ءىلياس وماروۆ جايلى ءبىر ۇزىك سىر
(مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ادەبيەت سىنشىسى، جازۋشى، پۋبليتسيست - ءىلياس وماروۆ (1912-1970) جايلى ەستەلىك)
ەل اۋزىندا اتى اڭىزعا اينالعان اسا سىيلى ازاماتىمىزدىڭ ءبىرى - مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ءىلياس وماروۆ ەدى.
ءىلياس اعامىزدىڭ سان قىرلى سيپاتىن وي تارازىسىنان وتكىزسەك، ول كىسى اسا ءبىر تازا، كىرشىكسىز ادامگەرشىلىك يەسى، حالقىنىڭ قامىن ويلاپ، شەكسىز سۇيىسپەنشىلىككە يە بولعان ادام بولاتىن.
تازالىقتان، باۋىرمالدىقتان، اينىماس مەيىرىمدىلىكتەن جارالعان ول ادىلەتكە، جولداستىققا، دوستىققا كىر جۇقتىرمايتىن. ۇلكەندەر قاتارىندا كىشى ەمەس، كىشىلەر قاتارىندا ۇلكەن ەمەس ءبىر جان ەدى-اۋ!
ءامىر ەتە بىلمەيتىن، بۇيرىققا سۇيەنە بەرمەيتىن ار-ۇيات ادامى ۇنەمى دوستىق پەن باۋىرمالدىقتى ماقسات ەتە بىلگەن.
كوڭىلى سەرگەك، ويى العىر، اقىلگوي دانا ازاماتتىڭ راحاتتانا كۇلەتىن كۇلكىسى دە ەرەكشە ەدى-اۋ!؟ ونىڭ جايدارى ءجۇزى، جارقىراعان كەرەقارىس ماڭدايى، نۇرلى كوزى بار بولمىسىن اشىپ تۇراتىن، - دەپ قاريالار ەسكە الادى.
جۋىردا قازاق راديوسىنىڭ التىن قورىنداعى بۇدان ون بەس جىل بۇرىن دايىندالعان ءبىر حاباردىڭ ءۇنتاسپاسىن تاۋىپ تىڭداپ كورسەك، ءار جاعىنان كەشە عانا ومىردەن وتكەن جازۋشى اعامىز ءدىناش نۇرماعامبەتتىڭ داۋىسى ەستىلەدى، ءارى قاراي قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى عافۋ قايىربەكوۆتىڭ قوعام قايراتكەرى ءىلياس وماروۆتىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي سويلەگەن سوزىمەن جالعاسادى.
كەزىندە «حالىق كەڭەسى» گازەتىنە شىققان «جانىمداي جاقسى كورگەن جاقسى اعا» دەگەن ماقالانى عافۋ اعامىز اينا-قاتەسىز ءۇنتاسپاعا وقىپ بەرىپتى. عافاڭ ءىلياس وماروۆتى جەرلەۋ راسىمىنە قاتىسقان حالىق جازۋشىسى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ تەبىرەنىپ، قاتتى قايعىرعانى جايلى بىلاي دەيدى:
«ءىلياس ەگىزىمنىڭ سىڭارى ەدى، مەن سودان ايىرىلىپ تۇرمىن» دەگەندە عابەكەڭ تەڭسەلىپ بارىپ ارەڭ تۇزەلدى. مەن مىنبەردەن سۇيەپ ءتۇسىردىم دە كولەڭكەلى تەرەكتىڭ تۇبىنە كەلىپ وتىردىق. عابەڭ «ءۇھ» دەپ دەمىن الدى، - دەپ اڭگىمەسىن ءارى جالعاستىرادى:
- بۇل قازاقتا التاۋدىڭ بىرەۋى ەدى، وزگەسىن ايتۋعا بولمايدى، ونى ەشكىم سۇرامايدى دا، - دەدى. ماعان نە ماڭايداعىلارعا ەمەس، كوزگە كورىنبەيتىن بىرەۋگە ايتقانداي ەدى. سوندا مەن ونىڭ نە ءسوز ەكەنىن تۇسىنگەم جوق. ءبىراق ويىمنان كەتپەي قويدى. كەيىن كوپ ۋاقىت وتكەندە عابەڭنىڭ ەسىنە سالعانىمدا انىق ەمەس، جاي جوبالاپ قانا اڭعارتۋ رەتىندە بىرەر اۋىز ءسوز ايتقان:
