ومىرگە عاشىق بولۋ

سىپايى امانداسىپ، جايعاسقان سوڭ مەنى اڭگىمەگە تارتا باستادى. ول:
- بالا كۇنىمىزدە شەشەمىز ناۋرىز باستالسا بولدى: «جاڭا جىل قۇتتى بولسىن!» دەپ وتىرۋشى ەدى. قازىر سونى ەل ۇمىتۋعا اينالدى. ەلدىڭ ءبارى 31 -جەلتوقسانعا ۇيرەنىپ الدى. اقىلمەن ويلاپ قاراساڭ، 1 -قاڭتار كۇنى نە جاڭاراۋى مۇمكىن؟ - دەدى.

- ءيا، راسىندا نە جاڭارۋى مۇمكىن؟ ءبارى ءباز قالپىندا قالادى. 22 -ناۋرىزداعىداي كۇن مەن تەڭەلىپ، ەرتەسىنە جاڭا ۋاقىتتىڭ ساناعى باستالسا ءبىر ءجون، - دەدىم.

- ءالى ەسىمدە. اجەلەرىمىز ءبىرىنشى شىققان بايشەشەكتى قار استىنان تەرىپ اكەپ، مىنە جاڭا جىل باستالدى دەپ قۋانا كورسەتىپ جاتۋشى ەدى. قاڭتاردا شىرشانى قانشا اينالساق تا الىگە دەيىن جاڭا جىلدىڭ جارشىسى بايشەشەك سياقتى كورىنەدى دە تۇرادى. ماعان ونىڭ سوزدەرى جاعىپ كەتتى. وسىلايشا اڭگىمەمىز جاراسىپ سالا بەردى. مەن دە ناۋرىز تۋرالى ءبىراز نارسە ايتقان بولدىم. ءبىرازدان سوڭ مەن:

- كىم بولىپ ىستەيسىز؟ - دەدىم.

- فورتەپيانودان ساباق بەرەمىن.

- جاقسى عوي!

- ارينە. وزىمە ۇنايدى. زەينەتكە باياعىدا شىققام. جۇمىستان جىبەرمەيدى. ونەر مەكتەبىندە ادام جەتىسپەيدى. امال جوق. اقشا ءۇشىن ۇيرەتەم. قىزىڭىز بولسا، ماعان ۇيىرمەگە بەرىڭىز.

- تەلەفونىڭىزدى بەرىڭىز. ايەل، بالا-شاعاممەن اقىلداسىپ، ءبىر حابارىن بەرەيىن.

جاقسى كۇتەمىن، - دەدى. ەسىمى ولگا ەكەن. ولگا اپايىم ورتا جولدا ءتۇسىپ قالدى. ەرتەسىنە وتباسىما ورالعان سوڭ ۇيىرمە تۋرالى ايتتىم. ون جاسار قىزىم قۋانا- قۋانا كەلىستى. ەرتەڭىنە ولگا اپايدى ونەر مەكتەبىنەن وپ-وڭاي تاۋىپ الدىم. مەنى كورىپ: «كەلدىڭىز بە؟» - دەپ قۋانىپ كەتتى. مۋزىكاعا قابىلەتىن تەكسەرىپ كوردى دە: «نەگىزى، فورتەپيانوعا التى جاستان الامىز. ءبىراق قابىلەتتى قىز سياقتى. الامىن»، - دەدى. حوش، سونىمەن اپتاسىنا ءۇش رەت سول كىسىدەن ساباق الاتىن بولدىق. جارتى جىل وتكەندە ولگا اپاي مەنى شاقىرتىپ:

- قىزىڭىز ماعان ۇنادى. كەش كەلسە دە، تەز ۇيرەنىپ كەتتى. وتە العىر بالا. بولاشاقتا قىزىڭىزدى مۋزىكاعا ءبىرجولاتا بەرگىڭىز كەلمەي مە؟ ءارى قاراي كونسەرۆاتوريا دەگەندەي. ول ءۇشىن، ارينە، قىزىڭىز ءبىراز جارىسقا قاتىسىپ لاۋرەات اتانۋى كەرەك، - دەدى.

