قازاقتى لەنين وسىلاي قىرعان

وسى تاريحي حاتتا پرولەتارياتتىڭ كوسەمى لەنين: «ارال تەڭىزىنىڭ بالىقشىلارىنا، جۇمىسشى جولداستارعا! حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ شاقىرۋى. 7 - قازان. 1921 ج. قىمباتتى جولداستار! سىزدەرگە بۇكىل پوۆولجەنىڭ جانە پريۋرالەنىڭ ءبىر بولىگىن اسا زور باقىتسىزدىق - بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورمەگەن اشتىق جايلاعانى تۋرالى حابار، ارينە، جەتكەن شىعار. ميللونداعان ادام، ەڭبەكشى شارۋالار مەن جۇمىسشىلار، ميللونداعان مال قىرىلايىن دەپ تۇر جانە قىرىلا باستادى. ارال تەڭىزىندە بالىق اۋلاۋدىڭ جايى جامان ەمەس. اۋلاعان بالىقتارىڭىزدىڭ ءبىر بولىگىن اشتىقتان ءىسىنىپ كەتكەن 8 ميلليون كۇيزەلگەن ەڭبەككەرگە، بارىنەن بۇرىن قىرىلىپ كەتۋى مۇمكىن 7 ميلليون بالاعا بەرىڭىزدەر!» دەپ حات جولدايدى.

وزدەرى اشتىقتان قىرىلعالى وتىرعان ارال حالقىنا لەنيننىڭ بۇل سالەمى ۇلكەن سالماق بولدى. ءبىراق قازاقتىڭ «ولە جەگەنشە، بولە جەگەندى» جاقسى كورەتىنى ءالىمساقتان بەلگىلى. ونىڭ ۇستىنە بەلسەندى بىتكەن اتقا قونىپ، كۇن كوسەمنىڭ حاتىنا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن ەلدى ءبىر قامشىمەن ايداعانى تاعى بار. ءسويتىپ، «وزەن جاعالاعاننىڭ وزەگى تالماس»، لەنين ايتقاندا نە وتىرىس» دەپ، ءبارى ورە تۇرەگەلدى.

ەكى جارىم ايدىڭ ىشىندە ارال بالىقشىلارى قامىستىباس تەمىرجول بەكەتىنەن رەسەيگە 14 ۆاگون بالىق جونەلتتى. ارال سوۆدەپىنىڭ تۇڭعىش ءتوراعاسى تولەگەن مەدەتبايەۆ (جارتى جىل عانا سوۆدەپ بولىپتى بۇل كىسى) حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى لەنينگە مىنانداي مازمۇندا جەدەلحات جولدايدى: «ارال باسسەيىنىنىڭ بالىقشىلارى 14 ۆاگون بالىق جونەلتتى. بۇل ىستە، اسىرەسە، بوگەن بالىقشىلارى ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتتى»...

«ارال بالىقشىلارىنىڭ ەرلىككە ءتان بۇل ءىسى ۇرپاقتان-ۇرپاققا اڭىز بولىپ، ايتىلا بەرمەك. بيىل وسىناۋ اتاۋلى، ايتۋلى ىزگىلىكتى ىسكە - 95 جىل!» - دەپ ماقتانادى ارالدىق اقىن تولىباي ابىلايەۆ.

قازىر ءبىز قاي عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز؟ بوداندىق، قۇلدىق سانا نەگە بىزبەن بىرگە ۇرپاقتان ۇرپاققا كەتۋى ءتيىس؟ جانە وزدەرى اش-جالاڭاش وتىرىپ جونەلتكەن بالىعىن بالشەبەكتەر «اشتىقتان قىرىلايىن» دەپ جاتقان حالىق ءۇشىن ەمەس، پاروۆوزعا وتىن رەتىندە اۋلاتقاندىعىن سول اڭعال جانداردىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى بىلە مە ەكەن؟ بىلسە، وسىنداي ماقتانىش تۇتار ما ەدى؟

ال الگى بالىقتاردىڭ پاروۆوزعا وتىن رەتىندە پايدالانىلعانىن گ. سافاروۆ 1920 -جىلعى «كولونيالنايا رەۆوليۋتسيا» دەگەن كىتابىندا جازىپ كەتكەن. وسىدان كەيىن ونىڭ ءوزى دە اتىلدى. «ميلليونداعان مال قىرىلايىن دەپ تۇر جانە قىرىلا باستادى» دەپتى كۇن كوسەم جەدەل حاتتا. سول مال حالىقتان ارتىق پا ەدى؟ اشتىققا ۇشىراعاندار بالىققا قاراپ وتىرعانشا، سول مالدى نەگە ازىق ەتپەگەن؟ مىنە، بۇل دا قازاقتى ءاجۋا ەتىپ، ەلدىڭ اشتىقتان قىرىلۋىنا اپارعان ءبىر جولى، وتارشىلاردىڭ.

جەتكەرگەن ءجۇسىپ
halyknews.kz