ەسكى بەيىتتەگى جۇمباق شال
- الدىمەن اكەمنىڭ تۇسىنە الماي كەتكەن اڭگىمەسىن ايتايىن. اكەمنىڭ اكەسى، ياعني، مەنىڭ اتام ابىرالى ءوڭىرىنىڭ ءبىر تۇكپىرىنە جايلاۋعا شىققان ەكەن. كۇندەلىكتى قويلارىن ورىسكە شىعارعاندا قولىنداعى قىسىر بيەسىن دە تۇساپ وتقا قويىپ جۇرەدى. ءبىراز كۇندەردەن كەيىن قويىن قوراعا قاماعان سوڭ، اتام بيەنى الىپ قايتۋعا كەلگەن سايىن ونىڭ جالىنىڭ كادىمگى قىزدىڭ بۇرىمىنداي ءبىراق جۋان ەتىپ ءورىلىپ قالاتىنىن بايقايدى.
العاشقى ءبىر-ەكى كۇندە ءمان بەرمەگەن اتام، ادەتتەگىدەي تاعى دا كەشكىسىن بيەنى نوقتالاپ جاتقاندا، جالىنىڭ تاعى دا ءورۋلى تۇرعانىن كورەدى. بۇل نە جۇمباق؟ كۇندە تاڭەرتەڭ ورىلگەن جالىن تارقاتىپ ورىسكە جىبەرەتىن قىسىر بيەنىڭ جالىن ءورىپ جۇرگەن كىم؟..
اۋىلداعى قۇرداستارىنىڭ ءبىرىنىڭ ءىسى دەيىن دەسە، ەن دالادا وتىرعان جالعىز ءۇي. ءتىپتى، كورشى قونىستانعان دا ەشكىم جوق. جاقىن ماڭايدى قونىس ەتكەن مالشىلار جوقتىعى تاعى دا بەلگىلى.
اتام نە دە بولسا، الىستان باقىلاپ وتىرۋعا بەل بايلايدى. وتار قويدى ءتۇس اۋا قوراسىنا قاماعاننان كەيىن اتىنا ءمىنىپ، ساقتانا ءجۇرىپ وتىرىپ بيەنىڭ ورىسىنە بەتتەيدى. مىنە، قىزىق، بيە كۇندەگى جەرىنەن ۇزاپ ەلەۋسىز تۇرعان ەسكى بەيىتكە بارىپ قالىپتى...
ال اتام بيەنىڭ جالىنا قاراعاندا، كوزى شاراسىنان شىعادى. كوك شاپان كيگەن كىپ-كىشكەنتاي اق ساقالدى الدەبىر شال جىلقىنىڭ موينىنا قوناقتاپ الىپ جالىن ورۋگە كىرىسىپ كەتىپتى...
كۇتپەگەن كورىنىستىڭ اسەرىنەن ءوز-وزىنەن بۋلىعىپ قالعان اتامنىڭ دىبىسىن شىعارۋعا باتا الماي، قانشا تۇرارى بەلگىسىز ەدى استىنداعى اتى اۋىزدىقتى كەرە العا ۇمتىلىپ كىسىنەپ جىبەرمەگەندە... سول-اق ەكەن، بيەنىڭ جالىنا قوناقتاپ، كۇندەلىكتى «جۇمىسىن اتقارىپ» جاتقان الگى شال كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن بيەنىڭ موينىنا سىرعىپ ءتۇسىپ، ەسكى بەيتىتتىڭ ىشىنە ەنىپ، عايىپ بولادى.
بيەنىڭ تۇساۋىن شەشپەستەن، سەكىرتە ايداپ قورانىڭ الدىنا اكەلگەن اتام جالىنىڭ جارتىلاي ءورىلىپ قالعانىن كورەدى. سول كۇننەن باستاپ، اتام بيەنىڭ ءورىسىن اۋىستىرىپ، الگى توڭىرەككە مال جايۋىن ساپ تىيعان ەكەن. ءبىراق، ەسكى بەيتتىڭ ىشىنەن شىققان سول ءبىر كىشكەنتاي شالدىڭ جۇمباعىن بىلە الماي، بىلۋگە جۇرەگى دە داۋالاماي اكەمە عانا ايتىپ ومىردەن ءوتتى.
