مەن قازاقتىڭ كارىلەرىنە سەنبەيمىن - زاردىحان قينايات ۇلى

بۇرىن زاردىحان قينايات ۇلىنان سۇحبات الىپ ەدىك. اعا باياعى بيازى، سالماقتى قالپىمەن اقتارىلا سويلەگەن بولاتىن. «قازاق تاريحىن 1991 -جىلدان باستاۋ - وتكەنگە قيانات» دەدى.

جالتاقتاعان جوق، جاعىنعان جوق. سۇحبات «اق جەلكەندە» جاريالاندى. ول كەزدە سايت جوق. ينتەرنەتكە شىقپادى. سول سەبەپتى سول كەزدە ايتقان زاردىحان اعانىڭ كەيبىر كەسەك ويلارىن قايتادان ورتاعا سالۋدى ءجون كوردىك.

قازاقتىڭ ناعىز تاريحشىسى زاردىحان قينايات ۇلىنىڭ جاتقان جەرى جارىق، اقىرەتتىك جايى ءجانناتتان بولعاي!

... بالالىق شاعىم وتە اۋىر جاعدايدا ءوتتى. سوعىس زامانىندا تۋىلدىق. ودان قالسا شەشەمنەن 7، اكەمنەن 14 جاسىمدا ايىرىلىپ ەرتە باستان جەتىمدىكتىڭ تاۋقىمەتىن تارتتىم. سوندىقتان ءبىزدىڭ كەزىمىزدە ۇن- شاي دەگەن بولمادى ...

... بالالىقتا كەزدەسكەن ءبىر قىزىق ءساتىمدى ايتىپ بەرەيىن. مەن 1-سىنىپقا بارعان كەزدە مەكتەبىمىزدىڭ قابىرعاسىندا ءۇش ادامنىڭ سۋرەتى ءىلىنىپ تۇراتىن. ءبىر كۇنى مۇعالىمىمىز: «مىنا ءۇش سۋرەتتى تانيتىن بالا بار ما؟» - دەپ سۇرادى. بىزبەن بىرگە وقىعان يساعالىم دەگەن مالشىنىڭ بالاسى قولىن كوتەردى. ول الگى ۇشەۋىن اۋىلدىڭ ءۇش شالىنا ۇقساتىپ: «اناۋ - ساقاي شال، مىناۋ - الشوراز شال»، - دەي باستاپ ەدى، مۇعالىم ىزا بولىپ بالانى جاعىنان تارتىپ جىبەردى. سويتسەك، ول ۇشەۋى ماركس، ەنگەلس، لەنين ەكەن ...

... مەكتەپ قابىرعاسىندا- اق تاريحشى بولۋدى ارماندادىم. تاريح فاكۋلتەتىنە ءتۇستىم. تاريحتى وقىعانىم جامان بولماپتى، جەتپىسىمە دەيىن جاساپ كەلە جاتقانىم - سونىڭ ارقاسى. بيلىكتىڭ جوعارعى ساتىسىنا دەيىن بارۋىما مۇمكىن وسى تاريحي ءبىلىمىم اسەر ەتكەن شىعار. ۋنيۆەرسيتەتتى قىزىل ديپلوممەن ءبىتىردىم. ستەپەنديانت بولدىم. ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەننەن كەيىن مەنى پارتيا قىزمەتىنە جىبەردى. پارتيادا ەڭبەك ەتىپ، وقىپ- ۇيرەنىپ ءجۇرىپ، كەيىن ساياساتقا ارالاستىم. موڭعول ۇكىمەتىنىڭ جانە پارلامەنتىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە دەيىن كوتەرىلدىم ...

... موڭعوليادا قازاقتاردان جاقسى ينتەلەگەنتتەر قالىپتاستى. ءتىپتى موڭعولدار اراسىندا: «موڭعولدىڭ باسىن حايروللا (ەڭ مىقتى نەيروحيرۋرگ) شاعادى، موڭعولدىڭ ءانىن قابىلاش (وپەرا ءانشىسى) ايتادى، «كاپيتالدى» جاتقا قامبار بىلەدى، موڭعولدىڭ دەموكراتيالىق توڭكەرىسىن زاردىحان جاسادى. سوندا ءبىز، موڭعولدار نە ىستەپ ءجۇرمىز»، - دەگەن انەكدوت پايدا بولعان ...

... تاريح - ءبىر ۇرپاقتىڭ ەكىنشى ۇرپاققا جالعاسىپ جاتاتىن ديناميكالىق قۇبىلىسى. سوندىقتان تاريحتى ءۇزىپ- جارماي، تۇتاس كۇيىندە بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزە الساق، وندا ول ناعىز حالىقتىڭ، ادامزاتتىڭ تاريحى بولىپ شىعادى ...

... ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ناعىز كەمەلدەنگەن شاعى - «اق وردا» ءداۋىرى. سوندىقتان تاريحىمىزدى «اق وردادان» باستاۋ كەرەك ...

