ماعجان جانە ورىس سيمۆوليزمى

مۇندا ول ۇيرەنشىكتى شىعىستىق ۇردىستە جازادى، كوبىنەسە ابايدىڭ ىقپالىندا بولادى. ءبىراق ابايدان ايىرماشىلىعى، ماعجان جاس كەزىنەن باستاپ رەسەي وتارشىلدىعىنا قارسى كۇرەسكەر بولىپ قالىپتاسادى.

سەبەبى ەگەر اباي زامانىندا رەسەيدەن قازاققا ءبىلىم، عىلىم، وركەنيەت تارايدى دەگەن يلليۋزيا بولسا، سپەرانسكييدىڭ رەفورماسىنان كەيىن تۇركىستان ۋالاياتىندا ورىس مۇجىقتارى قاپتاپ، قازاقتىڭ ەڭ شۇرايلى جەرىن تارتىپ الىپ، پاتشالىق رەسەي ءوزىنىڭ وتارشىل ۇستەمدىگىن اشىقتان اشىق جۇرگىزە باستادى. ەگەر 19 -عاسىر بويى قازاق بىرەن- ساران ورىستىڭ شەنەۋنىگىن عانا كورسە، ەندى ورىستىڭ اراققا تويعان مۇجىقتارىنان تەپەرىش كورىپ، ولاردىڭ مۇلدە دوس ەمەس، باسقىنشى حالىق ەكەنىنە ابدەن كوزىن جەتكىزدى.

سوندىقتان جاس ماعجاننىڭ ليريكالىق كەيىپكەرى ءبىر جاعىنان ءبىلىم، عىلىم، بيىك شىعارماشىلىق ماقساتتارىن كوكسەسە، ەكىنشى جاعىنان ءوز ۇلتىنىڭ وتارشىلدىق بۇعاۋىنداعى ارتتا قالعان حالىق ەكەنىن تۇسىنە باستادى.

مىنە، ونىڭ العاشقى ۇستانىمى وسى ايانىشتى حالگە حالقىنىڭ كوزىن اشۋ، ونىڭ ۇلتتىق سانا- سەزىمىن وياتىپ، ۇلت- ازاتتىق كۇرەسكە، ەركىندىككە، بوستاندىققا جەتەلەۋ بولدى. بۇل جاعىنان ول 1913 -جىلىنان باستاپ «قازاق» گازەتى اينالاسىندا توپتاسقان الاش قوزعالىسىنىڭ مايتالماندارى احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، اليحان بوكەيحانوۆ ىقپالىندا ەدى. ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ تىپتە ونىڭ ۇيىندە تۇرىپ وعان ءدارىس بەرگەن ءمۇعالىمى بولعان. ورىس ادەبيەتى جونىندەگى ماعلۇماتتى ول العاش وسى ءمىرجاقىپتان الادى. مىنە، وسى كەزدەن باستاپ ول كەيىن «كۇمىس عاسىر» دەپ اتالعان 20 -عاسىردىڭ باسىنداعى ورىس ادەبيەتىنە عاشىق بولادى.

شىنىندا دا ول تاماشا ادەبيەت ەدى! ەگەر ورىس ادەبيەتىنىڭ التىن عاسىرىن قالاعان پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ پوەزياسى وتە راسيونالدى، اقىلعا تابىنۋشى، كلاسسيكالىق فورمالاردى جاقتاۋشى، ۇلتتىق سانا- سەزىمدى، وتانسۇيگىشتىكتى قالىپتاستىرۋشى ادەبيەت بولسا، بريۋسوۆ، مەرەجكوۆسكيي، بلوك، بالمونت باستاعان ورىس سيمۆوليزمى مۇلدە باسقا نەگىزدە قالىپتاسقان ەدى. ولارعا تۇرتكى بولعان بودلەر، ماللارمە، ارتيۋر رەمبوعا دەيىنگى فرانتسۋز ءسيمۆوليزمى بولاتىن. بۇل ورىس ادەبيەتىنىڭ الەمدىك دەڭگەيگە شىققانىنىڭ بەلگىسى ەدى. ويتكەنى بۇل ءبىر جاعىنان رومانتيزم كەزەڭىنەن دارىپتەلىنىپ كەلە جاتقان جەكە تۇلعالىق ساناعا، ينديۆيدۋاليزمگە نەگىزدەلگەن بولسا، ەكىنشى جاعىنان، سانادان تىس نارسەلەرگە، ادام ويىنىڭ ۇعىنىپ بولمايتىن دۇنيەنىڭ شەكسىزدىگىنە تالپىنۋىنا، ءومىر مەن ءولىمنىڭ اراجىگىن شاتاستىرعان يرراتسيونالدىلىققا نەگىزدەلگەن بولاتىن.