- ولاي بولمايتىن شىعار. وسكەن سوڭ كوڭىلى سۇيگەن ماماندىعىن ءوزى تاڭداي جاتار. مەن ازىرگە ايتا المايمىن.

- مۋزىكا، ونەر دەگەن تاماشا نارسە عوي. مادەنيەتتىڭ ناعىز مايەگى، - دەپ مەنى قىزىقتىرا باستادى.

- ءيا، ءبىراق مەن قىزىمدى سول لاۋرەات اتانۋعا ەمەس، مادەنيەت ۇيرەنسىن دەپ اكەلگەم.

- قالاي سوندا؟! لاۋرەات اتانباسا، ونەر جولىنداعى كارەراسى قالاي بولادى؟!

مەن سىزگە «بالانىڭ جان دۇنيەسىن كلاسسيكالىق مۋزىكامەن بايىتىپ بەرسە» دەگەن نيەتپەن بەرگەم. ال كارەراعا دەگەن قۇشتارلىق ءىشتارلىقتى قوزدىرادى. مەن ونەر ورتاسىن وتە جاقسى بىلەم. ساحنانىڭ ارعى جاعىندا لاۋرەات اتانۋ ءۇشىن قانداي قىرقىستار بولاتىنىن تالاي كورگەم. كىپ-كىشكەنتاي ءبۇلدىرشىننىڭ ونداي مياسورۋبكاعا وسى باستان تۇسكەنىن قالاماس ەدىم. سوندىقتان سىزگە زور ءوتىنىش: بۇدان بىلاي ماعان دا، قىزىما دا ونداي ۇسىنىس ايتپاي- اق قويساڭىز، جاقسى بولار ەدى. سەبەبى كونكۋرسقا قاتىسىپ جەڭىپ شىعۋدىڭ نەندەي ادىستەرمەن جۇزەگە اساتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى ەمەس پە؟ - دەدىم. ولگا اپاي ويلانىپ وتىردى دا:

- جارايدى. سولاي-اق بولسىن. مەن تەك تالانتتى قىزعا وبال بولماسىن دەپ قانا ايتىپ وتىرمىن، - دەدى دە، باسىلىپ قالدى.

ماعان ءسوزىن وتكىزە الماعانىنا ازداپ وكىنگەندەي دە بولىپ كورىندى. وسىدان سوڭ ءبىراز ۋاقىت مامىراجاي زامان ورنادى. ۇيىمىزدە باتىستىڭ نەشە ءتۇرلى كلاسسيكالىق شەدەۆر شىعارمالارى تۇراقتى وينالا باستادى. راسىندا دا راقات! كوز الدىڭدا كىشكەنتاي قىزىڭنىڭ كۇن ساناپ ونەر ۇيرەنىپ، گۇلدەنىپ وتىرعانى نەتكەن قۋانىش دەسەڭىزشى! 2014 -جىلدىڭ قارا كۇزىندە ولگا اپاي تاعى شاقىرتتى. باردىم. ول:

- الماتىدا جارىس بولادى. 17 مىڭ تەڭگە تولەۋ كەرەك. قىزىڭىز سول كونكۋرسقا قاتىسسا، جاقسى بولار ەدى، - دەدى.

- نەگە؟ مەنىڭ قىزىم قاتىسپاسا بولماي ما؟

- ءسىز اقشادان قينالىپ تۇرسىز با؟

- جوق. مەندە اقشا بار. ءبىراق ءبىز كونكۋرس تۋرالى ايتپايمىز دەپ كەلىسىپ ەدىك قوي.

