ماڭعىستاۋ ايتقىشتارى - كەلەش ايتىپتى
ءدام بۇيىرتپايىن دەسە، سەنىڭ ون جەردەن جوسپارلاپ قويعانىڭدى قايتسىن، جەل كوتەرىلىپ كەتىپ، بالىعى سىيماي جاتقان كوك تەڭىزدەن، بۇلارعا ءولى شاباقتا بۇيىرماپتى. قارىندارى ابدەن اشىپ، كوزدەرى قارايىپ، ۇيلەرىنە قايتپاق بولىپ وتىرعاندا، قارا بۇلتتاي قاپتاپ ۇشىپ كەلە جاتقان ۇيرەكتەردى كوزدەرى شالىپتى. قۇداي بەرەيىن دەسە، جەردەن ەمەس كوكتەن دە بەرە سالۋى مۇمكىن. ۇيرەكتەردىڭ كوپتىگى سونداي مىلتىقتى باعىتتاتىپ اتىپ قالساڭ جاراپ جاتىر، ءتىپتى دارىماۋى مۇمكىن ەمەس.
كەلەش «ەلۋباي داباي اتىپ قال، بالىقتىكى بولماسا، قۇستىڭ سورپاسى بولار نە شىعىنىمىز» دەپ ايتىپ اۋىز جيعانشا ەلۋبايدا «گۇرس» ەتكىزىپ اتىپ ۇلگەرەدى. ۇيرەكتەر سۋسىلداپ ۇشىپ وتە شىعادى، ءبىراق قۇلاعانى كورىنبەيدى.
ەلۋبايدىڭ «مەرگەندىگىن» كوڭىلىنە الىپ قالعان كەلەش «ويپىرماي، اراسىن تاۋىپ قالاي اتتىڭ؟» دەگەن ەكەن.
نۇرجان ايتىپتى
بۋاز بالىق
كەتىك قالاسىنىڭ بايىرعى تۇرعىنى نۇرجان دەگەن جىگىت اۋعا ىلىنگەن ءبىر- ەكى قازاندىق بالىعىن الىپ، تەڭىزدەن كوڭىلى بىرلەنىپ ۇيىنە قايتىپتى. اركىمنىڭ ءبىر اڭدىعانى بار، ويلاماعان جەردەن جاعا تورىپ جۇرگەن بالىق ينسپەكتورلارىنا كەزىگىپ قالىپتى. ەلسىز جاعالاۋدا ەسەپسىز ادام بەيساۋىت جۇرە مە، مۇنىڭ ءجۇرىسىنىڭ قۇر ەمەس ەكەنىن سەزگەن ينسپەكتورلاردىڭ ءبىرى «جاي ءجۇرىس پە؟» دەپ سۇراپتى. «جىگىتتەر وتىرىك ايتىپ نە قىلايىن، اعالارىڭنىڭ قازاندىققا العان ءبىر بالىعى بار» دەپتى نۇرجان. نۇرجانعا سەنسىن- سەنبەسىن ولاردىڭ تەكسەرۋ مىندەتى، جۇك سالعىشتى اشىپ قالسا، ءبىر ەمەس، سۇلاپ ەكى بالىق جاتقان كورىنەدى.
«اعا بۇل قالاي بولدى، اۋلاعان بالىعىڭىز بىرەۋ ەمەس، ەكەۋ سياقتى عوي» دەسە، جالما- جان جۇك سالعىشقا ۇڭىلگەن نۇرجان شىمىرىكپەستەن «وي جارىقتىق- اي، قارنى قامپيىپ جاتىر ەدى، جولاي تۋىپ قالعان بولدى- اۋ» دەپتى.
***
تاڭاتار جاڭبىرشيەۆ
الفاۆيت بويىنشا
كەتىكتىڭ بايىرعى تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى تاڭاتار دەگەن جىگىتتىڭ، ءبىر ەتجاقىن اعاسى مەرەي توي ما، الدە قازاقتا قۇداي كوپسىنبەسىن توي كوپ قىسقاسى ءبىر مەرەكە جاساماق بولىپتى. توي بارىسىندا جاسالىناتىن جۇمىستاردى اركىمنىڭ قولىنان كەلەر شاماسىنا وراي ءبولىپ، تاپسىرىپتى. «وسىنىڭ قولىنان كەلەدى- اۋ» دەپ جوسپارلاپ، تاڭاتارعا قوناقتار كىرگىزىلەتىن ۇيلەرگە ستول جاساۋ تاپسىرىلىپتى. ءار ءۇيدىڭ سالىنۋ ەرەكشەلىگى سان- ءتۇرلى، سوعان وراي ەسەپتەپ، بارىنشا سىيىمدى ەتىپ ۇلكەن ىجداھاتتىلىقپەن ويلاستىرۋ كەرەك.
