تاۋەلسىزدىككە 30 جىل: الەمنىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرى قاتارىنا قانشا قازاقستاندىق ءبىلىم ورداسى كىردى

وسى رەتتە 30 جىلدىڭ ىشىندە ەلىمىزدە جوعارى جانە تەحنيكالىق ءبىلىم سالاسىندا قانداي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىلگەنىنە شولۋ جاساپ كورۋدى ءجون كوردىك.

جالپى، ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ۇسىنعان دەرەكتەرگە سايكەس، وسى جىلداردىڭ ىشىندە ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنا قاتىستى ەلىمىزدىڭ نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق بازاسى تولىقتاي قالىپتاسىپ ۇلگەردى. «ءبىلىم تۋرالى» ، «جوعارى ءبىلىم تۋرالى»، «عىلىم تۋرالى»، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بالا قۇقىعى تۋرالى»، «مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋشى جۇيەسى تۋرالى»، «عىلىمي جانە/نەمەسە عىلىمي- تەحنيكالىق قىزمەت ناتيجەلەرىن كوممەرتسياليزاتسيالاۋ تۋرالى»، «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» سىندى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارى قابىلداندى.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋعا باعىتتالعان 6 مەملەكەتتىك باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلدى. 2019 -جىلى 2020-2025 -جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك ءبىلىم جانە عىلىمدى دامىتۋدىڭ جاڭا مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلداندى. جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العان ساتتە ەلىمىزدە 61 جوعارى وقۋ ورنى جۇمىس ىستەيتىن. بۇگىندە ولاردىڭ سانى 128 گە جەتىپ وتىر. 30 جىلدىڭ ىشىندە جوعارى ءبىلىمى بار 3,2 ميلليون كادر دايىندالدى. ەگەر 1991 -جىلى 42,2 مىڭ ادام جوعارى ءبىلىم الىپ شىقسا، بۇگىندە جىل سايىن ماماندىق الىپ شىعاتىن جاستاردىڭ سانى 176,4 مىڭعا جەتەدى. 1999 -جىلدان ەلىمىزدىڭ ج و و- لارىندا ستۋدەنتتەر كونتينگەنتىن قالىپتاستىرۋدىڭ جاڭا مودەلى قالىپتاستىرىلدى. سول ۋاقىتتان جاستار مەملەكەتتىك ءبىلىم تاپسىرىسى نەگىزىندە ماماندىق مەڭگەرە باستادى.

پروفەسسور- وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ ساپاسى دا وزگەرىپ، ج و و- لارداعى عىلىمي دارەجەسى بار پروفەسسور- وقىتۋشىلار قۇرامى 48,3 پايىزعا جەتتى. 1999 -جىلى بۇل كورسەتكىش نەبارى 24 پايىزدى قۇراعان ەدى. جوو- لاردىڭ اكادەميالىق جانە باسقارۋشىلىق دەربەستىگىن كەڭەيتۋ تۋرالى دا زاڭ قابىلداندى. 2010 -جىلدان قازاقستان بولون پروتسەسىنە قاتىسىپ كەلەدى. كادرلاردى دايىنداۋدىڭ ءۇش ساتىلى، ياعني «باكالاۆريات - ماگيستراتۋرا - دوكتورانتۋرا» مودەلىنە كوشۋ جۇزەگە اسىرىلدى. وتاندىق جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ينتەرناتسيوناليزاتسيالانۋ دەڭگەيى ونىڭ ساپاسى مەن تارتىمدىلىعىنىڭ ماڭىزدى كورسەتكىشى سانالادى. بۇل رەتتە 2010 -جىلى ەلىمىزدىڭ ج و و- لارىندا ءبىلىم العان شەتەلدىك ستۋدەنتتەر سانى 10 361 ادام بولسا، وتكەن جىلى بۇل كورسەتكىش 29069 ادامعا جەتتى. ال 2019 -جىلى 39558 شەتەلدىك ستۋدەنت ءبىلىم العان بولاتىن. تاۋەلسىزدىك جىلدارىنىڭ ىشىندە الەمنىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ QS حالىقارالىق رەيتينگىندەگى قازاقستاندىق ج و و - لاردىڭ سانى 2011 -جىلعى بەسەۋدەن 2020 -جىلى10 عا جەتتى. ال ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى QS رەيتينگى بويىنشا الەمنىڭ ۇزدىك 200 ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قاتارىنا قوسىلىپ وتىر. ق ر پرەزيدەنتىنىڭ 1993 -جىلعى 5 - قاراشاداعى №1394 قاۋلىسىمەن «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسى بەكىتىلدى. 2011 -جىلدان ءبىلىم الۋشىلاردىڭ اكادەميالىق ۇتقىرلىعى باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. بۇگىندە شەتەلدىك ۇزدىك ج وو- لارىندا شامامەن 18 مىڭ ستۋدەنت ءبىلىم الدى. 2005 -جىلدان باستاپ جىل سايىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇزدىك 200 وقىتۋشىسىنا عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ارنالعان «ج و و- نىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى» گرانتى تاعايىندالىپ كەلەدى.