ءۇشىنشى جاعىنان بۇل اعىمدا پاتريوتيزمنەن گورى وزگە، اسىرەسە، تاڭسىق، ەكزوتيكالىق ەلدەرگە تامسانۋ باسىم ەدى. ارينە، ول كەزدە وسۆالد شپەنگلەردىڭ «زاكات ەۆروپى»، نەمەسە «باتىستىڭ باتۋى» كىتابى ءالى جازىلا قويعان جوق، ءبىراق ورىس ينتەلليگەنتسياسى اراسىندا ءوزىنىڭ ازيا قاۋپىنەن قورقۋ نەگىزىندە تۋىنداعان پانمونگوليزم اعىمى داۋىرلەگەن ەدى. جالپى بۇل تەرميندى العاش ەنگىزگەن ورىس فيلوسوفى ۆلاديمير سولوۆيەۆ بولاتىن. ول 1894 -جىلى ءوزىنىڭ «پانمونگوليزم» دەگەن ولەڭىن جازادى...

ءوزىنىڭ يستورياسوفيالىق ىلىمىندە سولوۆيەۆ ەۋروپا ءوزىنىڭ دامۋ پوتەنتسياسىن ءبىتىردى، ەندى ودان وزگە حالىقتار ءوزىنىڭ تاريحي كەگىن الادى، ەۋروپاعا شىعىستان قاۋىپ كەلە جاتىر دەگەن ويدى ايتادى. ونىڭ ايتۋىنشا بۇل كەك قايتارۋ يدەياسى كىشكەنە ارالداردىڭ كوسەمدەرى جاپونداردا تۋىندايدى. ولار الدىمەن قىتاي مەن كورەيانى باسىپ، سوسىن قىتايلارمەن بىرگە ەۋروپانى جاۋلايدى. ال تاعى ءبىر جۇمىسىندا ول بىلاي دەيدى: «جالپى، مەنىڭ ويىمشا، قىتايلار ەۋروپانى جاۋلاپ الۋعا جارالعان. ءبىزدىڭ ەۋروپاعا ءسىڭىپ كەتۋىمىز ەڭ بيىك نۇكتەگە جەتكەندە ولار ءبىزدى باسىپ جانشىپ وزىنە باعىندىرادى».

سولوۆيەۆتىڭ بۇل ويىن ونىڭ دوسى فيلوسوف كونستانتين لەونتەۆ تە جانە وزگە ينتەلليگەنتسيا دا قولدايدى. وسى باعىتتىڭ پايدا بولۋى ارقاسىندا اندرەي بەلىي رەسەيدىڭ ىشكى ىدىراۋىنا ارنالعان «پەتەربۋرگ» رومانىن جازادى. وندا ونىڭ باس كەيىپكەرىنىڭ، سەناتوردىڭ فاميلياسى ابلەۋحوۆ جانە ول وسى فاميليانى قىرعىز- قايساق حانى ابىلايدان شىققان، ال ۋحوۆ دەگەن جۇرناعى كەيىن قوسىلعان دەپ كەلتىرەدى. جانە ابىلايدى ايەل پاتشا اننا يوانوۆنانىڭ كەزەڭىندە رەسەي بوداندىعىنا كىرگەن دەپ كورسەتەدى. ءسويتىپ ول باس كەيىپكەرىن قازاقتان شىققان قىلىپ سۋرەتتەيدى. سول سياقتى الەكساندر بلوك تا ءوزىنىڭ «دا، سكيفى مى، دا، ازياتى مى» ولەڭىندە ءتىپتى ورىستىڭ ءوزى ءتۇپ نەگىزى بويىنشا ازيات، ازيالىق حالىق ەكەنىن مويىندايدى. ال مەرەجكوۆسكيي بولسا ءوزىنىڭ ايگىلى ولەڭىندە ەۋروپانى ءتۇن بالاسىنا بالاپ، پايعامباردى تەك شىعىستان كۇتەدى. كوردىڭىز بە، ماعجاننىڭ «پايعامبار» ولەڭىنىڭ قانداي قالىڭ كونتەكستتە جازىلعانىن. مۇنداي گەوساياساتتىق ءپالساپاعا كوتەرىلۋ، ەۋروپالىق جانە ورىس ءسيمۆوليزمىنىڭ ەستەتيكاسىنا ەركىن ەنۋ ماعجاننىڭ 1922 -جىلى قازاندا جانە 1923 -جىلى تاشكەنتتە شىققان جيناقتارىنا ءتان. وسىدان باستاپ ونىڭ ەكىنشى كەزەڭى باستالادى.