... ورىس حان - جوشىنىڭ قازاق بولىپ كەتكەن سەگىزىنشى ۇرپاعى. 1361 -جىلى ورىس حان بيلەگەن «اق وردانى» ءبىز قازىر «قازاق مەملەكەتى» دەپ اتاپ ءجۇرمىز. 1362 - جىلى ورىس حان «التىن وردانى» بيلەدى. ودان كەيىنگى ورىس حاننىڭ ۇرپاقتارى قازاق حاندىعىنا دەيىن ۇزىلگەن جوق. ورىس حاننىڭ بالاسى قۇيىرشىق حان، ونىڭ بالاسى - باراق حان، باراق حاننىڭ بالاسى - جانىبەك حان. سول سياقتى ورىس حاننىڭ تاعى ءبىر ۇلى - توقتاقيا، توقتاقيانىڭ ۇلى - انىكە بولات، انىكە بولاتتىڭ ۇلى - كەرەي. دەمەك، قازاق مەملەكەتىن قۇرعان جانىبەك پەن كەرەي - ورىس حاننىڭ شوبەرەلەرى ...

... قازاقتىڭ سوڭعى حانى - كەنەسارى. ورىس حاننان كەنەسارىعا دەيىنگى ارالىقتا قازاقتى بارلىعى 31 حان باسقاردى ...

... بىزگە قازاق مەملەكەتىنىڭ تاريحىن 1991 -جىلدان باستاۋ كەرەك دەگەن قاعيدا كۇشەيىپ تۇر. بۇل تۋرالى «قازاق تاريحىن 1991 - جىلدان باستايىق» دەگەن 28 كىسىنىڭ جازعان حاتى بار ...

... ءامىر تەمىر - قازاققا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن ادام. ول قازاق ءۇشىن ەشتەڭە جاساعان جوق. ارينە، ءامىر تەمىر ماۋرەناحردى دەرجاۆالىق دەڭگەيگە كوتەردى. ءبىراق، ونىڭ شىققان تەگى - موڭعولدىڭ بارلاس تايپاسى ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك ...

... تۇركىستاندى قازاققا قايتارىپ بەرگەن - قاسىم حان ...

... قازاق ءبىر جاقسى نارسە كورسە، سوعان بۇيرەگى بۇرىپ تۇرادى. جاقسى بىرەۋدى كورسە بولدى، ءبىزدىڭ اتا- بابامىز دەيدى. قازاقتىڭ ءوز جەرى بار. سوندىقتان، قازاقتى تەك قازاق تەرريتورياسىنان ىزدەۋ كەرەك ...

... لي بايدى قىتاي جاقسى كورىپ وتىر. نەگە دەسەڭىز، مۇنداي نارسەلەردى ولار قۋانا قارسى الادى. ەگەر لي بايعا شۋ بويىنان ەسكەرتكىش قويىلاتىن بولسا، قىتايلار وعان كەلىپ جىل سايىن گۇل قويادى. بۇل جاعداي - مەملەكەتىمىز ءۇشىن وتە قاۋىپتى ...

... ءبىزدىڭ ينستيتۋتتا قازاقشا ءبىر اۋىز ءسوز بىلمەيتىن تاريحتىڭ پروفەسسورلارى بار. بىرەۋگە قازاقتىڭ تاريحىن ۇيرەتىپ جۇرگەن ادامنىڭ قازاقتىڭ ءتىلىن بىلمەۋى سۇمدىق قوي!

... مەن قازاقتىڭ جاستارىنا سەنەمىن. مەن قازاقتىڭ كارىلەرىنە سەنبەيمىن. ءتىپتى وزىمە دە. نەگە دەسەڭىز، بولەك پسيحولوگيادا تاربيەلەنگەن ادامنىڭ سانا- سەزىمىن كەڭەستىك يدەولوگيا ابدەن بيلەپ العان. كارىلەردىڭ ۇلتتىق ماسەلەلەرگە ءمان بەرگىسى كەلمەيتىنى سوندىقتان. مۇنى كەلەشەكتە جاستار ءبىر جاعىنا شىعارماسا، بۇگىنگى 40-50 جاستان جوعارعى ادامدار ءتىل ءۇشىن ۇلكەن پروگرەسس جاساي قويۋى كۇماندى ...

... قازاق جاستارى ءوز ويىن اشىق ايتا الاتىن، بيلىكتىڭ، اقساقالداردىڭ الدىندا كىبىرتىكتەمەي، ءوزىن- ءوزى جانىشتامايتىن كۇيگە جەتسە، كەلەشەكتە ەلىمىزدىڭ كوپ نارسەلەرى دۇرىس جاعىنا قاراي شەشىلەر ەدى دەپ ويلايمىن ...

... دانىشپان اباي: «قازاق «كوپپەن كورگەن ۇلى توي» دەيدى. كوپ اداسىپ جۇرسە، سوندا جول بىلەتىن ءبىر ادام اداسقانداردىڭ ارتىنان ءجۇرۋ كەرەك پە؟» - دەيدى. سوندىقتان، ءبىزدىڭ جاستاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ «مەن» دەگەن پىكىرى بولىپ، ماحامبەت قۇساپ «مەن» دەپ سويلەي ءبىلۋى كەرەك. قازاقتا وندايلار قازىر از. ويتكەنى، قاۋىمنىڭ ىشىندە تۇنىق مارجاندار جۇتىلىپ كەتەدى.

... مەن بۇرىن اتامەكەندى، قازاقتى ارمانداپ كەلدىم. ول ارمانىما جەتتىم. جاماندىق كورگەم جوق. ەندىگى ارمانىم - قازاعىمىز ناعىز ساليقالى، مىقتى، تۇعىرىنا قونعان قازاق بولىپ، ۇلتىمىزدىڭ دۇنيەجۇزىنىڭ تۇعىرىنا جەتكەنىن كورۋ ...

دايىنداعان سەرىكبول حاسان