- سەن جۇمىرتقانى بىلەسىڭ عوي، سونىڭ ىشىندەگى سارى ۋىزدى بىلەسىڭ. حالىقتىڭ ءوزى ءبىر تۇقىم بولسا، سونىڭ دا ۋىزى بولادى، ول تۇرعاندا ەشتەڭە قۇرىماق ەمەس. ول ۋىزدى از عانا ادامدار قۇرايدى، ونى ءتىرى پەندەگە بىلدىرمەيدى، ونى قۇدايدان باسقا ەشكىم بىلەتىن نارسە ەمەس. ولار ەندى رۋ، تۋىس، اۋىل دەگەندى بىلمەيدى، تەك ۇلتتى عانا بىلەدى، ەسىڭدە بولسىن، بۇل ءوزىن-ءوزى ساقتاۋدىڭ ەڭ جوعارعى تۇرىنە جاتادى، ولاردىڭ تۇپتىلىكتى ءتىزىمى، نە ەسىمى بولمايدى. ءبىرى ولسە ءبىرى تۋىپ الماسىپ جاتادى، - دەپ تۇسپالداپ قانا اڭعارتقان ەدى جانە ءوزىىنىڭ دە وعان قوسىلا المايتىنىن بىلدىرگەن ەدى. مەن ودان سايىن عاجايىپ جۇمباق ىشىندە قالعانداي بولدىم. ءالى سولايمىن، «انە، ۇلى ادامدار سولار» دەپ ىلەكەڭ، عابەڭدەردى ەسكە العان سايىن سولاردى كورگەن ومىرىمە قاناعات ەتەمىن».
عابيت مۇسىرەپوۆ بالا كەزىنەن ىلەكەڭمەن بىرگە وسكەن، ناعاشىلى - جيەندى تۋىستىعى بار بولاتىن.
شىندىعىندا دا حالىق ءبىر تۇقىم بولسا، ءىلياس اعامىز سونىڭ ۋىزى، ۇيىتقىسى ەدى-اۋ...
مەن ءىلياس وماروۆ جايلى وي تولعاۋ ءۇشىن ارنايى كىتاپحاناعا بارىپ كوپ ىزدەندىم.
«اعا تۋرالى اقيقات» دەگەن ماقالاسىن وقىپ كوپ جاعدايعا قانىق بولدىم. ساۋدا كوميسسارىنىڭ ورىنباسارى، قىزىلجاردا وبكومنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولعان كەزىندە ءىلياس وماروۆ حامزا اعامىزعا بار جاقسىلىعىن اياماپتى. ماقالا سوڭىندا اۆتور: «ءىلياس وماروۆ ۇلى ادام، ول ادام جالعىز ماعان عانا جاقسىلىق ىستەدى مە ەكەن؟ جوق! ول كىسىنىڭ قاناتىنىڭ استىندا قياعا قۇلاش ۇرعاندار جەتكىلىكتى. جالپاق قازاق ەلىنە جاقسىلىعىن بىلاي قويعاندا، كىپ-كىشكەنتاي قىزىلجار توڭىرەگىندە كورىنبەي جۇرگەن تالاي دارىنداردىڭ باعىن اشىپ، بولاشاعىنا جول سىلتەدى. اناۋ احمەتجان نۇرتازين، زەينەل- عابي يمانبايەۆ، شەشەن قىزى رايسا قاليماتوۆا ءبارى دە ءىلياس اعانىڭ الدىندا بورىشتى.
ءىلياس وماروۆ تاريحي تۇلعا. ول اتاسى كەنەسارىداي، اعاسى ماعجان جۇمابايەۆتاي «ەلىم» دەپ ەڭىرەپ وتكەن ەر ەدى»، - دەگەن ەكەن.
مەن وسى ءبىر جولداردى وقي وتىرىپ ويعا قالدىم. حامزا اعامىز بۇكپەسىز شىندىقتى ايتىپتى. جاڭاعى اتى اتالعان ادامداردىڭ ىشىندە مەنىڭ اكەم قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، 19 كىتاپتىڭ اۆتورى ، بالالار جازۋشىسى زەينەل-عابي يمانبايەۆتىڭ دا ەسىمى ەرەكشە اتالىپتى. «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن» دەپ حالقىمىز بەكەر ايتپاعان عوي.
مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ءىلياس وماروۆ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى بولىپ تۇرعان كەزدە سەرگەيەۆ اۋدانىنا قاراستى ورتاقكول دەگەن اۋىلدان جاس قالامگەر شىعىپتى، حال- جاعدايىن بىلەيىك، - دەپ ىزدەپ كەلىپ، ءبىر بولمەلى ۇيدە بالا-شاعاسىمەن تۇرىپ جاتقان اكەمە: «جازۋشىنىڭ جازۋ، قوناق، اس بولمەلەرى بولۋ كەرەك» دەپ اعاشتان قيىپ ءۇي سالعىزىپ بەرگەنى كىسىلىگى ەمەس پە؟!
وسىدان كەيىن اكەمنىڭ جىلما-جىل كىتابىنىڭ شىعۋىنا جاردەم بەرگەن ءىلياس، عابيت جانە ءسابيت اعالارىمىز ەكەنىن قالاي ايتپاسقا؟!...
ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتتارىنا قامقور بولىپ، شىعارماشىلىق ادامدارىنىڭ قاناتتانۋىنا اسا قامقورلىقپەن جاناشىرلىق تانىتقان «ەلىم، حالقىم» دەپ كۇش- جىگەرىن اياماعان اسىل ادامنىڭ ولشەۋسىز ەڭبەگى عوي بۇل...
وسى ورايدا 1968 - جىلى قازاقتىڭ اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا وتكەن عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ليبەرەتتوسى بويىنشا جازىلعان ەۆگەني برۋسيلوۆسكيدىڭ «قىز جىبەك» وپەراسىنىڭ مىڭىنشى قويىلىمىندا سول كەزدەگى مادەنيەت ءمينيسترى ءىلياس وماروۆتىڭ مەرەكەلىك بايانداماسىنىڭ مازمۇنى بىلاي ەدى:
«ءبىز بۇگىن تۋعان ونەرىمىزدىڭ ومىرىندەگى ەڭ ءبىر ارداقتى مەرەكەگە ، قازاقتىڭ تۇڭعىش وپەراسى «قىز جىبەكتىڭ» مىڭىنشى سپەكتاكلىنە جينالىپ وتىرمىز. وسىدان وتىز ءتورت جىل بۇرىن عاسىرلار بويى دالانى كۇڭىرەنتىپ كەلگەن كۇي مەن حالقىمىز ءۇشىن جاڭا مازمۇندى سيپات الىپ مۋزىكالىق وپەرا تەاترىنىڭ شىمىلدىعى كوتەرىلدى. قازاقتىڭ تۇڭعىش وپەراسى دۇنيەگە كەلدى. قازاق حالقى ەجەلدەن جىرلاپ كەلگەن دوستىق پەن ماحابباتتىڭ، ەرلىك پەن ىزگىلىكتىڭ داستانىن قازاق كوكىرەگىن كۇمبىرلەتكەن ءان-كۇيدى قولدانۋ ارقىلى وپەرامىز قالىپتاستى. قازىر قازاق وپەراسى ىرگەلى ونەر. اۋەلى شىمىلدىعىن قىز جىبەك پەن تولەگەن كوتەرگەن ساحناعا ەر تارعىن، اباي، ءبىرجان مەن سارا، باتىر امانگەلدى، ونىڭ باتىر ۇرپاعى تولەگەن توقتاروۆ شىقتى. ءبىزدىڭ نەبىر ارىس ازاماتتارى ونەرىمەن حالقىنا بەلگىلى بولدى. بۇل سپەكتاكلدەر تەك قانا قازاق ساحناسىندا عانا ەمەس، كورشىلەس رەسپۋبليكالار، سونداي-اق ماسكەۋ ساحناسىندا ورىندالدى. قازاقستان ونەرى مەن ادەبيەتىنىڭ ماسكەۋدەگى ونكۇندىگىندە «قىز جىبەك» وپەراسىنا كەرەمەت قول شاپالاقتادى، حالىق تىك تۇرىپ ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ جاتتى.