ايتا كەتەرلىگى، وتكەن جىلى پاندەمياعا بايلانىستى «ج و و- نىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى» بايقاۋى العاش رەت ەلەكتروندى فورماتتا وتكىزىلدى. 2019 -جىلدان باستاپ تالاپكەرلەرگە ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋدى جىلىنا 4 رەت تاپسىرۋ مۇمكىندىگى بەرىلدى. ءبىرىنشى اكادەميالىق كەزەڭ اياقتالعانعا دەيىن ج و و - عا شارتتى تۇردە وقۋعا قابىلداۋ تاجىريبەسى جالعاسۋدا. سونىڭ ارقاسىندا 6 مىڭنان استام ادام ج و و- عا قابىلداندى. 2020 -جىلى العاش رەت IELTS، TOEFL سىندى حالىقارالىق سەرتيفيكاتى بار تالاپكەرلەر ۇبت كەزىندە شەتەل ءتىلىن تاپسىرۋدان بوساتىلدى. تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم العان تۇلەكتەر بەيىندى ماماندىققا اقىلى نەگىزدە تۇسكەن كەزدە ۇ ب ت- دان بوساتىلدى. وقۋعا قابىلدانعان مۇنداي ستۋدەنتتەر سانى 35297 ادامدى قۇرايدى. ۇ ب ت- نىڭ ەلەكتروندى سەرتيفيكاتى جانە ءبىلىم گرانتىن تاعايىنداۋ تۋرالى ەلەكتروندى كۋالىك ەنگىزىلدى. 2014 -جىلدان بەرى جۇمىس كۇشى كوپ ءوڭىر جاستارىن جۇمىس كۇشى تاپشى وڭىرلەردەگى جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋدى كوزدەيتىن «ماڭگىلىك ەل جاستارى - يندۋسترياعا!» الەۋمەتتىك باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. بۇل ماقساتتا جىل سايىن ءبىلىم گرانتتارى ءبولىنىپ كەلەدى. ماسەلەن، 2014 -جىلى 1 050, ال 2020 -جىلى 5107 گرانت بولىنگەن بولاتىن. 1993 -جىلدان بەرى وقۋداعى جەتىستىكتەرى ءۇشىن ستۋدەنتتەرگە ق ر پرەزيدەنتى شاكىرتاقىسى تاعايىندالادى. سول جىلى مۇنداي شاكىرتاقىنى 58 ادام السا، 2020 -جىلى ولاردىڭ سانى 088 ادامعا جەتتى.