ءبىراق ونىڭ ويىنشا ءقاۋىپ ەندى قىتايدان ەمەس تاريحتىڭ قالىڭ قاتپارلارىندا جوعالعان ۇلى عۇننداردىڭ ۇرپاعى تۇركى حالىقتارىنان بولادى. ونىڭ «مەن كەلەمىن، مەن كەلەمىن، مەن كەلەم، كۇنەن تۋعان، گۇننەن تۋعان پايعامبار!» دەيتىنى وسىعان مەگزەيدى. ءبىراق ماعجاننىڭ ويىنشا كەك الۋ دەگەن جاۋ حالىقتى تاپتاپ ءوتۋ، نەمەسە، جويىپ جىبەرۋ ەمەس. العاشقى ەكپىنمەن ول «كۇل قىلايىق قالاسىن» دەپ جازسا، كەيىن «گۇل قىلايىق قالاسىن، ۇل قىلايىق بالاسىن» دەپ ءوزىن زاماتتا تۇزەپ جىبەرەدى. بۇل ۇزىندىدە دە ماعجاننىڭ ورىس ينتەلليگەنسياسىنىڭ گۋمانيستىك ۇردىسىنەن كوپ ۇيرەنگەنى بايقالادى. سونىمەن قاتار وسى ولەڭ ارقىلى ماعجاننىڭ تۇركىشىلدىك اعىمىنا دا قاتىسى كوزگە ۇرىپ تۇر. جانە بايقاپ قاراساڭىز تۇركىشىلدىك ول دا گۋمانيزمنىڭ ءبىر ءتۇرى. دەمەك ول ىقىلىم زاماننان كەلە جاتقان ءداستۇر ەمەس، مودەرنيستىك اعىم. ول ەۋروپانىڭ ءوز كۇناسىن مويىنداپ، وزگە ۇلتتارعا ەسەسىن جىبەرمەۋگە دە، رۋحاني جاڭاشا وسۋىنە دە جول بەرگەن دارحان، كەڭ پەيىل گۋمانيستىك نيەتىنەن تۋىنداعان زور مۇمكىندىك. سونىمەن قاتار، 20 عاسىردىڭ باسىندا گۋمانيزم ءوزىنىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتىپ، داعدارىسقا ۇشىرايدى.