ال ءوزىم باسىمنان كەشكەن وقيعانىڭ جايىنا كەلەيىن...
ول كەزدە مەكتەپتىڭ جوعارى سىنىبىندا وقيتىنمىن. قاينارداعى ەسكى ۇيدە تۇراتىنبىز. اجەمنىڭ «بەيۋاقىتتا ۇيىقتاماڭدار. بۇل ءۇيدىڭ يەسى بار» دەگەندى ارا-تۇرا ەستىپ جۇرگەنىممەن ءمان بەرمەيتىنمىن. ءتۇس اۋا ساباقتان كەلگەن سوڭ، مال جايعاپ قورا-جايدى رەتكە كەلتىرگەن سوڭ نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن قاراپتان-قاراپ مەنى ۇيقى قىستى.
توسەككە شالقامنان جاتقان كۇيى كوزىم ءىلىنىپ كەتكەن ەكەن. الدەكىمنىڭ قاراپ تۇرعانىن سەزگەندەي سەلك ەتىپ ويانىپ كەتتىم. كوزىمدى اشقانىم سول، تۇتىعىپ سويلەي الماي قالدىم. تىزەم بۇگۋلى قالعان ەكەن. قارا كوستيۋم - شالبار، اق كويلەك كيىپ گالستۋك تاققان الدەبىر ادام تىزەمە ارقاسىن سۇيەپ كەۋدەمە سالماق سالىپ جايباراقات قاراپ وتىر. جۇرەگىم ورەكپىپ اۋزىما تىعىلدى.
سەنسەڭ دە، سەنبەسەڭ دە سول جۇمباق ادام مەنىڭ ويانىپ كەتكەنىمدى سەزدى مە كوز الدىمنان جوق بولىپ كەتتى. نە دىبىسىم شىقپاي، نە ورنىمنان تۇرا الماي ەسىمدى جيا الماي ءبىر ساعات جاتتىم. ەلەس دەيىن دەسەم، شىرتتاي كيىنگەن ەر ادامنىڭ كەۋدەمنىڭ ۇستىندە وتىرعانى انىق. ەلەس ەمەس دەيىن دەسەم، ونىڭ دەم اراسىندا قايدا كەتىپ قالعانى تۇسىنىكسىز. مەن سول كۇننەن باستاپ بەيۋاقىتتا ۇيىقتاۋدى دوعاردىم. ءبىراق، كورگەنىمدى ەسكى ۇيدەن كوشكەنشە ەشكىمگە ايتپادىم. ايتقان كۇندە دە ۇيدەگىلەر بەيۋاقىتتا ۇيىقتاعان ءوزىمدى كىنالار ەدى.
وسىدان كوپ ۋاقىت بۇرىن ايتقان ناعاشىم سەيىتقاليدان (مارقۇم) ەستىگەن وسى ءبىر وقيعالار مەن ءۇشىن دە شەشىلۋى قيىن جۇمباق بولىپ قالدى. شىنىندا دا ەسكى بەيىتتەن شىققان الگى شال كىم؟ .. ادام دەيىن دەسە، ونىڭ شامادان تىس كىشكەنتاي بولۋى قالاي؟ بيەنىڭ جالىن ءورۋى ەرمەك پە، نە ادەت پە؟.. «ەگەر ناعاشى اتامىز جۇرەگى داۋالاپ بەيىت ىشىنە كىرسە ول شالدى ۇستاپ الۋعا بولار ما ەدى؟» دەگەن دە قىزىق وي كەلەدى...
ال بەيۋاقىتتا ەۋروپاشا كيىمدە ناعاشىمنىڭ كەۋدەسىنە ورنىعىپ العان جۇمباق ادام كىم؟ جۇمباق ۇستىنە جۇمباق...
ءساتجان قاسىمجان ۇلى
«الاش ايناسى»