بۇل قازاقتىڭ ۇلتتىق ونەرىنە ارتقان زور ءۇمىتى ەدى. سودان باستاپ قازاق مۋزىكاسى الەمنىڭ تالاي ساحناسىن دۋىلداتتى. «قىز جىبەك» ءوزىنىڭ وتىز ءتورت جىلدىق ساحنالىق ومىرىندە قازاق ونەرىنىڭ ماقتانىشى بولدى. «قىز جىبەك» تەك وپەرا انشىلەرىنە عانا ەمەس، كورەرمەندەرگە دە تاربيەلىك ءمانى بار دۇنيە بولدى. «قىز جىبەك» وپەراسىنىڭ وتىز ءتورت جىل ىشىندە مىڭ رەت ساحناعا شىعۋى كورەرمەندەردىڭ ىستىق ىقىلاسىنان دەسە دە بولعانداي. بۇل ۇلتتىق ۇلكەن مەيرام. وسى سپەكتاكلدىڭ كومپوزيتورى ەۆگەني گريگوريەۆيچ برۋسيلوۆسكيگە، ليبەرەتتوسىن جازعان عابيت مۇسىرەپوۆقا شىن جۇرەگىمىزدەن العىسىمىزدى ايتامىز.
قىز جىبەك ءرولىن العاش ورىنداعان حالقىمىزدىڭ سۇيىكتى ءانشىسى كۇلاش بايسەيىتوۆا باستاعان انشىلەر قاۋىمىنا مىڭ العىس دەيمىز. ءدال قازىر ارامىزدا جوق اياۋلى كۇلاش بايسەيىتوۆانى، ماناربەك ەرجانوۆتى، جۇمات شانيندى، بالەتمەيستەر الەكساندروۆتى، اتاقتى ناركوم تەمىربەك جۇرگەنوۆتى ەسكە الۋدى بورىشىمىز دەپ سانايمىز» .
اسا شەشەندىكپەن شەشىلە سويلەگەن ىلەكەڭنىڭ ءۇنى ساڭقىلداپ، كورەرمەننىڭ جۇرەگىنە جول تاپقانى جايلى كەزىندە جەكە مۇراعاتتاردا دا جازىلعان.
ءىلياس وماروۆ العاش پوەزياعا كوپ كوڭىل بولگەن، ول كىسى شابىتتان تۋعان بىرەر اۋىز ولەڭدى قاعاز بەتىنە ءتۇرتىپ تە قوياتىن: سونداعى: «ەردىڭ سيپاتى» دەگەن ولەڭىندە:
ويى بار نايزاعايداي جارقىلداعان،
جىگەر بار الىپ-ۇشىپ قارقىنداعان.
ءومىرى وت سەكىلدى جانعان ورلەپ،
جۇيرىكتەي ورگە شاپسا القىنباعان، - دەيدى. وسى شۋماق ىلەكەڭنىڭ ءوز بولمىسىن قاعاز بەتىنە تۇسىرە قويعانداي اسەرلى.
مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ءىلياس وماروۆتىڭ ءومىر جولىنا كوز جۇگىرتسەك:
ىلەكەڭ 1912 - جىلى 1 - قازاندا قوستاناي وبلىسى سارىكول اۋدانىنا قاراستى جازىبي اۋلىندا تۋعان. ول اكەسى دىلىمنەن تۋماي جاتىپ جەتىم قالىپ، اكەسىنىڭ اعاسى وماردىڭ قولىندا تاربيەلەنەدى. ءىلياس ومار ۇلى سول ءوڭىردىڭ ۇلاعاتتى ۇستازى بەكەت وتەتىلەۋوۆتىڭ ءجون نۇسقاۋىمەن قوستانايداعى كازكوممۋنانى بىتىرەدى. ودان سوڭ 1933 - جىلى تاشكەنتتەگى ورتا ازيا جوسپارلاۋ ەكونوميكالىق ينستيتۋتىن ۇزدىك ءبىتىرىپ، قىزىلوردا قالاسىنداعى ساۋدا تەحنيكۋمىنىڭ ديرەكتورى بولادى. سودان ساۋدا مينيسترىنە دەيىن كوتەرىلەدى.
ىلەكەڭ 1945 - جىلى قازاق س ر مينيسترلەر كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، ودان كەيىن شىعىس قازاقستان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى بولادى.
1955-67 - جىلدار ارالىعىندا ءىلياس ومار ۇلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى، «قازاق فيلم» كينوستۋدياسىنىڭ ديرەكتورى، مينيسترلەر كوميتەتى كەڭەسىنىڭ اپپاراتىندا كەڭەسشى، جوسپارلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتكەرىن اتقاردى.
1967 - جىلدىڭ كوكتەمىنەن ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇنىنە دەيىن مادەنيەت ءمينيسترى بولدى.
جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆ: «ءىلياس وماروۆ جيىرما جاسىنان قوعامدىق ىستەرگە ارالاستى. ەسەيە كەلە ەكى رەت مينيستر، ەكى رەت وبلىستىق كوميتەتتىڭ سەكرەتارى بولدى»، - دەپ وتىراتىن.
اتا-اناسىنان بالا كەزىنەن ايرىلعان ءىلياس بالالىق شاعىندا ينتەرناتتا تۇرىپ كوپ قيىندىق كوردى. تالابى تاۋداي بالا كوپ وقىدى، ادەبيەت پەن ونەرگە جانى جاقىن بولدى. ول كىسى ساۋدا ءمينيسترى بولا ءجۇرىپ ادەبيەت پەن ونەر تۋىندىلارىنا سىن ايتتى. قازاق ونەرىنىڭ گۇلدەنۋىنە اتسالىسىپ رەسپۋبليكالىق ەسترادا-سيرك ستۋدياسى، «گۇلدەر» ءانسامبلى، قازاق تسيركىنىڭ اشىلۋىنا، سونداي-اق «قىز جىبەك» فيلمىنىڭ ومىرگە كەلۋىنە ءىلياس وماروۆ تىكەلەي باسشىلىق ەتتى. قوستانايداعى بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر سارايى، كەزىندەگى «حيميك» مادەنيەت سارايى ىلەكەڭنىڭ تىكەلەي ارالاسۋىمەن اشىلدى.
ءىلياس وماروۆ 1944 - جىلعى جەلتوقساندا الماتىدا رەسپۋبليكالىق اقىندار ايتىسىن ۇيىمداستىردى.
قازاقتىڭ مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى مەن قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتوريانىڭ اشىلۋىنا اتسالىستى.
ىلەكەڭ 1958 - جىلى ماسكەۋدە وتكەن قازاقستان ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ ونكۇندىگىندە ۇيىمداستىرۋ شارالارىنا بەلسەنە ارالاستى.
ءىلياس وماروۆ 1949 - جىلى جارىق كورگەن «قازاق س س ر-ى تاريحىنىڭ» تولىقتىرىلعان ەكىنشى باسىلىمىنا رەداكتور بولدى.
ەرماحان بەكماحانوۆتىڭ قازاق حالقىنىڭ شىن مانىندەگى تاريحىن اشىق جازۋىنا، كەنەسارى، ناۋرىزباي باتىر جايىندا اقيقاتتىڭ ايتىلۋىنا، قاجىم جۇمالييەۆتىڭ يساتاي مەن ماحامبەت جونىندەگى قۇجاتتارىن باستىرۋعا ۇيىتقى بولدى.
1951-52 - جىلدارى «ۇلتشىلداردى قولداۋشى» دەگەن ناۋقانشىل ايىپپەن ورتالىق كوميتەتتىڭ قۇرامىنان شىعارىلىپ، ءىلياس وماروۆ اقتالىپ شىقتى.
ءىلياس ومار ۇلى اقىن-جازۋشىلاردىڭ دوس-جارانى عانا ەمەس، ءوزى دە قارىمدى قالامگەر ەدى. ونىڭ قالامىنان «ادەبيەت جايلى ويلار»، /1962/، «وقىرمان كوزىمەن /1967/، «سەرپىن»، «شابىت شالقارى»، «تولعامدار» جيناقتارىمەن قوسا ءىلياس وماروۆتىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءىلياس وماروۆ» دەگەن ەستەلىك جيناق جارىق كوردى.
ءىلياس وماروۆ ۇلكەن سىنشى، جالىندى پۋبليتسيست بولاتىن. ۋاقىتىنىڭ ازدىعىنا قاراماي بىرنەشە سىن كىتاپتارىن دا جازعان.
عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «ويانعان ولكە»، لەونوۆتىڭ «ورىس ورمانى» روماندارىنا العاش پىكىر جازعان. ىلەكەڭ شىعارمانىڭ الەۋمەتتىك- فيلوسوفيالىق ويىن اشۋعا قۇندى پىكىر ايتاتىن.
ءىلياس ومار ۇلى جاڭادان تۋار باستاۋ بۇلاعىن الىستان كورەتىن كورەگەندىگى بار بولجامپاز ەدى. «كەڭ ويلا، كەڭ بول!» دەپ ءجيى ايتاتىن.