2011 -جىلدان ەلىمىزدە الەمدىك دەڭگەيدەگى جوعارى وقۋ ورنى - نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى جۇمىس ىستەيدى. بۇگىندە 62 جوعارى وقۋ ورنى نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاجىريبەسىن ەنگىزىپ جاتىر. ەرەكشە مارتەبەسى بار 11 ج و و- دا 168 دوكتورانتقا PhD دوكتورى دارەجەسى بەرىلدى جانە ولاردىڭ بارلىعى دا دەربەس ۇلگىدەگى ءتيىستى ديپلومدارىن الدى. 2016 -جىلدان بەرى 100 دەن استام شەتەلدىك توپ- مەنەدجەر جانە 861 شەتەلدىك عالىم جۇمىسقا تارتىلدى. كوللەدجدەر مەن ج و و- لاردا تاپشى ماماندىقتار بويىنشا كادرلار دايارلاۋ ءىس- شارالارى كۇشەيتىلىپ، وقۋ ورىندارىنىڭ ماتەريالدىق بازاسى جاڭارتىلدى. ساپاسىز ءبىلىم بەرەتىن جوعارى وقۋ ورىندارى قىزمەتىن توقتاتۋعا باعىتتالعان جۇمىس كۇشەيتىلدى. مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىنىڭ قۇنىن ارتتىرۋ ارقىلى پروفەسسور- وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ جالاقىسى ارتتىرىلدى. 2015 -جىلدان باستاپ عىلىمي قىزمەتتى ونىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرتسياليزاتسيالاۋ ارقىلى ىنتالاندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. عىلىمدى قارجىلاندىرۋ كولەمى دە ارتتى. جىل سايىن جاس عالىمداردىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرىنە قوسىمشا 3 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. قازاقستاندىق عىلىم شەتەلدىك عالىمدارمەن ىنتىماقتاستىققا دا دايىن. عىلىمي جوبالار مەن باعدارلامالار بويىنشا دا ايتارلىقتاي عىلىمي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىلدى. ماسەلەن، 2020 -جىلى COVID-19 كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنا قارسى وتاندىق ۆاكسينا ازىرلەندى. بۇگىندە بۇل ۆاكسينا كلينيكالىق سىناقتىڭ ءۇشىنشى ساتىسىنان ءوتىپ جاتىر. تاياۋ كۇندەرى جاپپاي قولدانىسقا ەنگىزىلمەك.

تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم

قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العان جىلداردىڭ باسىندا ەلىمىزدە تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن 693 مەملەكەتتىك ۇيىم بولدى. 1999 -جىلدان ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ قارقىندى ءوسۋ كەزەڭى باستالدى. سونىڭ ناتيجەسىندە بىلىكتى جۇمىسشى كادرلارعا سۇرانىس ارتتى. ال بۇل ءوز كەزەگىندە 1999-2011 -جىلداردىڭ ارالىعىندا ەلىمىزدەگى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمدار جەلىسىنىڭ 47 پايىزعا ارتۋىنا سەبەپ بولدى. جالپى، 2000 -جىلدان بەرى سالا ۇيىمدارى 2,5 ميللوننان اسام كادر دايىنداپ شىعاردى. بۇگىندە ەلىمىزدە 797 تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن ۇيىم بار. ولاردا 475,9 مىڭ ادام ءبىلىم الادى. 2010 -جىلدان ەلىمىزدىڭ تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم جۇيەسى تۋرين پروتسەسىنە بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ كەلەدى. 2011 -جىلى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن «كاسىپقور» حولدينگى» ا ق قۇرىلدى. 2014 -جىلى قازاقستان الەمنىڭ 80 ەلىنىڭ باسىن قوسقان World Skills حالىقارالىق قوزعالىسىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى. 2012 -جىلدان بەرى ەلىمىزدە دۋالدى وقىتۋ ەنگىزىلدى.

بۇگىندە دۋالدى وقىتۋ 535 كوللەدجدە بار. دۋالدى وقىتۋ ەنگىزىلگەن جىلداردىڭ ىشىندە 206740 ستۋدەنت، ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك تاپسىرىس اياسىندا ءبىلىم الىپ جاتقان 174394 جاس كاسىپورىندار مەن ۇيىمدار بازاسىندا وندىرىستىك تاجىريبەدەن ءوتتى. «ەڭبەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا 2014 -جىلدان بەرى «ماڭگىلىك ەل جاستارى - يندۋسترياعا!» جوباسى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. جوبا جۇزەگە اسىرىلعان 2015-2020 -جىلدارى ارالىعىندا تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم ۇيىمدارىن 3210 ادام ءبىتىرىپ شىقتى.

2017 -جىلدان بەرى «بارلىعىنا ارنالعان تەگىن كاسىپتىك- تەحنيكالىق ءبىلىم» جوباسى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلە جاتىر. بۇل جوبا 300 مىڭنان استام ادامنىڭ ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك بەردى. تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم سالاسىندا 40,9 مىڭ وقىتۋشى بار. ولاردىڭ ىشىندە 38 مىڭ ادام جوعارى ءبىلىم، ال 2,9 مىڭ ادام تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم العان.