وزىڭمەن- ءوزىڭ بولىپ، ەمىن- ەركىن ويلاۋعا شاما بەرىپ كىرىسىپ كەتسەڭ، قارعىلى- قاراتاۋ قىلاتىنداي الىپ بارا جاتىرعان قيىندىعى جوق، ارينە. توي شارۋاسىنىڭ بىتۋىنە اتسالىسىپ اعايىننىڭ ءبارى كەلەدى، سوعان وراي جان- جاقتان اقىل ايتىپ بىلگىشسىنىپ كەتەتىندەر دە تابىلادى. باۋىزداپ جاتىرعان مالىنىڭ جانى شىققانشا، ەكى ارادا كەلىپ كيلىگىپ، وزىنشە سىلتەۋ ايتىپ كەتەدى. ءبىر اقىلشى كەلىپ «پ» قىلساق قايتەدى دەسە، ەكىنشى بىرەۋى كەلىپ «ت» قىلۋ كەرەك جۇرتتىڭ كوبى سويتەدى دەپ جەڭىستىك بەرمەيدى. ءسويتىپ جۇرگەندە ۋاقىت وتىڭكىرەپ كەتىپ ستول جاساۋ كەشەۋىلدەپ قالادى.
توي يەسى اعاسى رەنجىپ تاڭاتارعا «بۇل قالاي؟» دەسە، تاڭاتار «الفاۆيت بويىنشا تۇگەل قاراپ كەلەمىز ەندى «ءو» مەن «يۋ» دەگەن ارىپتەر قالدى» دەپتى ماڭدايىنىڭ تەرىن ءسۇرتىپ جاتىپ.
مۋزىكالىق ساۋات
قازاقتار نەگىزىنەن العىر حالىقپىز عوي. كەز- كەلگەن ءتىلدى دە، شەتەلدىك تەحنولوگيانى دا ولاردىڭ وزدەرىنەن بەتەر قاعىپ الىپ، كەيدە وزدەرىن جاڭىلىستراتىنىمىز راس ەندى. سول ايتقان تاڭاتار گيتارانى تارتىپ، ونىمەن سۇيەمەلدەپ ءان شىرقاعاندا، گيتارانىڭ وتانى دەپ جۇرگەن مەكسيكانىڭ جىگىتتەرى ويلانىپ قالۋى مۇمكىن.
ءبىر كۇنى جىگىتتەر باس قوسقاندا، تاڭاتاردىڭ ونەرىن كورگەن ءبىر باستىقسىماق مىسقىلداپ «ءاي سەن ءانشى ەكەنسىڭ عوي، شاڭ- شاڭ بولىپ وندىرىستە نەعىپ ءجۇرسىڭ؟» دەپتى.
باستىقتىڭ اڭگىمەسىنىڭ ازداپ قيقىمى بارىن سەزگەن، ءوزى جۇرتتى اۋزىنا قاراتىپ جۇرگەن تاڭاتار بولسا، قالاي ۇندەمەي قالسىن «انشىلىكتىڭ ەشقانداي قيىندىعى جوق، نوتا بىلسەڭىز سىزدە ايتارسىز» دەپ گيتاراسىن ونان ارمەن سابالاي بەرىپتى.
تيگەن اۋىلىنىڭ ازىلدەرى
زامانبەك ادىروۆ
«تيگەننىڭ شىراقشىسى»
اۋدان ورتالىعى شەتپەدەن، قىزان مەن تۇشىقۇدىق اۋىلدارىنىڭ باعىتىنا جۇرەتىن ۇلكەن جولدىڭ بويىندا تيگەن دەگەن شاعىن اۋىل بار. يساتاي سۇيەۋبايەۆتاي باتىر شىققان، ەڭبەك مايتالماندارى اعايىندى بيسالى، ەدىلباي بەكقاليەۆتار، قازىر ارامىزدا كوزى ءتىرى جۇرگەن بەلگىلى ازاماتتار الپىسباي ءشۇيىشوۆ، سايىن نازاربەكوۆ اعالارىمىزدى دۇنيەگە كەلتىرگەن قاستەرلى مەكەن. سول اۋىلدا تۇرىپ، ەڭبەگىن ەتىپ تىرشىلىگىن جاساعان زامانبەك ادىروۆ دەگەن اعامىز بولعان. قاراپايىم، ارجايى، ءازىلسىز اڭگىمە ايتپايتىن كوڭىلدى جان ەدى. اۋىل ەندى- ەندى ەڭسەسىن تۇزەپ كەلە جاتىرعان كولحوز كەزى. جوعارعى كەرنەۋلى ەلەكتر جۇيەسى تارتىلماعان، كۇركىلدەگەن ەسكى ديزەلمەن زاكەڭ اۋىلعا كەشكىسىن ءبىر- جارىم ساعاتقا عانا جارىق بەرەدى ەكەن. كۇندىز كولحوزدىڭ ونى- مۇنى تىرلىگىنە قولۇشىن بەرىپ، قولى بوستا تيگەن ماڭىنداعى تاسمۇرىن، سەلەۋلىنىڭ فونتاندارىن جاعالاپ مالىن كوزدەيدى ەكەن. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە ءوزى سىقىلدى، تۇيە قاراعان، شەتپەنىڭ ءبىر شالىنا كەز بولىپتى.
«تۇيە قاراعان مىجىڭ» دەگەن ەكەۋى انانى- مىنانى ايتىپ وتىرعاندا شال «سوندا تيگەندە قانداي جۇمىس جاسايسىڭ؟» دەپ ساۋال تاستاپتى.
زاكەڭ كوپ ويلانباستان «تيگەن دەگەن اۋليەنىڭ شىراقشىسىمىن» دەگەن ەكەن.
ەرەكەن قورابايەۆ