قازاقپارات كۇنتىزبەسى. 12-جەلتوقسان - الاش وردا ۇكىمەتى قۇرىلدى كۇن

اتاۋلى كۇندەر  

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كەدەن ورگاندارىنىڭ قۇرىلعان كۇنى

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 1992 -جىلعى 12 -جەلتوقسانداعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارجى، سالىق جانە كەدەن قىزمەتىن قايتا قۇرۋ تۋرالى» جارلىعىن ورىنداۋ ماقساتىندا وسى قىزمەتتەردىڭ بارلىعى ءبىر جۇيەگە – ق ر قارجى مينيسترلىگىنە بىرىكتىرىلدى. ق ر كەدەن ورگاندارىنىڭ نەگىزگى قىزمەتى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ماتەريالدىق جانە مادەني قۇندىلىقتاردى زاڭسىز شەت ەلگە شىعارۋدىڭ الدىن- الۋ، قارۋ-جاراق، ەسىرتكى زاتتارىن تاسىمالداۋعا توسقاۋىل بولۋ، كونتراباندامەن كۇرەس، رەسپۋبليكا بيۋدجەتىنە كەدەن سالىعىنىڭ ۋاقىتىندا ءتۇسىپ وتىرۋىن قامتاماسىز ەتۋ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكاراسى ارقىلى ازاماتتار مەن اۆتوكولىك وتكىزۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە باسقالار.

حالىقارالىق نەيتراليتەت (بەيتاراپتىق) كۇنى

ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 2017 -جىلدىڭ اقپانىنداعى قارارىمەن بەكىتىلدى. 1995 -جىلى 12 جەلتوقساندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى «تۇرىكمەنستاننىڭ تۇراقتى نەيتراليتەتى» تۋرالى قارارىن قابىلداعان بولاتىن. بۇل نەيتراليتەتتى قولداۋ جونىندەگى تاريحتاعى تۇڭعىش وسىنداي قۇجات بولدى. حالىقارالىق نەيتراليتەت كۇنى سول قۇجاتتىڭ قۇرمەتىنە اتاپ وتىلەدى. بۇل كۇن تۇرىكمەنستان رەسپۋبليكاسىندا ۇلتتىق مەيرام.

حالىقارالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىن جاپپاي قامتۋ كۇنى

2012 -جىلدىڭ 12 -جەلتوقسانىندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى «الەم تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعى جانە سىرتقى ساياساتى» تۋرالى قارار قابىلدادى.

ەستە قالار وقيعالار

1917 -جىلى الاش وردا ۇكىمەتى قۇرىلدى. اتاپ ايتقاندا، 1917 -جىلدىڭ 5-13-جەلتوقسان ارالىعىندا ورىنبور قالاسىندا وتكەن 2-جالپىقازاق سەزىنىڭ ناتيجەسىندە الاش وردا ۇكىمەتىن قۇرىلعانى جاريالانعان بولاتىن. سەز كۇن تارتىبىندە ءبىرقاتار ماڭىزدى ماسەلەلەر تالقىلاندى. سونىڭ ىشىندە قازاق اۆتونومياسى، ميليتسيا (جاساق) جانە ۇلت كەڭەسى ماسەلەلەرىن قارالدى. جاڭا اۆتونوميانى «الاش» دەپ اتاۋدى ۇسىنىلىپ، 1917 -جىلدىڭ 12 -جەلتوقسانىندا سەز دەلەگاتتارى ۋاقىتشا ۇلتتىق كەڭەستى - الاش وردانى قۇردى. ال كوپشىلىكتىڭ داۋىسىمەن الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ ءاليحان بوكەيحانوۆ سايلاندى.

كەيىننەن بۇل تۋرالى ءالىمحان ەرمەكوۆ «سارىارقا» گازەتىنىڭ 1918 -جىلعى 22-قاڭتارداعى №28-سانىندا: «دەكابردىڭ 12 سى كۇنى، ءتۇس اۋا، ساعات 3 تە دۇنيەگە الاش اۆتونومياسى كەلىپ، ازان شاقىرىلىپ ات قويىلدى. التى الاشتىڭ بالاسىنىڭ باسىنا اق وردا تىگىلىپ، الاش تۋى كوتەرىلدى. ۇلكەن اۋىلدارعا قوڭسى قونىپ، شاشىلىپ جۇرگەن قىرعىز-قازاق جۇرتى ءوز الدىنا اۋىل بولدى. وتانسىز جۇرت وتاندى بولدى» دەپ جازعان بولاتىن.

1991 -جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستانداعى 1986 -جىلعى جەلتوقساننىڭ 17-18 ىندەگى وقيعالارعا قاتىسقانى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعانداردى اقتاۋ تۋرالى» جارلىعى شىقتى.

1991 -جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن ق ر مەملەكەتتىك كەدەن كوميتەتى قۇرىلدى.

2006 -جىلى استانادا ەتالون ورتالىعى اشىلدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ورتالىق ازياداعى جالعىز سەزي نەگىزىندەگى ۋاقىت ەتالونىن ىسكە قوستى. قازىرگى زامانعى 8 قاباتتى عيماراتتا 76 ەتالون مەن ەتالون جابدىقتارىنىڭ بىرلىگى 10 ءتۇرلى زەرتحانادا ورنالاسقان.

2008 -جىلى ب ۇ ۇ شتاب- پاتەرىندە قازاقستاننىڭ مۇگەدەكتەر قۇقىعى كونۆەنسياسىنا جانە ونىڭ فاكۋلتاتيۆتى پروتوكولىنا قول قويۋ ءراسىمى ءوتتى. قازاقستان كونۆەنسياعا قوسىلعان الەمنىڭ 137 ەلى بولدى. 2006 -جىلعى جەلتوقساننىڭ 13 ىندە ب ۇ ۇ- نىڭ باس اسسامبلەياسىندا قۇجات قابىلدانىپ، 2008 -جىلعى 3-مامىردا كۇشىنە ەندى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىندا كونۆەنسيانىڭ ورىندالۋىن باقىلايتىن ورگان قۇرىلدى. مۇگەدەكتەر قۇقىعىنىڭ كوميتەتى كونۆەنسياعا قاتىسۋشى- مەملەكەتتەردىڭ بايانداماسىن قاراپ، ۇسىنىس پەن ورتاق ۇسىنىمدار شىعارادى.

2009 -جىلى الماتىدان 128 شاقىرىم جەردە «تۇرىكمەنستان- وزبەكستان- قازاقستان- قىتاي» ترانسۇلتتىق گاز قۇبىرىنىڭ قازاقستاندىق ۋچاسكەسىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى بولىپ ءوتتى. استانادا تىكەلەي بەينەبايلانىس بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى حۋ جينتاۋ قوسۋ تۇيمەسىن سيمۆولدىق باسۋ ارقىلى جەلىلىك گاز كرانىن اشتى. «تۇرىكمەنستان- وزبەكستان- قازاقستان- قىتاي» ترانسازيالىق گاز قۇبىرىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 7000 شاقىرىمعا جۋىق. ونىڭ 188 شاقىرىمى تۇرىكمەنستان، 525 شاقىرىمى - وزبەكستان، 1293 شاقىرىمى - قازاقستان، 4860 شاقىرىمنان استامى قىتاي اۋماعىندا تارتىلدى.

2012 -جىلى الماتىدا قازاقستاندىق ەكسپەديتسيانىڭ وڭتۇستىك پوليۋسكە جاساعان العاشقى ساپارى تۋرالى «108 ساعات» اتتى فيلمنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.

2013 -جىلى ق ر ۇلتتىق بانكى تۇركى جازۋىنىڭ ەسكەرتكىشى «كۇلتەگىنگە» ارنالعان نومينالى 1000 تەڭگەلىك ەستەلىك بانكنوتىن اينالىمعا شىعاردى. ول بانكنوت سارى- قوڭىر تۇسكە قانىق بويالعان. ونىڭ باستى بەتىنە كۇلتەگىن ەسكەرتكىشى، «قازاق ەلى» مونۋمەنتى مەن ۇشىپ بارا جاتقان كوگەرشىن بەينەلەنسە، ال ەكىنشى بەتىنە تۇركى جاۋىنگەرلەرى، تۇركى جازبالارىنىڭ كوشىرمەسى مەن بۇعىنىڭ سۋرەتى سالىنعان. ودان بولەك، بانكنوتتىڭ ەكىنشى بەتىنە مەملەكەتتىك تۋدىڭ ءبىر بولىگى بەينەلەنگەن گولوگرافيالىق سىزىق تا، ۇلتتىق بانكتىڭ لوگوتيپى مەن «ەسكەرتكىش تەڭگە» دەگەن دە جازۋ بار. ەسكەرتكىش بانكنوتتىڭ تارالىمى 10 ميلليون دانانى قۇرايدى.

2014 -جىلى استانادا فرانسۋز گەنەرالى، بەسىنشى رەسپۋبليكانىڭ نەگىزىن قالاۋشى جانە ونىڭ العاشقى پرەزيدەنتى شارل دە گولل ەسكەرتكىشى اشىلدى. مونۋمەنت «اقبۇلاق-3» شاعىن اۋدانىندا ورنالاسقان.

2015 -جىلى ماسكەۋدەگى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ورتالىق مۋزەيىندە ەكى دۇركىن سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى، ۇشقىش- شابۋىلداۋشى، اۆياتسيا گەنەرال- مايورى تالعات بيگەلدينوۆتىڭ بيۋستىن بەرۋگە ارنالعان سالتاناتتى ءراسىم ءوتتى.

2016 -جىلى 1986 -جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قاتىسۋشىلارىنا الماتى قالاسىندا «جەلتوقساننىڭ 30 جىلدىعى» مەدالدارى تاپسىرىلدى.

قايرات رىسقۇلبەكوۆ پەن ءلاززات اسانوۆانىڭ ەسىمى الماتى كوشەلەرىنە بەرىلدى، بيىل مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن قالانىڭ ورتالىق كوشەلەرىنىڭ ءبىرى ەربول سىپاتايەۆتىڭ ەسىمىمەن اتالدى.

2018 -جىلى ۆەتنامنىڭ حانوي قالاسىندا Undiscovered Kazakhstan « بەيمالىم قازاقستان» فوتوكورمەسى ءوتتى. حانوي قوناقتارى مەن تۇرعىندارىنا ەلوردا مەن ەلىمىزدىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندەگى ەڭ كوركەم عيماراتتار، استانا تۋرالى بەينەروليك ۇسىنىلدى، قازاقستاننىڭ كورىكتى جەرلەرى مەن ايگىلى تۇلعالارى تۋرالى ايتىلدى.