بانان تۋرالى قىزىقتى 18 دەرەك

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - بانان - بۇل اۋىل شارۋاشىلىق داقىلدارىنىڭ ىشىندە الەمدەگى ەڭ تانىمال ءتورتىنشى جەمىس.

ول بيداي، كۇرىش جانە جۇگەرىدەن كەيىنگى تانىمال جەمىس. ادامداردىڭ ونى كوپ تۇتىناتىنى سونشا، جىل سايىن الەمدە 100 ميللياردتان استام بانان جەلىنەدى.

1. باناننىڭ اعاشتا وسەتىنىن ءبارى بىلەدى! ءبىراق، شىن مانىندە، بانان پالماسى ءشوپ سەكىلدى وسىمدىكتەن باسقا ەشتەڭە ەمەس. ال بانان اعاش سەكىلدى قۇرىلىمدى، ياعني ونىڭ ساباعى وتە تىعىز جانە بيىك بولعاندىقتان، ول پالما سياقتى اعاش دەگەن جالپى قاتە تۇسىنىك قالىپتاسىپ كەتتى. ايتا كەتۋ كەرەك، بانان الەمدەگى ەڭ ءىرى شوپتەكتەس وسىمدىك بولىپ تابىلادى.

2. سونداي- اق، بانان - جەمىس ەمەس، جيدەك دەگەن جالپى قاتە تۇسىنىك الدىڭعى تۇسىنىككە بايلانىستى قالىپتاسقان.

3. جەمىس- جيدەك وسەتىن بارلىق بانان بۇتالارىنىڭ شامامەن %95 ى وڭتۇستىك ازياداعى ءبىر بۇتادان تاراعان. ياعني بارلىق كوممەرتسيالىق بانان اعاشتارى ءبىر- ءبىرىنىڭ كلونى بولىپ تابىلادى.

4. بۇگىنگى كۇنى سارى جيدەكتەردىڭ مىڭداعان ءتۇرى بار، ءبىراق ولاردىڭ كوپشىلىگى ازىق- تۇلىك رەتىندە تۇتىنۋعا جارامدى ەمەس. بانانداردىڭ تەك التى ءتۇرى عانا ءتاتتى جانە جەۋگە جارامدى. ول ايس- كريم، لەدي فينگەر، روبۋستا، رادجاپۋري، مايسۋر جانە كاۆەنديش.

5. ەڭ تانىمال سۇرىبى كاۆەنديش بولىپ سانالادى. ءبىراق باناننىڭ بۇل سۇرىبى ەڭ جاقسى جانە ەڭ ءدامدى بولعاندىقتان عانا باسقا بانان تۇرلەرىنىڭ كوشىن باستاپ تۇرعان جوق. وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا گرو-ميشەل دەپ اتالاتىن قانىققان، ءدامدى جانە ۇلكەندەۋ كەلگەن بانان سورتى تولىعىمەن جويىلىپ كەتكەندىكتەن ءقازىر كاۆەنديش سۇرىبى ەڭ تانىمال بولىپ تابىلادى. گرو- ميشەل سۇرىبى وسى ءتۇرلى وسىمدىكتەرگە عانا اسەر ەتكەن «پانامالىق اۋرۋ» دەپ اتالاتىن ساڭىراۋقۇلاقتىڭ كەسىرىنەن جويىلىپ كەتتى. 50 جىلدان استام ۋاقىتتان كەيىن، كاۆەنديش سۇرىبىنا دا وسىعان ۇقساس قاۋىپ ءتونىپ تۇر دەسەدى.

6. ءىس جۇزىندە بارلىق بانانداردىڭ سورتتى راديواكتيۆتى، سەبەبى ولاردىڭ قۇرامىندا كالي جانە كالي-40 دەپ اتالاتىن يزوتوپى بار.

7. اۆستراليادا گولدفينگەر دەپ اتالاتىن وتە ەرەكشە باناندار وسىرىلەدى. ولاردىڭ ءدامى مەن قۇرىلىمى الماعا ۇقسايدى.

8. كەيىننەن عىلىمي بولعان Musa اتاۋىن بانانعا العاش رەت نەمىس ناتۋراليستى گەورگ رۋمفيۋس جانە عىلىمي جىكتەمەنىڭ نەگىزىن قالاعان شۆەد دارىگەرى كارل ليننەي بەرگەن. ليننەي وسىمدىكتەردىڭ جىكتەمەسىن جاساي وتىرىپ، بۇل اتاۋدى ساقتاپ قالدى. بۇل ءسوزدىڭ پايدا بولۋىنا قاتىستى ەكى تەوريا بار.

