دينا نۇرپەيىسوۆا تۋرالى 10 دەرەك
ونىڭ بۇل دارىنىن العاش بايقاعان اكەسى ەكەن. بىردە ول ديناعا اپكەلەرى ءان سالعان كەزدە، ولاردى دومبىرامەن سۇيەمەلدەۋىن وتىنەدى. ونىڭ دومبىرادا ويناۋى اتا-اناسىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، ولار دينانىڭ مۋزىكاعا دەگەن قۇشتارلىعىن جان-جاقتى قولداپ وتىردى.
دينا 9 جاسىندا داۋلەتكەرەي، ءمۇسىرالى، بايجۇما سياقتى كۇيشىلەردىڭ شىعارمالارىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن بولدى.
وتباسى
دينا كەنجە قىزى 1861-جىلى باتىس قازاقستان وبلىسى قازىرگى جاڭاقالا اۋدانىنىڭ نارىنقۇم جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. مالشىلىقتى كاسىپ ەتكەن اكەسى دومبىرانىڭ قۇلاعىندا ويناعان بولسا، اناسى ءجانيحا جانە ەكى ۇلكەن اپكەلەرى ءاندى تامىلجىتا ايتاتىن شەبەر انشىلەر بولعان دەسەدى.
ۇلى ۇستازبەن العاشقى كەزدەسۋ
1870-جىلى اتاقتى كۇيشى قۇرمانعازى قىزدىڭ اۋىلىنا كەلەدى. بۇل ۋاقىتتا دينانىڭ كۇيشىلىك ونەرى جايلى اڭگىمەلەر ەلگە تاراپ ۇلگەرىپ ەدى. سوندىقتان قۇرمانعازى تالانتىن سىرتتاي ەستىپ، ادەيى جاس قىزدى ىزدەپ كەلىپ، وزىندىك باعاسىن بەرۋدى ويلايدى. قىزدىڭ ونەرىنە تامسانىپ، اقىرى ونى ءوزى باۋلي باستايدى. وسىلايشا توعىز جىل بويى دينا قۇرمانعازىدان كۇيشىلىك ونەردىڭ قىر-سىرىن مەڭگەردى.
العاشقى تۋىندىلارى
وسى جىلدارى ول ءوزىنىڭ تىرناقالدى شىعارمالارىن دۇنيەگە اكەلدى. «بۇلبۇل»، «بايجۇما»، «كوگەن ءتۇپ» اتتى كۇيلەرى دينانىڭ دارىندى كومپوزيتور ەكەنىن دالەلدەدى.
تۇرمىس قۇرۋى
دينا 19 جاسقا تولعاندا نۇرپەيىس ماقات ۇلىنا تۇرمىسقا شىعادى. سول جىلدارى قۇجات الاردا ونىڭ فاميلياسى نۇرپەيىسوۆا بولىپ تىركەلىپ كەتەدى. قازاقتىڭ داستۇرىمەن اتاسىنىڭ اتىن اتاي الماعان جاس كەلىن ءوز تەگى رەتىندە كۇيەۋىنىڭ اتىن جازدىرعان ەكەن.
دينا ۇزاتىلعاندا اكەسى وعان قارا قاسقا ات سىيلاپتى. تولقىعان دينا اكەسىنىڭ قۇرمەتىنە «قارا قاسقا ات» اتتى كۇيىن دۇنيەگە اكەلدى.
1885-جىلى دينانىڭ اياعى اۋىر كەزدە نۇرپەيىس دۇنيەدەن ءوتتى. قازاقتىڭ امەڭگەرلىك ءداستۇرى بويىنشا ول كۇيەۋىنىڭ كىشى ءىنىسى نۇرالىعا تۇرمىسقا شىعادى. نۇرالىدان ون قۇرساق كوتەرەدى، دەگەنمەن، ولاردىڭ كوپشىلىگى اشتىق پەن اۋرۋدان شەتىنەپ كەتكەن.
ون التىنشى جىلعا ارنالعان كۇي
1916-جىلى رەسەي پاتشالىعى 18-49 جاس ارالىعىنداعى قازاق ازاماتتارىن ەلدىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان كۇشتەپ اسكەرگە الا باستايدى. دەگەنمەن، مايدانعا بايلاردىڭ بالالارىنىڭ ورنىنا كەدەي-شارۋالاردىڭ بالالارىنىڭ جىبەرىلۋى - كوتەرىلىستەردىڭ باستالۋىنا تۇرتكى بولادى. اسكەرگە الىنعانداردىڭ قاتارىندا دينانىڭ ۇلى جۇرىنباي دا بار ەدى.