- ءيا، سولايى سولاي عوي. ءبىراق بۇل ۇلكەن كونكۋرستىڭ دا پايداسى بار. اۋىلدىڭ قىزدارى قالانىڭ بالالارىمەن جارىسىپ، پسيحولوگيالىق كەدەرگىدەن وتەدى. ۇلكەن ورتادا وزدەرىن ەركىن سەزىنىپ ۇيرەنەدى. جاسقانشاق بولىپ قاشانعى جۇرەدى پروۆينسيادا؟ كورسىن دە ۇلكەن ورتانى.

- گراموتا، سىيلىقتار بەرە مە؟

- البەتتە. ونسىز بولا ما؟ بالالاردى كادىمگىدەي ماراپاتتايدى.

- مىنە، كوردىڭىز بە؟ وسى ماراپات ماعان ۇنامايدى. سەبەبى ادام بالاسى ونەردى جان دۇنيەسىن جايناتا ءتۇسۋ ءۇشىن عانا ۇيرەنەدى. ەرتەڭ ول جەرگە نەشە ءتۇرلى اتا-انالار جينالادى. ابدەن اككى بولعان اتا-انالار اينالما ادىستەردى ىسكە قوسادى. شاي-پايىن ۇيىمداستىرىپ، شىن تالانتتىڭ جولىن كەسەدى. سونىڭ ءبارىن قىزىم كورەدى. پسيحولوگيالىق تراۆما(جاراقات) الادى. وسىنىڭ ءبارىن ەسەپكە الار بولسام، مەن ءۇشىن بۇل كونكۋرستىڭ ءبىر مىسقال دا ماعىناسى جوق! مەن ماعىناسىز زاتقا باسىمدى قاتىرمايمىن، - دەپ كەسىپ ايتتىم. ءبىراق ولگا اپاي دا ساسقان جوق. قانشا دەگەنمەن، ەۆرەيدىڭ اتى - ەۆرەي. مات قويۋدى شەبەر مەڭگەرگەن. ول:

- جارايدى، سانجار، ءسىز ءۇشىن بۇل كونكۋرستىڭ ماعىناسى جوق ەكەن. ءسىز ءوزىڭىز بەن قىزىڭىزدى ويلاپ وتىرسىز. ول جاعىنان ءسىزدى قولدايمىن. ءتىپتى قىزىعىپ وتىرمىن سىزگە. ءبىراق ولاي كەتە بەرسەك، مەنى كىم ويلايدى؟

- سىزگە نە بوپ قالدى؟

- قالاي نە بوپ قالدى؟ مەنىڭ دە باسشىلارىم بار. ولار مەنەن ناتيجە كۇتەدى. ولار ءۇشىن ءومىردىڭ ءمانى - سول! «نەشە جىلدان بەرى بالا وقىتىپ ءجۇرسىڭ، نەگە سەنىڭ شاكىرتتەرىڭ كونكۋرستا ورىن المايدى؟» دەپ مەنى قىسپاققا الادى. سوندا مەن ءسىزدىڭ ۇستانعان ءومىر سالتىڭىز ءۇشىن باسشىلىقتان ءسوز ەستۋىم كەرەك پە؟ وسى ما ماعىنالى ءومىر؟ ەگەر مەنى قيىندىققا قالدىرىپ كەتەتىن بولساڭىز، ودان ءسىز قانداي ءمان تاباسىز؟ - دەگەن كەزدە مەن شىنىمەن دە توسىلىپ قالدىم. ايتارعا ءۋاج تاپپاي وتىرىپ قالدىم. سالدەن سوڭ:

- جارايدى. وندا قىزىم كونكۋرسقا گراموتا ءۇشىن ەمەس، ءسىزدىڭ ابىرويىڭىز ءۇشىن قاتىسادى.