مىنە، وسى ۋاقىتتا سيمۆوليزم قۇداي ىزدەۋدىڭ، گۋمانيزمدى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋدىڭ جاڭا ءتۇرى رەتىندە ايگىلەنەدى: يبسەن، مەرەجكوۆسكيي سياقتى سيمۆوليست-جازۋشىلاردى قىزىقتىرعان نارسەلەرى ءدىني - فيلوسوفيالىق ماسەلەلەر، نيتسشەلىك اسقان تۇلعا تۋرالى، ياعني ءوزىنىڭ شەكتەۋلى مۇمكىندىكتەرىنە قارسى شىققان ادام تۋرالى ماسەلە. عاسىر عاسىرعا اۋىسىپ جاتقان ءولىارا شاقتا زيالىلار ابسوليۋتتىك قۇندىلىقتاردى كوكسەيدى، ءدىننىڭ ءتۇرلى تۇرىنە عاجاپ اسەرشىل بولادى. وسىنداي ۇستانىمدا بولعان سيمۆوليزم اعىمى و دۇنيەمەن بايلانىستى جاڭارتۋعا قۇمار ەدى. سوندىقتان ولار تابىت قۇپياسىنا ءجيى ۇڭىلەتىن، ولار ءۇشىن قيال عاجاپ الەمىنىڭ، ميستيكانىڭ، ەتنيكالىق ءدىني نانىمداردىڭ، تەوسوفيا، وككۋلتيزم، ماگيانىڭ ماڭىزى ارتا بەردى. سيميۆوليزم ەستەتيكاسى و دۇنيەلىك قيال عاجاپ الەمىنە بويلاي بەرە بۇرىن قۇندىلىق سانالماعان قۇندىلىقتارعا تالپىندى، ولار - ءتۇس جورۋ، ولىمگە بويلاۋ، ەزوتەريكالىق تولعانىستار، ەروس پەن ماگيانىڭ، سانانىڭ وزگەرتىلگەن احۋالىنىڭ جانە كۇناھارلىقتىڭ الەمى. عاسىردان عاسىرعا كوشىپ جاتقان سيمۆوليتەرگە زاماناقىر، وركەنيەتتەر كۇيرەۋى يدەياسى دا جاقىن ەدى. ويلاپ قاراساڭىز دۇنيە سەزىنۋدىڭ وسىنداي نيۋانستارىنىڭ بارلىعىن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ەكىنشى كەزەڭىندەگى پوەزياسىنان تابۋعا بولادى. مىسالى ونىڭ «وت» دەگەن ولەڭى قازاقتاردىڭ وتە كونە زامانداردا بولعان وتقا تابىنۋ نانىمىنا ارنالعان. ءبىراق احۋرامازداعا تابىنعان زورواستريزمدە ول ءمىناجاتتىڭ ءبىر بولىگى عانا بولسا، ماعجان وت بەينەسىن مونوتەيستىك قۇداي دەڭگەيىنە كوتەرەدى. جانە ءوزىن دە كۇننەن، وتتان جارالعان قىلىپ كورسەتەدى.

كۇننەن تۋعان بالامىن،

جارقىرايمىن، جانامىن،

كۇنگە عانا باعىنام!

ءوزىم كۇنمىن، ءوزىم وت،

كوزىم قىسىق، سوزىمدە وت،

وزىمە ءوزىم تابىنام!

جەردە جالعىز ءتاڭىرى وت،

وتتان باسقا ءتاڭىرى جوق!

سونىمەن بىرگە ماعجان وتتى ابستراكتتى، قول جەتپەس بيىكتەگى مونوتەيستتىك قۇداي سيپاتىمەن دە شەكتەمەيدى، ول ءۇشىن ول وتتى بولمىسىمەن ءاربىر قۇبىلىستى تولتىرعان ءھام جانداندىرعان پانتەيستتىك قۇداي. مىنە، وسى تاڭىرلىك جالىنىمەن ول ادامدى دا قۇداي دەڭگەيىنە كوتەرەدى، ەكەۋىن ءبىر بىرىنە تەڭەستىرەدى:

مەن وتتانمىن، وت مەنەن،

جالىنمىن مەن، جانامىن،

وتتان تۋعان بالامىن!

بۇل جولداردا الگى سيمۆوليستىك تالاپتاردىڭ ەڭ شىڭىنان شىعىپ تۇرعان جوق پا؟ جانە بۇل ولەڭدە ماعجانعا سيمۆوليستتەر تالابىنان شىعۋ از، ول وعان ءوزى تالپىنسا دا، تالپىنباسا دا پايعامبارلىق دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. ال پايعامبار دەگەنىمىز كىم؟ ول ادام مەن قۇداي اراسىنداعى دانەكەر. ول ءبىر جاعىنان قۇدايدى ادامعا جاقىنداتسا، ەكىنشى جاعىنان ادامدى قۇدايعا جاقىنداتىپ، ونىڭ رۋحاني وسۋىنە مول مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار ماعجاننىڭ سۋرەتتەۋىندە ادام مەن وت ءبىربولمىستى نارسە. اقىننىڭ بۇل پايىمى گرەك فيلوسوفى گەراكليتتىڭ ناتۋرفيلوسوفياسىنا جاقىن. ءوزىنىڭ تابيعات تۋرالى ەڭبەگىنىڭ 30 فراگمەنتىندە ول بىلاي دەگەن ەدى:

بارلىققا ءبىر بۇل الەمدىك ءتارتىپتى تاڭىرلەر مەن ادامداردىڭ ەشقايسىسى جاساعان جوق، ءبىراق، ول ءارقاشاندا مولشەرلى تۇردە جانىپ، مولشەرلى تۇردە سونەتىن ماڭگى ءتىرى وت كەيپىندە بولعان، بار جانە بولا بەرمەك.