وسى دۇربەلەڭنەن كەيىن، 1917-جىلى پاتشا قۇلاعاندا باسقا اقىن-سازگەرلەرمەن بىرگە دينا دا بىرنەشە كۇي شىعاردى. دەگەنمەن، ونىڭ «ون التىنشى جىل» اتتى كۇيى قۋانىش پەن شاتتىق سارىنىن ارقاۋ ەتۋىمەن ەرەكشەلەنەدى.
دالاداعى اشتىق
اشتىق جايلاعان 1922-جىلى دينانىڭ وتباسى كاسپي تەڭىزى جاعالاۋىنا كوشىپ، استراحان وبلىسى مارفين اۋدانى كوزلوۆو اۋىلىندا تۇراقتايدى.
مويىنداۋ
1937-جىلى احمەت جۇبانوۆتىڭ تاپسىرماسىمەن دومبىراشى سماعۇل كوشەكبايەۆ دينانى الماتىعا الىپ كەتەدى. سول جىلدىڭ كۇزىندە الماتى قالاسىندا ۇلت دارىندارى باس قوسقان ەكىنشى رەسپۋبليكالىق جيىندا ديناعا رەسمي تۇردە سىي-سياپات، قۇرمەت كورسەتىلدى. ول ءوزىنىڭ «بۇلبۇل»، قۇرمانعازىنىڭ «تورەمۇرات» پەن «قايران شەشەم» اتتى كۇيلەرىن شەبەر ورىنداعانى ءۇشىن ەڭ العاشقى سىيلىعىن الدى.
وسىدان كەيىن دينا قازاق فيلارمونياسىنا جۇمىسقا الىنىپ، وعان «ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى» اتاعى بەرىلدى. وسى جىلى ول جامبىل جابايەۆپەن تانىسادى.
ماسكەۋدەگى جەڭىس
ول 1939-جىلى ماسكەۋدە وتكەن بۇكىل وداقتىق ۇلتتىق اسپاپتا ورىنداۋشىلار بايقاۋىندا ءبىرىنشى ورىندى يەلەندى. 2000 قاتىسۋشى اراسىنان تاڭدالىپ الىنعان 9 ۇزدىك ونەرپازدىڭ ءبىرى بولدى.
ۇلى وتان سوعىسى باستالعان تۇستا ول مايدانداعى ۇلىن زارىعا كۇتكەن ساعىنىشىن «انا بۇيرىعى» اتتى شىعارماسىنا ارقاۋ ەتتى.
1944-جىلى 83 جاستاعى دينا تاشكەنتتە وتكەن ورتا ازيا رەسپۋبليكالارى مۋزىكاسىنىڭ 3- ون كۇندىگىندە ونەر كورسەتتى. سول جىلى ول (قازاق س س ر- ءىنىڭ حالىق ءارتىسى» اتاعىن يەمدەندى.
ال، 1945-جىلى سوعىستىڭ اياقتالۋىنا وراي «جەڭىس» كۇيىن جارىققا شىعاردى.
نەمەرەلەرى
سوعىستان كەيىن دينا سوعىستا كوز جۇمعان ۇلى جۇرىنبايدان قالعان اقجان، بالجان جانە گۇلجان اتتى نەمەرە قىزدارىن ءوز قامقورلىعىنا الدى.
سوڭعى كونسەرت
دينا نۇرپەيىسوۆا حالىق الدىنا سوڭعى رەت 1952- جىلى 91 جاسىندا شىقتى.
1955-جىلدىڭ 31- قاڭتارىندا ۇلى كۇيشى دۇنيە سالدى. ونىڭ جاسى سول كەزدە 94 تە بولاتىن. دينا كەنجە قىزى الماتى قالاسىنىڭ ورتالىق زيراتىندا جەرلەنگەن.
ونىڭ شىعارمالارى قازاق دومبىرا ونەرىنىڭ ناعىز كلاسسيكاسىنا اينالدى.
munara.kz