- ولاي بولسا، تىپتەن جاقسى، - دەدى ول قۋانىپ. سودان ۇيگە كەلدىم دە، قىزىمدى دايىندادىم. وعان: «ەرتەڭ جارىسقا باراسىڭ. ورىن الام با، جوق پا دەپ باسىڭدى قاتىرما. اپايىم ريزا بولا ما، جوق پا دەپ قانا قاتىس. بارىڭدى سال. ايانىپ قالما»، - دەدىم. ارينە، الماتىدا ارنايى مەكتەپتە تاۋلىك بويى دايىندالاتىن پروفەسسيونال بالالاردان اسىپ تۇسەدى دەگەن ەسەك دامە بىزدە بولعان جوق. ءبىراق پروۆينسيانىڭ دەڭگەيىنەن جوعارى كورىنسە، سونىڭ ءوزى ولارعا جەتىپ جاتىر. ەرتەسىنە بارىپ اقشاسىن تولەدىم. ول دا - اقشا جەۋدىڭ جەتىلگەن ءبىر ءتۇرى. وقۋشى ءوزى بارىپ، ءوزى كەلۋى كەرەك. ۇزىلىستە اس-اۋقات، كوفە برەيك دەگەن اتىمەن جوق. تەك كونكۋرس بىتكەن سوڭ بالالارعا جىلتىراعان مەدال-سەدال سياقتى ارزانقول جىلتىراقتاردى تاراتىپ بەرمەكشى. ۇندەگەم جوق. بىلمەگەن ادام بوپ كەتە بەردىم. وزىمەن بىرگە قاتىساتىن ءبىر قىزدىڭ اكەسى جەكە كولىگىمەن ءبارىن توپىرلاتىپ الماتىعا الىپ بارىپ، الىپ كەلدى. قويشى، ايتەۋىر نە كەرەك، سول كۇنى كەشكە قاراي كونكۋرستارى اقىرى ءبىتتى عوي. ولگا اپايى بىتە سالىسىمەن ماعان تەلەفون تولعادى. اپارعان وقۋشىلارىنىڭ باس جۇلدەنى الماسا دا، بيىكتەن قالاي كورىنىپ، توپىرلاتىپ ماقتاۋ قاعازدارى مەن مەدالداردى قالاي قىرىپ العانىن اسىعا- اپتىعا ايتىپ جاتتى. (باس جۇلدەنىڭ قالاي انىقتالعانى ونسىز دا انىق قوي). ءسوزىنىڭ سوڭىندا:

- كەشكە مادەنيەت ءۇيىنىڭ الدىنا كەلىپ، قىزىڭىزدى الىپ كەتىڭىز، - دەدى. باردىم. كولىكتەن وقۋشىلارىمەن توپىرلاپ ءتۇسىپ جاتىر. ولگا اپايدىڭ قۋانىشىن كورسەڭىز عوي! قۋانىشى قوينىنا سىيماي تۇر. شاكىرتتەرىنىڭ جەتىستىگىن ايتىپ، جولدىڭ جاعاسىندا شاتتانا ماقتانىپ، جارتى ساعات بالپىلداپ اڭگىمە ايتىپ تۇرىپ الدى. شاكىرتتەرىنىڭ قولىندا ءبىر-ءبىر ماقتاۋ قاعازى. مويىندارىنا سارى جەزدەن جاسالعان ءبىر-ءبىر مەدال سالبىراتىپ ءىلىپ قويىپتى. قىسقاسى، مەن ماقساتىما جەتتىم. ولگا اپايدى قۋانىشقا بولەدىم. قىسپاقتان قۇتقاردىم. باسشىلىعى وعان پرەتەنزيا قويا المادى. ال قىزىمىز بولسا ءاۋ باستان باس جۇلدە مەن اتاقتاردان دامەلى بولىپ بارماعاندىقتان، ساحنانىڭ ارعى جاعىنداعى پىش-پىش اڭگىمەنى ەلەمەگەن كۇيى شات-شادىمان كۇيدە ۇيىمىزگە ورالدى. مەن نە ءۇشىن مۇنداي ستراتەگيانى تاڭدادىم؟ سەبەبى، ۆيكتور فرانكلدىڭ تۇجىرىمى بويىنشا تابيعات ادام بالاسىنا تالانتتى اتاققا تالاسۋ ءۇشىن ەمەس، كىسىنى قۋانىشقا بولەۋ ءۇشىن عانا بەرگەن. ەگەر وسى پىكىردى حوش كورەتىن بولساق، ءبىزدىڭ ستراتەگيا ءوزىن اقتادى دەگەن ءسوز. تاعى دا قايتالاپ ەسىڭىزگە سالا كەتەيىك. «ادام نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟»، «ادام ولگەنشە نە ىستەپ قالۋعا مىندەتتى ەدى؟» دەگەن سۇراقتارعا بىلاي دەپ جاۋاپ بەرگەن بولاتىن: «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى» - قارتايىپ شاۋ تارتقانشا ادامدىق بورىشىڭ - ادام ۇرپاعىنا قۋانىش پەن شاتتىق سىيلاۋ. كەز كەلگەن ادامعا جانىڭ اشىپ، ونىڭ ناسىلىنە، ۇلتىنا، تۇرىنە، دىنىنە، تىلىنە، جىنىسىنا قاراماستان، ولارعا ادال قىزمەت ەتىپ، ەتكەن قىزمەتىڭە ماقتاۋ، بوداۋ، اقى كۇتپەستەن، شاتتىق سەزىمگە شومىلىپ ءجۇرۋ ءومىردىڭ نەگىزگى ءمانى بولىپ تابىلماق».

البەتتە كوپ ەل مەنىڭ بۇل ارەكەتىمدى تۇسىنە المايدى. ولار مەنى «بالاسىنىڭ باعىن بايلادى» دەپ تە ويلايدى. ءبىراق لوگوتەراپيا بويىنشا ولاي ەمەس. بۇل ءىلىمنىڭ تەورياسى بويىنشا قۇداي بەرگەن دارىندى پايدالانىپ ونداي مۇمكىندىكتى ءىلىپ تۇسەتىن پىسىقتىقتى پوتەنسياليزم دەپ اتايدى. ياعني تالانتتى ادامنىڭ بويىندا كىسى قىزىعاتىن مۇمكىندىك مول بولادى. ءبىراق لوگوتەراپيا سۇراقتى بىلاي قويادى: «تالانتتى ادام پوتەنسيالىن پايدالانىپ، اتاعىن شىعاراتىن ءاربىر مۇمكىندىكتى ءمۇلت جىبەرمەي داڭقىن شىعارۋى كەرەك پە الدە سول دارىنىمەن ەلگە تانىلماي-اق تابيعاتتىڭ تالاپ ەتكەن جالعىز عانا ادامشىلىق پارىزىن ورىنداۋى كەرەك پە؟» مەنىڭشە اقىلدى ادام مىندەتتى تۇردە وسى پارىزدى تاڭداۋى كەرەك. ەگەر ءبىز «قالايدا جۇلدەلى ورالۋىمىز كەرەك» دەگەن دالباسا باعىتتى تاڭداعاندا جەڭ ۇشىنان جالعاسىپ جاتقان، شىم-شىتىرىق جەمقور جۇيەنىڭ قۇربانى بولار ەدىك. قىزىمىز دا ادىلەتسىز شەشىمدەردى كورىپ شوك الار ەدى. ال، ادىلەتسىزدىك - ادامنىڭ ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىن جوياتىن ەڭ ءىرى فاكتورلاردىڭ ءبىرى. سوندىقتان، بۇل بالەگە ۇرىنباۋدىڭ جالعىز جولى - ءوزىڭنىڭ باعىڭ ءۇشىن ەمەس، وزگەنىڭ شاتتىعى ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋ.

سانجار كەرىمباي

(2015 - جىل)

degdar.kz