتەدى، سالماعى 0,365 گرامدى قۇرايدى ەكەن.

2008-جىلى شۆەتسيادا بىرەۋدىڭ فەرماسىنداعى تۇيەقۇس سالماعى 2,5 كيلودان اساتىن جۇمىرتقا تۋىپتى. ال تاۋىقتىڭ بۇعان قاتىستى رەكوردى مىناداي: 2010-جىلى ۇلىبريتانيانىڭ ەسسەكس گرافتىعىنداعى بىرەۋدىڭ گارريەت دەگەن تاۋىعى ديامەترى 23 سانتيمەتر، ۇزىندىعى 11,5 سانتيمەتر، سالماعى 163 گرامم تۇقىم تۋعان.

ال ەڭ كىشكەنتاي جۇمىرتقانى 1998-جىلى گوللانديادا بىرەۋدىڭ «كانارەيكا» تۇقىمداس تاۋىعى «ومىرگە اكەلىپتى» . جۇمىرتقانىڭ ۇزىندىعى 7 ميلليمەتر، ديامەترى 5,22 ميلليمەتر، سالماعى 0,027 گرامم بولعان.

ەڭ كارى تاۋىق

2010-جىلى قىتايدىڭ يۋننان پروۆينتسياسىندا تۇراتىن ءبىر شارۋانىڭ تاۋىعى الەمدەگى ەڭ كارى تاۋىق دەپ تانىلىپتى. الگى تاۋىق سول كەزدە 22-جىل ءومىر سۇرۋدە ەكەن. (تاۋىقتار 7-8 جىل ءومىر سۇرەدى). ەسەپتەگەندە ول تاۋىق 400 جاستاعى اداممەن قۇرداس بولىپ شىعادى ەكەن. ول 1988 - 2010-جىلدار ارالىعىندا 5 مىڭ جۇمىرتقا تۋىپتى.

يتكە بوي بەرمەيتىن قوراز

ۇلى بريتانيانىڭ سوممەرسەت قالاسىندا رۋستەر كوربۋن دەگەن ءداۋ قوراز بولىپتى. ونىڭ بويىنىڭ بيىكتىگى 91 سانتيمەترگە، سالماعى 11 كيلوعا جەتكەن. بۇل قوراز جۇرگەن جەردە تاۋىققا ادام دا، يت تە، تۇلكى دە جولاي المايتىن بولعان.

18 اي باسسىز ءومىر ءسۇرىپتى

1945 -جىلى ا ق ش- تا مىناداي جاي ورىن الىپتى: للويد ولسەن دەگەن شارۋا ءبىر قورازدى ازىق ەتپەك بولىپ، باسىن شاپقان ەكەن، ءبىراق ول ولمەي، ءتىرى قالىپتى. مۇنى قىزىق كورگەن يەسى قورازعا كەڭىردەگى ارقىلى ازىق، سۋ بەرە باستايدى، سوندا ول ونى دەنى ساۋ تاۋىقشا جۇتا باستاعان. كەيىن ونى عالىمدارعا تەكسەرتەدى. سويتسە، قورازدىڭ نەگىزگى ۆەنا تامىرى امان قالىپ، كەسىلگەن جەرىندە قان تەز ۇيىعان ەكەن، سونداي- اق رەفلەكستەرگە جاۋاپتى ستۆولدىق جاسۋشالاردىڭ كوپ بولىگى امان قالعان. ل. ولسەن «مايك» دەپ ات قويعان بۇل عاجايىپ قورازىنىڭ ارقاسىندا كەيىن قىرۋار اقشا تاۋىپتى. ياعني ەل ارالاپ، «باسسىز قورازدى» كورسەتكەنى ءۇشىن حالىق وعان اقشا تولەپ وتىرعان. قىسقاسى، مايك يەسىن 18 اي بويى اسىراپتى. يەسى تىنىس جولدارىن تازارتىپ تۇرۋدى ۇمىتقاندىقتان كەيىن ول قوراز ابايسىزدا ءولىپ قالىپتى.

«سوتتالعان» قوراز

ەرتەرەكتە تۋنيستىڭ اين-دراحام دەگەن قالاسىندا داۋسى عالامات اسەرلى ءبىر قوراز بولىپتى. ءبىراق ونىڭ اسەم داۋسى كوپ ادامدارعا ۇناماپتى، ويتكەنى تاڭعى ءتاتتى ۇيقىدان وياتاتىن بولعان. ونىڭ داۋسى ءتىپتى 3 شاقىرىمعا دەيىن انىق ەستىلەدى ەكەن. اقىرىندا بىرەۋلەر ونىڭ ۇستىنەن قازىعا ارىز ءتۇسىرىپتى، ال قازى بولسا ونى تۇرمەگە قاماتىپ قويعان ەكەن.

«كانوپۋس» دەگەن جۇلدىزدى ءبىرىنشى كورەدى ەكەن

كەي عالىمداردىڭ تۇجىرىمىنشا، قوراز كوكجيەكتەن «كانوپۋس» اتتى جۇلدىزدىڭ شىققانىن ءبىرىنشى بولىپ كورەدى، ولاردىڭ «تاڭدى شاقىرۋى» وسى كەزدەن باستالادى، كانوپۋس كوكجيەكتەن كورىنبەي كەتكەن سوڭ دا قورازداردىڭ شاقىرۋى ءبىرازعا دەيىن جالعاسادى ەكەن.

بۇگىنگى تاۋىق باياعى دينوزاۆردىڭ تىكەلەي ۇرپاعى ما؟

رەسەي مەن اقش عالىمدارى ءبىر قىزىق جاڭالىق جونىندە جاريالادى. ولار ءوزىمىز كۇندە كورىپ جۇرگەن كادىمگى تاۋىقتىڭ وسىدان ميلليونداعان جىلدار بۇرىن جويىلىپ كەتكەن ۇشاتىن دينوزاۆرلاردىڭ ۇرپاعى ەكەنىنە كوز جەتكىزگەندەرىن ايتادى.

ياعني عالىمدار ۇزاق جىلدار بويى جۇرگىزگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە قۇستاردىڭ ۇشاتىن دينوزاۆرلارمەن تۋىستىق قاتىسى بارىن انىقتاپتى. گەندىك زەرتتەۋلەر كەزىندە تۋىستىق جاعىنان دينوزاۆرلارعا ەڭ جاقىنى كادىمگى تاۋىق، سوسىن كۇركەتاۋىق ەكەنى انىقتالىپتى. ال باسقا قۇستاردا «دينوزاۆر- بابالار» گەنى بۇل ەكەۋىندەگىمەن سالىستىرعاندا وزگەرىستەرگە كوبىرەك ۇشىراعان كورىنەدى.

عالىمدار وسىنداي تاڭقالارلىق جاڭالىق جونىندە جاريالادى. بۇگىندە بۇل باعىتتاعى زەرتتەۋلەر قىزۋ جالعاسىپ جاتىر ەكەن.