ىلەكەڭ اسا قاراپايىم جان ەدى. «اۋەزوۆتەن مىقتى ەمەسپىز، ءبىراق ول كىسىنىڭ ءوزى دە ولاي دەي قويماس ەدى»، - دەپ سىپايى عانا سىلتەۋ جاسايتىن. كەيىن ءبىر ىنىلەرى: «ىلەكە، جۇرت ءسىزدى ەل اعاسى دەپ سىيلايدى. ءبارى دوس كورەدى. ءسىزدىڭ دۇشپاندارىڭىز بار ما؟ - دەگەندە «مەنىڭ دۇشپانىم، جىبەرگەن قاتەلەرىم. قاتەمدى تۇزەۋ دۇشپانىمدى مۇقاتۋىم سەكىلدى سەزىم بەرەدى»، - دەپ جىميعان.
ءىلياس ومار ۇلى قوجا احمەت ماۆزولەيى، وتىرار قازبالارى، ەسكى مەدرەسەلەر ارحيتەكتۋراسى جانە تاعى باسقا تاريحي ەسكەرتكىشتەردى ساقتاۋعا كوپ قامقورلىق ەتتى.
قوعام قايراتكەرى 1970 - جىلى شىلدەنىڭ ون توعىزىندا اۋىر ناۋقاستان قايتىس بولدى. ىلەكەڭنىڭ سوڭعى حاتى «پارىز» دەگەن تاقىرىپپەن «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە باسىلدى. وندا: - مەن تۋعان حالقىمنىڭ مادەنيەتىن جانىمداي جاقسى كورگەن اداممىن. حالىق بار جەردە مادەنيەت بار، مادەنيەتتى ۇشقىنداتاتىن، ونى مازداتاتىن مادەنيەتكە دەگەن دۇرىس كوزقاراس.
كەيىنگى كەزدە قاتتى ويلانىپ جۇرگەنىم - قازاقتىڭ ءان، ولەڭ مادەنيەتى بولاتىن. اناۋ تولىپ جاتقان ەپوس، تاريحي داستانداردا قانشالىقتى ءىرى، ونىڭ ىشىندە قاھارمان بەينەلەر كەزدەسەدى. وسىنىڭ بارلىعى ءان-كۇيلەردىڭ جان تەبىرەنتەر كەيىپكەرى بولمادى دەگەنگە سەنبەيمىن. وسى تاقىرىپقا ەڭبەك جازام دەپ ەم، ۇلگەرمەي كەتىپ بارام. «جاس كەلدى. زامان وزگەردى» دەمەكشى، وسى تاقىرىپ ءارۋاقىت ەستە ساقتالسا، ونى ورىنداۋ كەلەر ۇرپاقتىڭ بورىشى!- دەپ ءىلياس وماروۆ جازىپ كەتكەن.
وتباسىندا جۇبايى گۇلشات ەكەۋى ەنگەلسينا، الميرا، دياس، تەمىرلان اتتى ۇل-قىز وسىرگەن ءىلياس ومار ۇلى ءمىرجاقىپ دۋلاتپەن اتالاس، اجەسى تولەبيگە جيەن، ءوزى جيەنشار بولىپ كەلەتىن. ءىلياس اعامىزدىڭ ۇلى دياس كوپ جىل بويى قازاق راديوسىندا سپورتكوممەنتاتور بولىپ جەمىستى ەڭبەك ەتتى.
جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆ حالقىمىزدىڭ ۇيىتقىسى بولا بىلگەن ءىلياس وماروۆ جايلى: «قازاقتاعى التاۋدىڭ ءبىرى ەدى» دەپ ەگىلە كۇرسىنگەنى بەكەر ەمەس. بۇگىندە كوز كورگەندەردىڭ «شىركىن، مينيستر ءىلياس وماروۆتى ايتسايشى! قازاق مادەنيەتىنە تەمىربەك جۇرگەنوۆتەن كەيىن ءدال سونداي جاقسىلىق جاساعان ادام نەكەن-ساياق»، - دەپ ەسكە الاتىن كەزدەرى دە ءجيى كەزدەسەدى.