ءبىراق كەز- كەلگەن جاعدايدا ونىڭ Musa-عا ەش قاتىسى جوق. ءبىرىنشى تەورياعا سايكەس، بۇل اتاۋ ريم يمپەراتورى وكتاۆيان اۆگۋستىڭ دارىگەرى انتونيا مۋزانىڭ قۇرمەتىنە بەرىلگەن. ەكىنشى تەورياعا سايكەس، بۇل اتاۋ ارابتىڭ «بانان» دەپ اتايتىن «مۋز» سوزىنەن شىققان. ال بانان ءسوزىنىڭ ءوزىن 1590-1600 -جىلدارى پورتۋگاليالىقتار نەمەسە يسپاندىقتار باتىس افريكانىڭ ۆولوف، ماندينكا («banana») نەمەسە ۆاي («bana») تىلدەرىنەن كىرمە ءسوز رەتىندە العان.

9. كەنيادا 2005 -جىلعى كونستيتۋتسيالىق رەفەرەندۋمدا جوبانىڭ جاقتاستارى وزدەرىنىڭ سيمۆولى رەتىندە باناندى پايدالانىپ، ال قارسىلاستارى اپەلسيندى قولدانعان.

10. ءيت تۇقىمداس جىرتقىش سۇتقورەكتى بولىپ تابىلاتىن جالدى قاسقىر بانان جەپ، قورەكتەنەدى.

11. 1930 -جىلدارى ناتسيستىك گەرمانيادا باناندار «پاتريوتتىق ەمەس» جەمىس دەپ جاريالاندى. ال ولاردى ساتىپ الۋعا قاجەتتى قاراجات باسقا ماقساتتا پايدالانىلدى. ءتىپتى، وسى اكسيانىڭ شەڭبەرىندە نەمىس دارىگەرلەرى «باناننىڭ زياندىلىعى تۋرالى ەسكەرتۋلەر» جاريالاپ، ونى تۇتىنۋ «ىشەكتىڭ تۇيىلۋىنە» الىپ كەلەدى دەگەن. ال جەمىس دۇكەندەرىنىڭ يەلەرى «ناعىز پاتريوت نەمىس المالارىن جەيدى» دەگەن جازۋى بار پلاكاتتاردى ءىلۋى كەرەك بولعان.

12. كەيدە باناندى «باناندى پالما» دەپ اتايدى، ءبىراق بۇل دۇرىس ەمەس. سەبەبى، بانان پالما تەكتەس وسىمدىككە جاتپايدى.

13. باناندى كەيدە «بانان اعاشى» دەپ اتايتىن اتاۋ شىندىعىندا ازيمين جانە اننونوۆتى تۇقىمداستارعا جاتاتىن وسىمدىكتەرگە قاتىستى جانە بۇل ول اعاشتاردىڭ جەمىستەرىمەن بانان جەمىستەرىنىڭ ۇقساستىعىنا بايلانىستى وسىلاي ايتىلادى.

14. باناندار سەكىلدى، شاي اعاشىنىڭ پىسپەگەن جەمىسى دە كوكونىس رەتىندە پايدالانىلادى، ال پىسكەن ءتاتتىسى - جەمىس رەتىندە قولدانىلادى.

15. باناننىڭ ەڭ كوبىن افريكانىڭ ۋگاندا ەلىندە جەيدى. بۇل ەلدىڭ ءاربىر تۇرعىنى جىلىنا شامامەن 220 كەلى ءتاتتى جەمىس تۇتىنادى.

16. بانان ءسوزى اراب تىلىنەن ساۋساق دەپ اۋدارىلادى. سوندىقتان، ءبىر شوق بانان ەمەس، ءبىر بۋما بانان دەگەن دۇرىس بولار ەدى.

17. بانان وتە پايدالى جانە اعزاعا قورەكتى جەمىس. ونىڭ قۇرامىندا سيرەك كەزدەسەتىن ۆ6 دارۋمەنى مەن كالي جانە تالشىقتار، سونداي-اق تەمىر، مىس، مىرىش، سەلەن، ماگني، كالتسي جانە فوسفور سياقتى كوپتەگەن ميكروەلەمەنتتەرگە بار. سونداي-اق، ۇنەمى بانان تۇتىناتىن ادامدار قاتەرلى ىسىك پەن جۇرەك اۋرۋىنا كوپ شالدىقپايدى دەپ ەسەپتەلىنەدى.

18. بانان جەمىستەرىن اعاشتان جاسىل كەزىندە ءۇزىپ السا جەمىس جاقسى ءپىسىپ، ءدامدى بولادى.


سوڭعى جاڭالىقتار