قازاق حاندىعى ءداۋىرى قانشا كەزەڭگە بولىنەدى؟

قازاقستان تاريحىندا قازاق حاندىعى ءداۋىرى دەپ اتالاتىن كەزەڭگە XV عاسىردىڭ ورتاسى مەن XIX عاسىردىڭ ءبىرىنشى شيرەگى ارالىعى جاتادى.

XV عاسىردىڭ ورتاسىندا كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ باسشىلىعىمەن قازاق حاندىعى قۇرىلدى. ول مەملەكەت قازاق جەرىندە ساق داۋىرىنەن بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتىلىكتىڭ جالعاسى جانە قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق سيپاتتاعى مەملەكەتى بولىپ سانالادى. XIX عاسىردىڭ ءبىرىنشى شيرەگىندە رەسەي بيلىگى الدىمەنەن ورتا جۇزدە (1822) ، سودان كەيىن كىشى جۇزدە (1824) حاندىق بيلىكتى جويادى. تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى ب. كارىبايەۆتىڭ زەرتتەۋى بويىنشا ءۇش جارىم عاسىردان استام ءومىر سۇرگەن قازاق حاندىعى ءداۋىرى ءوز ىشىندە ەكى ۇلكەن تاريحي كەزەڭگە بولىنەدى.
ءبىرىنشىسى - ءبىر ورتالىقتان باسقارىلعان كەزەڭ، ەكىنشىسى - بىتىراڭقىلىق كەزەڭ دەپ اتالادى. ءبىرىنشى كەزەڭگە حاندىق قۇرىلعاننان 1715 - جىلى تاۋكە حان قايتىس بولعانعا دەيىنگى ارالىق جاتسا، ال ەكىنشى كەزەڭ - 1715-1824 - جىلدار ارالىعىن قامتيدى.

ءبىرىنشى كەزەڭ تاعى دا ءوز ىشىندە شارتتى تۇردە بىرنەشە كىشىگىرىم كەزەڭدەرگە بولىنەدى. ولار - حاندىقتىڭ قۇرىلۋى، كۇشەيۋى، السىرەۋى، قايتا ورلەۋى، ءوزارا تالاس نەمەسە تەكەتىرەس، جوڭعارلارمەن العاشقى كۇرەس، «التىن عاسىر» كەزەڭدەرى. وسى كەزەڭدە قازاق حاندىعىندا مىناداي حاندار بيلىك جۇرگىزدى: كەرەي حان، جانىبەك حان، بۇرىندىق حان، قاسىم حان، ماماش حان، تاحير حان، بۇيداش، احمەت، توعىم حاندار ءبىر مەزگىلدە، حاقنازار حان، شىعاي حان، تاۋەكەل حان، ەسىم حان، تۇرسىن حان، قايتا ەسىم حان، جانىبەك حان، جاڭگىر حان، تاۋكە حان.

تاۋكە حان قايتىس بولعاننان كەيىن ەكىنشى كەزەڭ - بىتىراڭقىلىق كەزەڭ باستالىپ قازاق ەلىندە - ۇلى جۇزدە، ورتا جۇزدە جانە كىشى جۇزدە جەكە حاندار پايدا بولادى. قازاق حاندىعىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە 17 حان بيلىك قۇرسا، ال ەكىنشى كەزەڭدە ءۇش جۇزدە حان بولعاندار سانى 20 دان اسادى.

«الاش ايناسى»