مىنە، ماعجانعا وتتىڭ ماڭگى تىرىلىگى قىمبات جانە ءاربىر ادامنان دا ول وسىنداي الاۋ مەن جالىندى، وت بولىپ جانىپ ءوتۋدى تالاپ ەتەدى. ماعجاننىڭ ويىنشا قازىرگى وركەنيەتكە جىلۋ جەتىسپەيدى، اسىرەسە، جان جىلۋى. ويتكەنى باتىس وركەنيەتى جاننان باس تارتىپ، تانگە تابىنۋدا. بۇدان اقىن باتىستىڭ باس ءمىنىن كورەدى. ەكىنشى جاعىنان بۇل رەسەي بولشيەۆيكتەرى جالاۋ ەتكەن ماركس تەورياسىن پاروديالىق تۇردە كەمسىتۋ، اشى سىنعا الۋ. وسى ماقساتتا ماعجان «پايعامبار» ولەڭىن جازادى. ولەڭنىن ديناميكاسى اۆتوردىڭ اق پەن قارانى، قاراڭعىلىق پەن جارىقتى ءبىر بىرىنە قارسى قويۋىنان تۋادى. بۇل دا تازا سيمۆوليكالىق ەستەتيكانىڭ كورىنىسى. وسى ارقىلى اقىن باتىس مادەنيەتىن كۇيرەگەن، زاماناقىرىنا جەتكەن مادەنيەت دەپ كورسەتسە، شىعىس وركەنيەتىن الەمگە جاڭا شۋاق، كۇن نۇرىن سىيلاۋشى، ءسويتىپ قاراڭعىلىقتى جويۋشى مادەنيەت قىلىپ كورسەتەدى.

ءبىراق ءىس جۇزىندە ماعجان شىعىس مادەنيەتىنىڭ كوپ جاعدايدا ادامنىڭ جەكەتۇلعالىق بولمىسىن سىيلامايتىن كەرتارتپا مادەنيەت ەكەنىن تۇسىنەدى. بۇل تۇرعىدا ونىڭ ويىنشا شىعىس ءالى ءبىراز وزگەرۋگە ءتيىس، ءوز بويىنداعى ستيحيالىق كۇش قايراتتى بيىك مادەنيەتپەن، فيلوسوفيالىق سىني كوزقاراسپەن ۇشتاستىرا ءبىلۋى ءتيىس. مىنە، وسىدان بولار، «مەن كىم؟» ولەڭىندە ماعجان ەسكىلىكپەن قوشتاسىپ سيمۆوليزمگە ءتان ينديۆيدۋاليزم كۋلتىن دارىپتەيدى.

مەيىرلەنسەم، سەگىز جۇماق قولىمدا،

قاھارلانسام تامۇق دايار جولىمدا.

جوق جاقىنىم، جاساعانداي جالعىزبىن،

مەن بە يىلەر ءالسىز ادام ۇلىنا؟!

مۇندا «جوق جاقىنىم» دەگەنى شىعىستىڭ تۋىسشىلدىعىنا، رۋشىلدىعىنا، ۇجىمشىلدىعىنا قارسى بولعانى، ال «مەن بە يىلەر ءالسىز ادام ۇلىنا؟ « جولىنان نيتسشەنىڭ ىقپالى اڭقىپ تۇر. ويتكەنى نيتسشەنىڭ ءىلىمى بويىنشا ادام ەگەر ونىڭ بويىندا بيلىككە جىگەرى بولماسا وتە ءالسىز قۇبىلىس، سوندىقتان ول ءوزىنىڭ داستۇرگە، ۇيرەنشىكتى نارسەگە بايلانعان السىزدىگىنەن اتتاپ ءوتىپ، باسقا بيىكتەن كورىنۋگە ءتيىس. ەگەر سوپىلىق فيلوسوفيا ادامدى يدەاليزاتسياۋدان تولىق ادام نەمەسە ال ينسان ال كاميل ءىلىمىن تۋدىرسا، نيتسشە ادامدى اسپاننان جەرگە ءتۇسىرىپ، ودان ەندى شىنايى تۇردە جەردەن اسپانعا ەش قۇدايسىز، تابيعاتتان تىس كۇشتەردىڭ قولداۋىنسىز تەك ءوز كۇشىمەن اسپانعا كوتەرىلۋىن تالاپ ەتەدى. ەگەر اباي ءۇشىن بۇل ادامدى قۇدايدان ايىرۋ بولسا، ماعجان بۇل تالاپتى وپ- وڭاي قابىلداپ تۇر! ويتكەنى:

ءوزىم ءتاڭىرى، تابىنامىن وزىمە،

ءسوزىم قۇران، باعىنامىن سوزىمە!