ءىلياس وماروۆ قانداي ماقساتقا يە بولسا دا جاراتىلىسى، جان-دۇنيەسى، جۇرەك ءلۇپىلى «قازاعىم، قايران حالقىم» دەپ سوققانى راس. ءىلياس وماروۆ الىپتار لەگىنەن ورىن العان اسىل تۇلعا. جان-جاعىنا نۇر توگىپ تۇراتىن عارىش شىراقتارىنىڭ بىرىندەي قاسيەت دارىعان ءىلياس ومار ۇلى عاجايىپ دانا ادام ەدى. ول اشىق داۋىسىمەن باپپەن شەگەلەي سويلەيتىن، سويلەگەندە الدىنا جان سالمايتىن شەشەن بولعان دەسەدى.
ءىلياس ومار ۇلى حالقى قۇرمەت تۇتىپ وتكەن ارقاسۇيەر اسقار تاۋداي ازامات ەدى، ماڭدايعا سيرەك بىتكەن قوعام جانە مادەنيەت قايراتكەرى بولاتىن. ول كىسىنىڭ جىبەك مىنەزى، مايدا ءسوزى، جۇمساق داۋىسى، اعالىق اقىل-كەڭەسى جايلى كوزكورگەن ۇلكەندەر ءجيى ەسكە الادى. ءوز كەزىندە اقيىق اقىنىمىز قاسىم امانجولوۆ:
ومار ۇلى ءىلياس ءسىز ەكەنسىز،
ويلانارسىز، تولعانىپ ءىس ىستەرسىز،
كۇيسىز ءومىر سەكىلدى ولەڭىم بار،
كەي جەرلەرىن ءوزىڭىز تۇزەتەرسىز
جاساپ كورگەن ەمەسپىن ءسوز ساۋداسىن،
تەبىرەنگەننەن تەرەڭنەن شىعار داۋىسىم،
تۋعان ەلى ولەڭنەن قۇيا سالعان،
الدىڭىزدا وتىرعان مىناۋ قاسىم، - دەپ جەتى اۋىز جىر ارناپتى، وسىدان كەيىن ءىلياس وماروۆ سول كەزدەگى قالالىق كەڭەستەر ءتوراعاسى عافيز ايباسوۆقا بۇيىرىپ، قاسىمعا ءۇي بەرگىزىپتى.
بەرمەسەڭ بەرمەي-اق قوي باسپاناڭدى،
سوندا دا تاستامايمىن استانامدى، - دەپ وتتى جىرلارىن كوپشىلىككە جاريا ەتكەن قاسىمعا ءۇي بەرىلگەندە قۋانىشىندا شەك بولماپتى. «جاقسىدان شاراپات» دەگەن وسى دا.
ادام بالاسىن الالاي بىلمەيتىن ناعىز ازامات، بارلىق ۇلتقا باۋىرمال، جانى جايساڭ، جۇرەگى جومارت، قانداي جاعدايدا دا بايسالدى قالپىنان اينىمايتىن اسا سابىرلى اسىل جان ەدى ءىلياس!
ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىندە كوڭىلىن سۇراپ بارعان ادامدارعا ءوزىنىڭ داعدىلى ادەتىنەن جاڭىلماي «ءار ادامدا سۇيەكپەن كەتەتىن ءبىر-ءبىر سىرنىكتى اۋرۋى بولادى، ونداي اۋرۋ اڭشىنىڭ ءيتى سياقتى، كەت دەسە دە كەتپەي، اياققا ورالىپ قىڭسىلاپ تىعىلا تۇسەتىن ءبىر پالە» دەپ جاۋاپ بەرەتىن.
«جاقسىنىڭ اتى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەگەن ەكەن بۇحار جىراۋ.
ءىلياس وماروۆ كونەكوز قاريالار ايتاتىن «اقىل، قايرات، جۇرەكتى بىردەي ۇستا، سوندا عانا بولارسىڭ ەلگە نۇسقا» - دەيتىن اتا ءسوزىن تۋ ەتكەن ارمانى الىس، ماقساتى اسقاق مەملەكەت قايراتكەرى، دارىندى قوعامتانۋشى، ادەبيەت، ونەر زەرتتەۋشىسى، اقىلدى اعا، قامقورشى ۇستاز ەدى.
مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ءىلياس وماروۆتىڭ ەسىمى ماڭگىلىك ەل ەسىندە...
التىن يمانبايەۆا، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ق ر مادەنيەت قايراتكەرى،
قازاقستان جۋرناليستەر وداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاق راديوسىنىڭ «التىن قور» ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى.