سابيلەردىڭ 80 پايىزى قازاق، ءبىراق قازاقتىڭ سانى وزبەك، تاجىك جانە قىرعىز ەلىنەن تومەن

ال بيىل تۋىلعان بالالار 33 جىل بۇرىنعى رەكوردتى جاڭارتۋى مۇمكىن. جالپى ەلىمىزدەگى حالىقتىڭ سانى قاشان 19 ميلليونعا جەتەدى؟ سونداي-اق دۇنيەگە كەلىپ جاتقان نارەستەلەردىڭ قانشا پايىزى قازاقتار؟

دەموگرافيالىق ستاتيستيكا زەرتتەۋشىسى ماقسات يماندوسوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدەگى تابيعي ءوسىمنىڭ قارقىنى جوعارى. ماسەلەن سوڭعى 10 جىلدا 1990-2000 -جىلدارى دۇنيەگە كەلگەن بالالاردىڭ سانىمەن بىردەي ءسابي دۇنيەگە كەلگەن.

«وسى جىلدارداعى دەموگرافيالىق قۇلدىراۋعا قاراماستان سابيلەردىڭ سانى ازايۋدىڭ ورىنا قارقىندى ءوسىپ جاتىر. دەمەك الداعى 20 -جىلدا جاڭا تۋىلاتىن بالالاردىڭ سانى ارتىپ نەمەسە جوق دەگەندە قازىرگى ءوسىمدى ساقتاپ قالادى. ءتىپتى تابيعي ءوسىم رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتۋى دە مۇمكىن. ماسەلەن بيىل 1987 -جىلعى رەكورد جاڭارادى دەپ ويلايمىن. الدا ءالى 3 ايدا بار ەكەنىن ەسكەرسەك، بيىلعى ءوسىم 417 مىڭنان ءسال از نەمەسە ءسال جوعارى بولۋى مۇمكىن. جالپى جىل سوڭىنا دەيىن كەم دەگەندە 415 مىڭ بالا دۇنيەگە كەلەدى دەپ بولجانىپ وتىر.

قازىر ەلىمىزدەگى حالىقتىڭ سانى 18,9 ميلليون ادام بولسا، 1987 -جىلى 16,2 ميلليوندى قۇرادى. ادەتتە بالالاردىڭ كوپ بولىگىن 19 جاستان 30 جاسقا دەيىنگى ايەلدەر تۋادى. مىسالى قازىر 1990-2001 -جىلعى ايەلدەر بوسانىپ جاتىر. سەبەبى 1987 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن بالالاردى 1957-1968 -جىلعى ايەلدەر تۋعان بولاتىن»، - دەيدى ول.

ماقسات يماندوسوۆ 1990 -جىلدارى ەلىمىزدىڭ جاعدايى قيىن بولعانىن ايتادى. ماسەلەن تۋۋ كوەففيتسيەنتى كۇرت تومەندەپ، حالىق جاپپاي ەلدەن كوشىپ كەتكەن.

«وسىنىڭ سالدارىنان حالىق سانى 1,9 ميلليون ادامعا ازايىپ، 1990-2001 -جىلدار ارالىعىندا تۋىلعان بالالاردىڭ جالپى سانى 3 ميلليوندى قۇرادى. ال 1957-1968 -جىلدارى قازاقستاندا نە بولدى؟ تىڭ جانە تىڭايعان جەردى يگەرۋ ءۇشىن ەلىمىزگە 3,8 ميلليون ادام كوشىپ كەلدى. سول سەبەپتى 1957-1968 -جىلدارى 4 ميلليون بالا دۇنيەگە كەلدى. قازىرگى تاڭدا ەلىمىز بويىنشا تۋۋدىڭ جالپى كوەففيتسيەنتى 2,9 قۇرايدى. ال ايماق بويىنشا ەڭ تومەنگى كورسەتكىش سولتۇستىك قازاقستان مەن قوستاناي وبلىسى جانە الماتى قالاسىنا (2.0) تيەسىلى. كەرىسىنشە تۇركىستان، ماڭعىستاۋ، الماتى، قىزىلوردا، جامبىل وبلىسىندا ەڭ كوپ بالا دۇنيەگە كەلىپ جاتىر. سوندان كەيىنگى ورىندا اتىراۋ مەن اقتوبە وبلىسىن ايتىپ وتكەن ءجون» - دەيدى ول.

الايدا ول حالقىمىزدىڭ تابيعي ءوسىمى وزبەك، تاجىك جانە قىرعىز ەلىنەن تومەن ەكەنىن ايتادى. كەرىسىنشە رەسەيمەن سالىستىرعاندا ەلىمىزدىڭ تابيعي ءوسىمى وتە جوعارى كورىنەدى.

«شىنى كەرەك دەموگرافيادا ناقتى ءبىر بولجام جاساۋ قيىن. ماسەلەن رەسەيدىڭ اتاقتى دەموگرافتارى وسىدان 3 -جىل بۇرىن «قازاقستاندا تۋۋ كورسەتكىشى تومەندەيدى» دەپ ايتقان بولاتىن. الايدا قازىر كەرىسىنشە ەلىمىزدەگى تابيعي ءوسىم جوعارى بولىپ جاتىر. ماسەلەن 2 ميلليون تۇرعىنى بار تۇركىستان وبلىسىنداعى تابيعي ءوسىم كراسنودار وبلىسى مەن سانكت- پەتەربۋرگ قالاسىنان جوعارى بولىپ وتىر. سانكت- پەتەربۋرگ قالاسىندا 5 ميلليون 400 مىڭ، ال كراسنودار وبلىسىندا 5 ميلليون 7 مىڭ ادام تۇرادى. مۇنداي جاعداي بۇرىن-سوڭدى تاريحتا بولعان ەمەس. سونداي-اق شىمكەنت قالاسى مەن تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۋۋ كورسەتكىشى ماسكەۋ وبلىسىنان جوعارى. ماسكەۋ وبلىسى رەسەيدەگى ەڭ (7 ميلليون 700) حالقى كوپ اۋماق. ءۇش ميلليون تۇرعىنى بار شىمكەنت پەن تۇركىستان وبلىسىندا 66 مىڭ، ماسكەۋ وبلىسىندا 60 مىڭ بالا تۋىلعان. ياعني، ەلىمىزدىڭ قوس ءوڭىرىنىڭ تۋۋ كورسەتكىشى ماسكەۋ وبلىسىنان 10 پايىزعا جوعارى بولىپ وتىر»، - دەيدى ماقسات يماندوسوۆ.

ماقسات يماندوسوۆ دۇنيەگە كەلىپ جاتقان بالالاردىڭ 80 پايىزى قازاقتار ەكەنىن ايتادى. سونداي-اق ول 2021 -جىلدىڭ اقپان- ناۋرىز ايىندا 19 ميلليونعا جەتۋىمىز مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى. ويتكەنى قازىر ەلىمىزدەگى حالىقتىڭ سانى 18 ميلليون 850 مىڭ شاماسىندا. ال 19 ميلليون بولۋعا قاجەتتى 150 مىڭ حالىق كەلەر جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا تابيعي ءوسىم ارقىلى.

arasha.kz