بۇزۋشى دا، تۇزەۋشى دە ءوزىممىن،

ەندى، ەسكىلىك، كەلدىڭ ولەر كەزىڭە!

ءبىراق ەسكىلىك وڭايلىقپەن كەتە قويمايدى ەكەن. ونى ماعجان كەڭەس ۇكىمەتى ورناعاننان كەيىن ءتۇسىندى. ونى «توقساننىڭ توبى» ولەڭىنەن بايقاۋعا بولادى. بۇل ولەڭدى كوبىنەسە ماعجاننىڭ كەڭەس بيلىگىنەن كەشىرىم سۇراعان ولەڭى دەپ كەلتىرەدى. ءىس جۇزىندە بۇل ولەڭدە قاتپار- قاتپار استار جاتىر! ويلاپ قاراساڭىز بۇل ولەڭ وكتيابر توڭكەرىسىنەن كەيىن ورناعان قازاق دالاسىنداعى ومىرگە اشى ساتيرا سياقتى كورىنەدى. ويتكەنى توڭكەرىستەن بۇرىن اسا كوپ بولماعانمەن زيالىلارىمىز بار بولسا، ۇلتتىق تۇتاستىققا تالپىنىسىمىز وركەندەسە ەندىگى ۇكىمەت ۇلتتى قاق جارىپ باي- شونجارىن قۇرتىپ تەك قانا بەينەتتەن بەزەۋى شىققان جامان- جاۋتىگىن عانا قالدىرعان ەكەن:

بۇل جيىندا كىمدەر بار؟

ال ايتايىن جاتتاپ ال.

جالپى ەڭبەكشى زارلى بار.

تاپ تالتۇستە تالانىپ،

ءتىرى كۇيى تونالىپ،

سوعىم بولعان سورلى بار

... كەڭەس ۇكىمەتى ءتىپتى ايەلدىڭ اجارىن ەركەكتىڭ كوزىن تارتار ەركەسىلقىمدىعىن جويىپ جىبەرگەندەي:

كويلەكسىز ەتكە كۇن تيگەن،

بەينەتتەن كوزى كىرتيگەن،

شوككەنى شەر مەن ىزا، زار.

يتاياقتان اس ىشكەن،

اش ىشپەگەن، جاس ىشكەن،

ساۋىنشى سورلى قاتىن بار.

ءسويتىپ بۇل ولەڭ كەڭەس كەزەڭىندە جازىلسا دا، سول باياعى سيمۆوليزم ەستەتيكاسىنىڭ ۇستانىمدارىمەن جازىلعان.

جالپى، سيمۆوليزمنىڭ باستى باعىتى و دۇنيەلىك سىرعا، ولىمگە تالپىنۋ. ماعجاندا بۇل ءۇردىس قۇربان بولۋ ۇردىسىمەن جالعاسادى. ەگەر بلوكتىڭ قۇرباندىققا تالپىنۋى تەورەتيكالىق تۇردە بولسا، ماعجان ستاليندىك زاماننىڭ مۇز قارىعان اتموسفەراسىندا ءوزىنىڭ ءتىرى قالۋىنىڭ بەيمۇمكىن ەكەنىن تۇسىنەدى:

بارادى ۇدەپ بۇل بوران،

جانىمدا جوق ءتىرى جان.

توڭازىدى دەنەم دە.

اداسپاي دۇرىس كەلەم بە؟

قورقىپ جۇرەك وينايدى،

كوز الدىما ەلەستەپ،

الدە نەلەر كەلەدى.

بورانىن ءتاڭىر اشپادى،

جول بىلىنبەي باستادى،

كورىنگەن ءبىر جارىق جوق،

بوساڭسىدى قارا كوك.

سار دالادا اداسىپ،

سۋىق كەبىن جامىلىپ

قالارمىن، كىم بىلەدى؟

سول سياقتى، «وقجەتپەستىڭ قياسىندا» پوەماسىندا ماعجان قازاقتىڭ سوڭعى حانى، ءومىر بويى رەسەي يمپەرياسىمەن كۇرەسىپ وتكەن، اقىرى ايانىشتى قازا تاپقان كەنەسارىنىڭ بەينەسىن جاسايدى. مۇندا ول ونى ءوزىنىڭ ەلى ءۇشىن، ەلىنىڭ ەركىندىگى ءۇشىن ءوزىن سانالى تۇردە قۇرباندىققا قيعان باتىر رەتىندە سۋرەتتەيدى.

قۇرباندىق تاقىرىبى ماعجان شىعارماشىلىعىندا وتە ۇلكەن تاقىرىپ. ول ونىڭ ليريكاسىنا دا، پوەمالارىنا دا ءتان جانە اقىن ءۇشىن وتە ماڭىزدى تاعى ءبىر تاقىرىپپەن ۇشتاسادى: ول زيالىسى از قازاق دالاسىنداعى جەكەتۇلعالىق سانانىڭ، رۋحاني دامۋعا تالپىنۋدىڭ بايانسىزدىعى. ارينە مۇندا جوعارىدا ايتىلعانداي سيمۆوليزم فيلوسوفياسىنىڭ دا ىقپالى بار، ءبىراق مۇنداعى ەڭ شەشۋشى نارسە ونىڭ ءوزىنىڭ وسىنداي بايانسىزدىققا ۇشىراۋى ەدى. سەبەبى ول اسا تالاننتتى تۇلعا رەتىندە زامانداستارىنان الدەقايدا وزىپ كەتكەن ەدى. سول كەزدەگى ونشا وتىرىقشى بولا قويماعان قويدىڭ سوڭىنان ەرگەن ەل جاعدايىندا ماعجاندى «قالىڭ ەلى قازاعىنىڭ» جەتە تانۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. ول بىلىمگە، مادەنيەتكە تالپىندى، ءبىراق ولار رەسەيدە، ەۋروپادا ەدى، سونىمەن قاتار بۇل بىلىمگە جەتكەن سيرەك قازاقتار ءوز قانداستارىنان شىعىنىپ، بولەكتەنسە دە، ەۋروپاعا دا ءسىڭىپ كەتۋى قيىن بولدى. سوندىقتان جالعىز جول عانا بار ەدى ─ ەۋروپالىق مادەنيەتتى قازاق توپىراعىنا ءسىڭىرۋ. مىنە، ماعجان وسى جولمەن مۇلتىكسىز جۇرە بىلگەن العاشقى قازاق تۇلعالارىنىڭ ءبىرى جانە بىرەگەيى. ول ءۇشىن سيمۆوليزم تەك تارتىمدى اعىم عانا بولعان جوق، ول ونىڭ دۇنيەتانىمىنا ءسىڭدى، ءوزىنىڭ دەربەس ستيلىنە اينالدى.

سوندىقتان بولار، ەگەر كەيبىر بريۋسوۆ، بالمونت، ءتىپتى بلوك سياقتى ورىس سيمۆوليتستەرىنىڭ ولەڭدەرى كەيدە ەرىككەننىڭ ەرمەگى سياقتى ومىردەن الىس بوپ كورىنسە، ماعجان ءسيمۆوليزمدى وتە ومىرشەڭ كوزقاراسقا اينالدىرا ءبىلدى. مىسالى «الەكساندر بلوك» دەگەن ولەڭىندە ول بلوكتى تەك ءوزىنىڭ پرەكراسنايا داماسىن جىرلاعان ومىردەن الىس يدەاليست قىلىپ كورسەتەدى، ول وعان ءبىر جاعىنان وكىنىش بىلدىرسە، ەكىنشى جاعىنان سۇيسىنەدى. ويتكەنى بلوك سۇيىسپەشىلىگىنىڭ سول تاباندىلىعى ارقاسىندا تاريحتا قالىپ وتىر عوي.

مىنە وسىنىڭ ءوزى ماعجاننىڭ سيمۆوليزمنىڭ تەك شاكىرتى بولىپ قالماي، ونىڭ اياسىنان وسە كەلىپ، كەيىن ءوزىنىڭ سارا جولىن سالا بىلگەنىن كورسەتەدى.

اۋەزحان قودار، مادەنيەتتانۋشى، فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ كانديداتى.